تدبّر؛ راه رسیدن به قبول منشاء وحیانی قرآن
گروه معارف: مدیرگروه معارف دانشگاه زنجان گفت: تدبّر در آیات نورانی وحی، یکی از راه‌های رسیدن به قبول منشاء وحیانی قرآن است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) از زنجان، ابوالقاسم اجاقلو، مدیرگروه معارف دانشگاه زنجان، دیروز ۵شنبه ۱8 خردادماه در دومین جلسه از سلسلسه نشست‌های «مبادی زندگی قرآنی» که به همت معاونت فرهنگی جهاددانشگاهی زنجان در سالن اجتماعات شهید نوری این مجتمع برگزار شد، اظهار کرد: قرآن فضای ایده‌آلی از زندگی را برای انسان ترسیم می‌کند که انسان هر چه قدر هم تلاش کند، این فاصله را می‌بینید ولی هریک از ما باید به حد تلاش خود برای تحقق اهداف قرآنی تلاش کنیم و به تعبیر خود قرآن در آیه 16 از سوره مبارکه تغابن «فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ»؛« پس تا مى توانيد از خدا پروا بداريد». زیرا هرچه بیشتر خودمان را به قرآن نزدیک کنیم از مهجوریت قرآن کاسته‌ایم.
مدیرگروه معارف دانشگاه زنجان گفت با اشاره به اینکه شناخت قرآن، دریافت، فهم و عمل به قرآن در 4 حوزه از یک نظام منطقی حکایت دارد، تصریح کرد: نباید در تحقق این 4 مرحله معطل بمانیم زیرا بر اساس قرآن از ما عمل خواسته‌اند و فرصت عمل را نباید از دست داد و نکته دیگر اینکه این 4 مرحله در تعامل با هم هستند.
قرآن؛ کتاب هدایت
اجاقلو با تاکید به اینکه بسیاری از اشکالات از اینجا ناشی می‌شود که دقت نمی‌کنیم قرآن برای هدایت نازل شده است، گفت: در سوال از هستی قرآن باید به دو سوال جواب بدهیم. اول اینکه این قرآن همان است که به رسول خدا نازل شده و در طول این 1400 سال سالم به دست ما رسیده است؟ و دوم اینکه بر فرض این قرآن همان است که به رسول خدا نازل و درست به ما منتقل شده است. آیا این قران بنا به ادعای خودش از طرف الله به پیامبر نازل شده و منشاء دیگری در بعد لفظ و معنا ندارد؟
وی افزود: تمام آیاتی که در بحث تحدی داریم اشاره به این مساله دارد در حالی که گاهی این مساله در بین مباحث دیگر گم می‌شود و دقت نمی‌کنیم که خود عرب به این قائل بود که این قرآن منشائی به جز خود پیامبر دارد و قرآن بودن آن را قبول داشت که پیامبر آن را از بر می‌خواند ولی در انتصاب آن با پیامبر تعارض داشت آنها می‌گفتند قرآن از طرف بشر، جنیان و حتی ممکن است از طرف شیطان رجیم باشد که در آیات مختلف جواب‌های جالبی به این ایرادات داده شده است که این موارد کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
اجاقلو تاکید کرد: قرآن می‌گفت شما هم این سه منشاء را در اختیار دارید و کاهنان و شاعران و سخنوران شما با آنها در ارتباط هستند شما هم مثل این قرآن را بسازید و شما هم به افتراء به الله نسبت دهید. که در چندین آیه از آن به عنوان مفتریات یاد شده به عنوان مثال در آیه 13 از سوره مبارکه هود میخوانیم: «أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَاهُ قُلْ فَأْتُوا بِعَشْرِ سُوَرٍ مِثْلِهِ مُفْتَرَيَاتٍ» چنین سوره‌هایی بسازید و به الله نسبت دهید و این بود که عرب مصداق «فَبُهِتَ الَّذِي كَفَرَ» در آیه 258 سوره مبارکه بقره می‌شد و جوابی نداشت که بدهد.
وی افزود: مخصوصا وقتی آیه 23 از سوره مبارکه بقره نازل شد که خدای متعال در آن فرمود: «وَإِنْ كُنْتُمْ فِي رَيْبٍ مِمَّا نَزَّلْنَا عَلَى عَبْدِنَا فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِنْ مِثْلِهِ وَادْعُوا شُهَدَاءَكُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ»؛ «و اگر در آنچه بر بنده خود نازل كرده ايم شك داريد پس اگر راست مى گوييد سوره اى مانند آن بياوريد و گواهان خود را غير خدا فرا خوانيد».
ضعف کافران در آوردن آیه‌ای مشابه قرآن؛ دلیلی بر اعجاز آیات وحی
مدیرگروه معارف دانشگاه زنجان گفت: این تنها تعبیری است که در این آیه به صورت همسان می‌آید پس شما هم از مثل چنینی بیاورید. «مِنْ مِثْلِهِ»بر اساس روایات تفسیری، ضمیر به «عَبْدِنَا» برمی‌گردد که 40 سال در بین شما زندگی کرده نه اهل شعر و سخنوری و نه اهل خواندن و نوشتن است. که در آیه 48 سوره مبارک عنکبوت میخوانیم: «وَمَا كُنْتَ تَتْلُو مِنْ قَبْلِهِ مِنْ كِتَابٍ وَلَا تَخُطُّهُ بِيَمِينِكَ إِذًا لَارْتَابَ الْمُبْطِلُونَ»؛ «و تو هيچ كتابى را پيش از اين نمى خواندى و با دست [راست] خود [كتابى] نمى نوشتى و گر نه باطل انديشان قطعا به شك مى افتادند». و اینجا برای عرب بن‌بست بود در خصوص آوردن مشابه چنین قرآنی که اینها در مجموع نشان‌دهنده این است که قرآن از ساحت الله است.
اجاقلو با اشاره به شبه‌ای که عده‌ای می‌گویند قرآن و معانی آن به پیامبر نازل شد و الفاظ را پیامیر خودش انتخاب کرده است، تصریح کرد:جواب‌های زیادی در این مورد داده شده است یکی اینکه قرآن بارها تاکید کرده «أَنْزَلْنَاهُ قُرْآنًا عَرَبِيًّا»؛ «ما آن را قرآنى عربى نازل كرديم». کسانی که این این شبهه را القاء می‌کنند به این مساله توجه داشته باشند عربیت قرآن به معانی قرآن مربوط نیست بلکه با ساحت قرآن مربوط است و این معانی می‌توانست به هر زبان دیگری نازل شود و اینکه هر جا این سخن است خداوند نزول قران را به خودش انتساب می‌دهد.
تفاوت سبکی و بلاغی بین سخنان پیامبر (ص) و قرآن، اعجاز قرآن را ثابت می‌کند
مدیرگروه معارف دانشگاه زنجان گفت:ما سخنان دیگر پیامبر را هم غیر از قرآن در دست داریم وقتی آنها را با قرآن مقایسه بلاغی و سبک‌شناختی می‌کنیم به یک تفاوت عمیق می‌رسیم که هیچگاه هیچ پژوهشگری این ادعا را نکرده که سخنان پیامبر(ص) معجزه است و فقط قرآن را معجزه می‌دانند و تفاوت سبکی و بلاغی زیادی بین سخنان پیامبر اکرم (ص) و قرآن می‌بینیم. لذا آنچه مورد ادعا است، قرآن لفظی و معنایی از طرف خداوند نازل شده است.
اجاقلو با تاکید بر اینکه همواره وقتی سراغ قرآن کریم می‌رویم این آیه را مرور کنیم تا یادآوری شود که با مجموعه‌ای روبه‌رو هستیم که خود را در اولین آیه از سوره مبارکه هود اینگونه معرفی می‌کند: «كِتَابٌ أُحْكِمَتْ آيَاتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِنْ لَدُنْ حَكِيمٍ خَبِيرٍ»؛ «كتابى است كه آيات آن استحكام يافته سپس از جانب حكيمى آگاه به روشنى بيان شده است». چیزی که قبلا طراحی شده و بعد به دست ما رسیده است «أُحْكِمَتْ» تعبیر از حکیم بودن و حکمت قرآن دارد.انسان حکیم کارهای خود را به‌جا انجام می‌دهد و حکیم کسی است که تمام کارهاش به جا است لذا قرآن وقتی می‌گوید «أُحْكِمَتْ آيَاتُهُ» تمام آیات در جای خود قرار گرفته ما نمی‌توانیم نظام دیگر چه در لفظ چه در ترتیب بدهیم که بهتر از این باشد.
تدبر؛ راه رسیدن به وحانیت قرآن است
مدیرگروه معارف دانشگاه زنجان گفت: رسیدن به وحانیت قرآن از راه تدبر و دقت در آیات است و یا اینکه اگر دانش تدبر نداریم به صورت تقلیدی عمل کرده و با مراجعه به متخصص، نظر اساتید فن را قبول کنیم.
اهتمام مسلمانان به صیانت قرآن دلیل علمی اصالت قرآن است
اجاقلو تصریح کرد: با توجه به اینکه در هر عصری مسلمانان اهتمام جدی به حفظ و نشر و صیانت از قرآن کریم داشتند که این اهتمام مسلمانان به وفور بوده و طی گزارش‌های متواتر تاریخی به ما رسیده است که تنها دلیل علمی اصالت قرآن است و مرحوم آیت‌الله خویی در کتاب «البیان فی تفسیر القرآن» آن را بیان می‌کند. رسم‌المصحف همه جای جهان اسلام واحد است در حال حاضر نیز این همه فرقه‌های اسلامی، در قرآن واحد هستند و در هیچ جای جهان اسلام، قرآنی پیدا نمی‌کنیم که مخالف هم باشد و اینها به دلیل این است که قرآن با صیانت کامل به دست ما رسیده است. مطالعات خوبی نیز در این زمینه انجام شده از جمله کتاب «مصونیت قرآن از تحریف» تالیف مرحوم آیت‌الله محمدهادی معرفت که انتشارات سمت آن را چاپ کرده است.
قرآن جایگاه خود را در قلب نوع بشر می‌داند
اجاقلو تاکید کرد: در مرحله شناخت وقتی سراغ آیات معرفی قرآن می‌رویم می‌بینیم قرآن کریم جایگاه خود را در صدر و قلب انسان‌ها می‌داند یعنی اگر قرآن را از راهی بخواهیم دریافت کنیم باید در قلب ما قرار گیرد بارها قرآن تاکید می‌کند « نَزَّلَهُ عَلَى قَلْبِكَ». «بَلْ هُوَ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ فِي صُدُورِ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَمَا يَجْحَدُ بِآيَاتِنَا إِلَّا الظَّالِمُونَ»؛ «بلكه [قرآن] آياتى روشن در سينه هاى كسانى است كه علم [الهى] يافته اند و جز ستمگران منكر آيات ما نمى شوند».
وی افزود: از نظر قرآن قلب فقط این قلب گوشتی نیست زیرا کار این قلب تفکر و دانش‌اندوزی نیست همانطور که خدای متعال در آیه 179 سوره مبارکه اعراف می‌فرماید: «لَهُمْ قُلُوبٌ لَا يَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْيُنٌ لَا يُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آذَانٌ لَا يَسْمَعُونَ بِهَا»؛ «دلهايى دارند كه با آن [حقايق را] دريافت نمى كنند و چشمانى دارند كه با آنها نمى بينند و گوشهايى دارند كه با آنها نمى شنوند آنان همانند چهارپايان بلكه گمراه ترند [آرى] آنها همان غافلماندگانند».
مدیرگروه معارف دانشگاه زنجان گفت: قرآن برای ساحت نفس و روان گوش و قلب و چشم قائل است که به میزان کنترل اینها به مقام معنوی می‌رسیم و به تعبیر مولوی «این دهان بستی دهانی باز شد/ تا خورنده لقمه‌های راز شد».
این قلب که در صدر ما جای دارد آن قلب هم در صدر نفس و روح ما قرار دارد و معارف را می‌گیرد و مستقیم به عمل می‌دهد از نظر قرآن، قلب مکان متصل به عمل است و آدمی با قلب رفتار می‌کند و اتفاق نزدیک به عمل، عزم است که محل آن هم در قلب است نقطه متصل به عمل راعزم می‌گویند چون ما خیلی وقت‌ها تصمیم‌هایی می‌گیریم که عملی نمی‌شود.
معرفت عامل بازدارنده از گناه است
وی افزود: یکی از سوالاتی که همیشه هست اینکه می‌دانیم، ولی چرا عمل نمی‌کنیم با اینکه می‌دانیم گناه است چرا عمل می‌کنیم؟ به لحاظ معرفت‌شناسی باید بدانیم علم، الزاما موجب عمل نمی‌شود. آن چیزی که شرط کافی هست و بلافاصله وارد عمل می‌شود معرفت است.
اراده معنوی؛ وسوسه شیطان را خنثی می‌کند
اجاقلو تصریح کرد: وقتی آیات قرآن رامی‌خوانیم می‌بینیم قلب انسان یا الهامات رحمانی را دریافت می‌کند و یا وسوسه‌های شیطانی را. در سوره ناس میخوانیم «مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ؛ الَّذِي يُوَسْوِسُ فِي صُدُورِ النَّاسِ»؛ «از شر وسوسه گر نهانى؛ آن كس كه در سينه هاى مردم وسوسه مى كند». خناس در لغت کسی است که از جای دیگرغیر از در و پنهانی وارد می‌شود و شیطان تا ما باخبر شویم وارد می‌شود و در سینه‌های مردم وسوسه می‌کند. داخل صدر است و جدا از من نیست که از دور وسوسه کند بلکه داخل وجود خودم القاء و وسوسه می‌کند که از نظر قرآن به لحاظ عمل خیلی ظریف وپنهان است ولی به لحاظ کیفیت و کاربرد بسیار قابل کنترل وضعیف.
مدیرگروه معارف دانشگاه زنجان گفت: طبق آیه 76 از سوره مبارکه نساء وسوسه شیطان ضعیف است واین ما هستیم که سیگنال‌های وسوسه را میدان داده و قوی می‌کنیم و یا آن را خنثی و بی‌اثر می‌سازیم: «إِنَّ كَيْدَ الشَّيْطَانِ كَانَ ضَعِيفًا». و درآیه 53 از سوره مبارکه اسراء «إِنَّ الشَّيْطَانَ كَانَ لِلْإِنْسَانِ عَدُوًّا مُبِينًا»؛ شیطان را دشمنی آشکار نامبرده است.
اخلاص؛ راه نجات از وسوسه‌های شیطانی
اجاقلو تصریح کرد: حضرت علی (ع) در نهج‌البلاغه می‌فرماید: «جاذب الشیطان قیادک»؛ «زمام خود را از دست شیطان بگیر»!به لحاظ هویت و هستی‌شناسی قدرت فریب انسان از شیطان قوی‌تر است چون قدرت تعقل قوی‌تر داره و چون عقل به یک مبداء نورانی وصل است می‌تواند شیطان را به دام بیندازد لذا اگر بخواهیم این قلب از وسوسه‌های شیطانی پاک شود باید به سمت الهامات رحمانی و آیات نورانی وحی برویم آنهم با اخلاص. زیرا بر اساس آیات قرآنی، اخلاص است که موجب رهایی از مهلکه می‌شود و با اخلاص است که شیطان دفع و در این صورت قلب برای دریافت آیات قرآن آماده می‌شود.
برای قرآنی شدن باید عامل به آیات نورانی وحی باشیم
مدیرگروه معارف دانشگاه زنجان با اشاره به آیه 49 از سوره مبارکه عنکبوت«بَلْ هُوَ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ فِي صُدُورِ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ»؛ «بلكه [قرآن] آياتى روشن در سينه هاى كسانى است كه علم [الهى] يافته اند»، گفت: قرآن داخل موبایل و قرآن روی طاقچه و امثال آن اصلا آن قرآن واقعی نیست و از نگاه اهل بیت(ع) اینها مصحف و راه دریافت قرآن هستند، آن میزان از قرآن که در قلب داریم قرآن است و حفظ و قرائت قرآن هم مراحل مقدماتی برای درک قرآن است.
