نقش اراده انسانی در وقوع سوانح طبیعی
گروه شبکه اجتماعی: محسن الویری در یادداشتی ابعاد متفاوت رخدادهای طبیعی و نقش اراده انسان در آن را معرفی کرده است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) وقوع رخدادها و سوانح طبیعی حامل طیفی از دیدگاه‌های الهیاتی در خصوص ماهیت وجود شر در عالم طبیعت و همچنین نقش اراده الهی و اراده انسانی در پیش‌آمد این رویدادهاست. حجت‌الاسلام محسن الویری در یادداشتی به بررسی ابعاد این موضوع پرداخته است:
«امشب حدود ساعت بیست و دو و چهار دقیقه زلزله‌ای مهیب رخ داد که در بیشتر مناطق ایران غربی و مرکزی ایران احساس شد. این رویداد تلخ که خاضعانه آرزو داریم خسارات آن اندک باشد، یادآور زلزله معروف بم در پنجم دی ماه 1382 بود. در آن زمان حقیر مدیریت مسلول و سردبیری فصلنامه پژوهشی و آموزشی و اطلاع‌رسانی «اندیشه صادق» وابسته به مرکز تحقیقات دانشگاه امام صادق علیه‌السلام را عهده‌دار بودم. به همین مناسبت پرونده‌ای ویژه در شماره 13 و 14 این نشریه (زمستان 82 و بهار 83) با عنوان «مدیریت بحران زلزله» گشودیم که پنج مصاحبه و مقاله در باره ابعاد مختلف زلزله در آن به چاپ رسید:
علت وجود شُرور در عالم طبیعت (گفتگو با آیت الله سید حسن مصطفوی)؛ بررسی مدیریت بحران در آینه زلزله بم (دکتر غلامرضا گودرزی)؛ تهران و مدیریت بحران زلزله (دکتر مازیار حسینی)؛ بیمه، زلزله و مدیریت بحران(آقای یاسین خوشحال)؛ راه‌های مقابله با زلزله (گفتگو با دکتر قیطانچی). هدف از تنوع مقالات نشان دادن ابعاد مختلف زلزله و پرهیز از یکسویه نگری و یا محدودنگری به این پدیده طبیعی بود.
سرمقاله این شماره از نشریه هم به روال متعارف از سوی خود حقیر با عنوان «زلزله؛ چندضلعی نامنتظم» نوشته شد و صفحات 2 تا 7 فصلنامه را به خود اختصاص داد. چکیده این مقاله چنین بود: اراده انسانها در وقوع زلزله نقشی ندارد، اما تدبير همه‌جانبه‌نگر آنها پيش، حين و پس از وقوع زلزله میتواند در کاهش رنج‌ها و آسيب‌ها و سرعت بخشیدن به بازگشت اوضاع به شرايط طبيعي بسيار مؤثر باشد. نگاه و تربيت ديني كه پديده‌هاي طبيعي را از نشانه‌هاي خدا و فرصتی براي كاربست خرد و انديشه و پارسایي مي‌داند انسان را از دايره محدودنگري و سطحي‌نگري بيرون مي‌آورد و به او کلان‌نگري مي‌آموزد. در پرتو چنين نگاهي موارد زير را به عنوان مهم‌ترين وجوه زلزله می‌توان برشمرد و ضرورت بازنگري در اساسنامه، شرح وظايف و ترکيب اعضاي ستادهاي حوادث غيرمترقبه را بر اساس آن به مسؤولان گوشزد کرد: وجه علمي (زمين‌شناسي و ديگر علوم وابسته)، وجه معرفتي، وجه عاطفي و رواني، وجه شرعي و آداب و آيين ديني، وجه سياسي داخلي، وجه سياسي خارجي، وجه ارتباطي و اطلاع‌رساني، وجه حقوقي، وجه اجتماعي، وجه اقتصادي و بازرگاني، وجه تاريخي، وجه مرتبط با محيط زيست، وجه مرتبط با فرهنگ عمومي، وجه عمراني و حمل و نقل جاده‌اي، وجه بهداشتي و درماني و وجه مديريتي.
مناسب می‌دانم آن چه ذیل وجه معرفتی و وجه مرتبط با فرهنگ عمومی در آن مقاله آمده بود را بازنشر دهم. وجه معرفتی زلزله این گونه توضیح داده شده بود: وجه معرفتي ـ نگاه متعارف به زلزله، نگاه به اين پديده به عنوان يک بلاي طبيعي است. در اين گونه موارد همواره پرسش‌هايي بنيادي در ذهن مردم خلجان ميکند؛ مانند: وقوع اين ويرانی‌ها و ويرانگري‌ها و کشته شدن کودکان و کهنسالان چگونه با رأفت و رحمت خداوند سازگار است؟ آيا زلزله نتيجة اعمال زشت انسانها و مجازات آنهاست؟ در اين صورت مجازاتِ يکسان انسانهايي که گناهاني متفاوت دارند و يا گناهکار نيستند چه توجيهي دارد؟ آيا زلزله ميدان آزمايش انسانهاست؟ در اين صورت آيا روشهاي مناسبتري براي آزمايش انسانها وجود ندارد؟ آيا دعاي مردم يا دعاي انسانهاي وارسته و پرهيزکار ميتواند از وقوع چنين حوادثي جلوگيري نمايد؟ وقوع زلزله به عنوان مجازات با آموزه‌هايي که گفته ميشود عذاب امت پيامبر را نفي ميکند چگونه سازگار است؟ زلزله خشم طبيعت است يا قهر خدا يا تجلي رفتار انسانها؟ پاسخ عالمانه و منطقي به اينگونه پرسشها میتواند فراتر از توجيه معرفتي چند و چون وقوع يک زلزله، درک درستي را از نظام هستي و جايگاه خدا و انسان در آن بر پاية انديشة اسلامي القاء نمايد. شايد مردم در شرايط طبيعي انگيزة کمتري براي کنجکاوي و تلاش براي درک پاسخ اين پرسشها داشته باشند، ولي فضاي متأثر از زلزله فرصتي مناسب براي پرداختن به اين گونه مباحث فراهم مي‌آورد. روشن است كه بهترين شكل امدادرساني صاحبان اندیشه در شرایط زلزله تلاش برای پاسخ‌گويي به اينگونه پرسش‌هاست.
