دعوت به فرهیختگی؛ از اهداف بیانیه «گام دوم»/ فاقد یک تلقی جامع از عدالت اجتماعی هستیم
گروه فرهنگی ــ رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم گفت: بیانیه «گام دوم» دعوت به فرهیختگی و مجاهدت است و مقام معظم رهبری با این بیانیه قصد داشتند افرادی که دل در گرو این انقلاب دارند، همانند نسل جوان، فضلا، دانشجویان، اساتید، مدیران و کسانی که در این راه می‌توانند اثرگذار باشند از خود فرهیختگی و مجاهدت نسبت به بن‌مایه و گفتمان اصلی انقلاب نشان دهند.
به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، حجت‌الاسلام و المسلمین احمد واعظی، رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، روز گذشته، 23 اسفندماه در همایش بیانیه گام دوم انقلاب؛ مبانی، راهکارها که در دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی برگزار شد، با بیان این مطلب اظهار کرد: این بیانیه به عنوان بیانیه راهبردی سه محور اصلی دارد. نخست تحلیل چهار دهه انقلاب که یک گزارش و تحلیل منصفانه از این چهار دهه است. دوم، بیان ظرفیت‌ها و فرصت‌ها، سوم نگاه به آینده و چهارم سرفصل‌ها، توصیه‌ها و اقداماتی که باید صورت گیرد که شاکله اصلی این بیانیه است.وی ادامه داد: نکته کلیدی در این بیانیه تاکید بر «گفتمان انقلاب اسلامی» یعنی محتوای معنایی و شعارهای اصلی انقلاب مانند آزادی، عدالت، اخلاق، معنویت، عقلانیت، برادری و... که شاکله اصلی گفتمان انقلاب اسلامی و تاکید بر اینکه راه نجات و عزت ملت ایران صیانت و پایداری از این گفتمان است. تاکید بر این نکته که این پشتوانه معنایی و محتوای گفتمان انقلاب اسلامی ظرفیت این را دارد که مبنای تمدن‌سازی قرار گیرد تا ما بتوانیم تمدن نوین اسلامی را بر پایه این عناصر محتوایی انقلاب و شعارهای اصلی از توحید، اسلام‌خواهی تا عدالت، آزادی و دیگر شعارهای اساسی انقلاب بنا کنیم.
واعظی عنوان کرد: باید به این نکته توجه کنیم که اموری نظیر تمدن‌سازی، ایجاد پیشرفت اسلامی، جامعه‌سازی، دولت‌سازی و...، کلان‌طرح ایجاد تغییر اجتماعی، مهندسی اجتماعی و طرح نو درافکندن است، این امور به مجموعه‌ای از عناصر وابسته است. منظومه‌ای از اتفاقات باید رخ دهد که هدف مربوطه محقق شود. بخشی از آن اتفاقات، اتفاقات راهبردی مانند سندهای راهبردی همچنین داشتن قانون و مقررات مناسب است. برخی دیگر از فعالیت‌ها به فضای اجرا و مدیریت بستگی دارد. بعضی دیگر، اتفاقاتی است که در عینیت و فرهنگ جامعه و در ذهنیت انسان‌ها رخ می‌دهد. هیچگاه اقدامات بزرگی مانند تمدن‌سازی، جامعه‌سازی، دولت‌سازی و یا حتی تغییرات عظیم اجتماعی تنها با داشتن یک ضلع از اضلاع یک مجموعه رخ نمیدهد.
«گام دوم» طراوت و افق‌گشایی برای آینده را به دنبال دارد
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم افزود: امتیاز این بیانیه این است که تجمیع و تدوین حساب شده مبانی و جهت‌گیری‌های انقلاب، جوهره و آرمان‌های انقلاب اسلامی، شعارهای اصلی و همچنین دیدگاه‌های مختلفی است که رهبر در طی سالیان داشته‌اند و طراوت و افق‌گشایی خاصی برای آینده به آن داده و سند راهبردی است و تحلیل منصفانه این چهار دهه را نیز شامل می‌شود.
وی با بیان اینکه در ارتباط با این گونه بیانیه‌ها و راهگشایی‌ها می‌توان چند واکنش نشان داد که حمایت‌هایی از سوی سازمان‌ها، نهادها و... را در برمی‌گیرد، اظهار کرد: اما اقدام اساسی از ناحیه حوزه، فضلا، روحانیون و جوانانی که مخاطب اصلی این بیانیه هستند، چه می‌تواند باشد. در پاسخ به این سوال که آیا به عنوان مثال دِین حوزه و روحانیت در این خصوص چه‌طور باید ادا شود باید گفت، این بیانیه دعوت به فرهیختگی و مجاهدت است و مقام معظم رهبری با این بیانیه قصد داشته افرادی که دل در گرو این انقلاب دارند، نسل جوان، فضلا، دانشجویان، اساتید، مدیران و کسانی که در این راه می‌توانند اثرگذار باشند از خود فرهیختگی و مجاهدت نسبت به بن‌مایه و گفتمان اصلی انقلاب نشان دهند.
واعظی با طرح این سؤال که اگر حوزه بخواهد در خصوص این بیانیه از خود واکنشی نشان دهد، چه طور باید عمل کند، عنوان کرد: در قدم نخست باید ابتدا به تعریف حوزه بپردازیم، گاهی حوزه را یک نهاد بزرگ علمی، آموزشی و پژوهشی تعریف می‌کنند. این تعریف و تلقی ناقص از حوزه است و نباید آن را به یک دانشگاه بزرگ و یا یک نهاد صرفا آموزشی و پژوهشی محدود کنیم.
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم بیان کرد: حوزه یک نهاد چند وجهی که دارای چند وجه یاد شده است. وجه اجتماعی دارد و باید نهادی باشد که نسبت به مقررات سیاست و آنچه در جامعه می‌گذرد از اتفاق خوب، بد، مسائل و مشکلات واکنش نشان دهد و رسالت تاریخی خود را انجام دهد. همچنان که دارای وجه تبلیغ دینی نیز هست. بنابراین اگر حوزه را یک نهاد چند جانبه ببینیم آن وقت است که می‌تواند نسبت به محورهای این بیانیه واکنش نشان دهد.
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم بیان کرد: حوزه یک نهاد چند وجهی که دارای چند وجه یاد شده است. وجه اجتماعی دارد و باید نهادی باشد که نسبت به مقررات سیاست و آنچه در جامعه می‌گذرد از اتفاق خوب، بد، مسائل و مشکلات واکنش نشان دهد و رسالت تاریخی خود را انجام دهد. همچنان که دارای وجه تبلیغ دینی نیز هست. بنابراین اگر حوزه را یک نهاد چند جانبه ببینیم آن وقت است که می‌تواند نسبت به محورهای این بیانیه واکنش نشان دهد.
وی در ادامه اضافه کرد: سرفصل پایانی بیانیه گام دوم «معنویت و اخلاق»، «علم و پژوهش»، «اقتصاد»، «استقلال و آزادی»، «عزت ملی، روابط خارجی، مرزبندی با دشمن»، «سبک زندگی» و «عدالت و مبارزه با فساد» را شامل می‌شود.
واعظی در خصوص محور «عدالت و مبارزه با فساد» این بیانیه عنوان کرد: تحقق عدالت اجتماعی در جامعه سه وجه اصلی دارد که شامل وجه نظری، وجه حاکمیتی و وجه فرهنگی است. به این معنا که اگر بخواهیم در جامعه‌ای که وضع موجود آن وضع مطلوبی در ارتباط با عدالت نیست، به وضع مطلوب برسد، باید این سه جنبه را در نظر گرفت.
فاقد یک تلقی جامع رسمی از عدالت اجتماعی هستیم
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم عنوان کرد: در خصوص جنبه نظری باید گفت ما در این چهار دهه هیچ برهه تاریخی را سراغ نداریم که دولت‌مردان‌مان، بخش‌های مختلف حاکمیتی ما، شعار عدالت سر نداده باشند. اما یکی از مشکلات ما این است که هیچگاه در جمهوری اسلامی نظریه جامع عدالت نه تنها در بستر حاکمیت که در محیط نخبگانی وجود نداشته است و باید گفت فاقد یک تلقی جامع رسمی از عدالت اجتماعی هستیم به این معنا که از فقر تئوریک رنج می‌بریم و در این خصوص هر دولتی با تصور خود، شعار مبارزه با عدالت را سر می‌دهد.
وی عنوان کرد: مشکل دیگر ما در وجه نظری و در ارتباط با عدالت اجتماعی این است که مطالعات انضمامی در مبحث عدالت ضعیف است. به این معنا که کشش عجیبی نسبت به مباحث مبنایی و آرمانی وجود دارد. به عنوان مثال دو نوع مطالعه توسط فضلا و طلبه‌‌ها از جمله مباحث مبنایی و مبانی و همچنین مباحث هنجاری مورد استفاده قرار می‌گیرد. بنابراین باید گفت گمشده اصلی ما در مسئله ایجاد تغییرات اجتماعی مانند عدالت و... مطالعاتی است که باید برای برون‌رفت از وضع موجود به وضع مطلوب راه‌کارهایی ارائه شود. وجود این راهکارها نیاز به دانش انضمامی و مطالعات نظری و علمی است.
واعظی در خصوص استقرار عدالت در وجه حاکمیتی گفت: برخی تصور می‌کنند اگر ما قانون خوبی بنویسیم و یا اسناد بالادستی مطلوبی تهیه کنیم موفق به تحقق عدالت خواهیم شد. وجه حاکمیتی نیز دارای دو بعد مدیران و ساختارهاست. در بعد مدیران باید گفت مدیران، کارگزاران نظام هستند. کارگزاری که صالح نیست و دل در گرو عدالت ندارد، نفی و منافع فردی خود بر منافع ملی و جمعی مقدم است چگونه می‌توان از او انتظار داشت که محقق عدالت اجتماعی باشد.
وی افزود: برای استقرار عدالت اجتماعی تنها حضور مدیران عادل، صالح، متعهد، دغدغه‌مند نسبت به منافع مردم و امت اسلامی کفایت نمی‌کند، بلکه اعمال حاکمیت نیز باید براساس ساختارها و فرآیندهای مناسب باشد. حاکمان خوب یک بُعد اما حکمرانی مطلوب نیز عامل دیگری است که باید مورد توجه قرار گیرد. در این میان باید تلاش کرد زیرساخت‌های نظارتی و مدیریتی مطلوب ایجاد شود. در این خصوص نیازمند بروکراسی موثر و کارآمد هستیم.
واعظی با بیان اینکه برخی تصور می‌کنند انقلابی بودن برهم زدن ساختارهای بروکراتیک را به دنبال دارد که تصور غلطی است، گفت: اگر از این مدل بروکراسی برخوردار نباشیم، قطعا حکمرانی منضبطی نخواهیم داشت و در اینجا زمینه‌های رانت بیشتر خواهد شد. متاسفانه در این چهار دهه در وجه حکمرانی عدالت اجتماعی با مشکلاتی روبرو بودیم. کارگزاران ما در همه جا انسان‌های صالحی نبودند، چرا که شایسته‌سالاری حاکم نبوده است و هم اینکه اصلاح فرآیندها و ساختارها را جدی نگرفته‌ایم.
وی عنوان کرد: مشکل دیگر ما در وجه نظری و در ارتباط با عدالت اجتماعی این است که مطالعات انضمامی در مبحث عدالت ضعیف است. به این معنا که کشش عجیبی نسبت به مباحث مبنایی و آرمانی وجود دارد. به عنوان مثال دو نوع مطالعه توسط فضلا و طلبه‌‌ها از جمله مباحث مبنایی و مبانی و همچنین مباحث هنجاری مورد استفاده قرار می‌گیرد. بنابراین باید گفت گمشده اصلی ما در مسئله ایجاد تغییرات اجتماعی مانند عدالت و... مطالعاتی است که باید برای برون‌رفت از وضع موجود به وضع مطلوب راه‌کارهایی ارائه شود. وجود این راهکارها نیاز به دانش انضمامی و مطالعات نظری و علمی است.
واعظی در خصوص استقرار عدالت در وجه حاکمیتی گفت: برخی تصور می‌کنند اگر ما قانون خوبی بنویسیم و یا اسناد بالادستی مطلوبی تهیه کنیم موفق به تحقق عدالت خواهیم شد. وجه حاکمیتی نیز دارای دو بعد مدیران و ساختارهاست. در بعد مدیران باید گفت مدیران، کارگزاران نظام هستند. کارگزاری که صالح نیست و دل در گرو عدالت ندارد، نفی و منافع فردی خود بر منافع ملی و جمعی مقدم است چگونه می‌توان از او انتظار داشت که محقق عدالت اجتماعی باشد.
وی افزود: برای استقرار عدالت اجتماعی تنها حضور مدیران عادل، صالح، متعهد، دغدغه‌مند نسبت به منافع مردم و امت اسلامی کفایت نمی‌کند، بلکه اعمال حاکمیت نیز باید براساس ساختارها و فرآیندهای مناسب باشد. حاکمان خوب یک بُعد اما حکمرانی مطلوب نیز عامل دیگری است که باید مورد توجه قرار گیرد. در این میان باید تلاش کرد زیرساخت‌های نظارتی و مدیریتی مطلوب ایجاد شود. در این خصوص نیازمند بروکراسی موثر و کارآمد هستیم.
واعظی با بیان اینکه برخی تصور می‌کنند انقلابی بودن برهم زدن ساختارهای بروکراتیک را به دنبال دارد که تصور غلطی است، گفت: اگر از این مدل بروکراسی برخوردار نباشیم، قطعا حکمرانی منضبطی نخواهیم داشت و در اینجا زمینه‌های رانت بیشتر خواهد شد. متاسفانه در این چهار دهه در وجه حکمرانی عدالت اجتماعی با مشکلاتی روبرو بودیم. کارگزاران ما در همه جا انسان‌های صالحی نبودند، چرا که شایسته‌سالاری حاکم نبوده است و هم اینکه اصلاح فرآیندها و ساختارها را جدی نگرفته‌ایم.
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم بیان کرد: ضلع سوم استقرار عدالت اجتماعی و مبارزه با فساد «وجه فرهنگی» این محور در گام دوم انقلاب است. امور اجتماعی مربوط به ایجاد تغییرات در عینیت جامعه در ارتباط با فرهنگ است. اگر فرهنگ جامعه متناسب با جهت‌گیری‌های لازم نباشد، عدالت اجتماعی نیز محقق نخواهد شد.
وی افزود: در این میان اگر بهترین نظریه عدالت اجتماعی، قوانین و سیاست‌های لازم هم تدوین شود، همچنین مدیران هم افرادی صالحی باشند اما عینیت جامعه به لحاظ فرهنگی با مشکل روبرو باشد، قانون و طرح‌های اجتماعی نیز به درستی اجرا نمی‌شود. اگر جامعه‌سازی، امت سازی و ملت سازی شکل نگیرد، صرف داشتن طرح‌های مطلوب و مدیران خوب، تضمینی برای محقق شدن یک اتفاق بزرگ اجتماعی وجود ندارد.
وی افزود: در این میان اگر بهترین نظریه عدالت اجتماعی، قوانین و سیاست‌های لازم هم تدوین شود، همچنین مدیران هم افرادی صالحی باشند اما عینیت جامعه به لحاظ فرهنگی با مشکل روبرو باشد، قانون و طرح‌های اجتماعی نیز به درستی اجرا نمی‌شود. اگر جامعه‌سازی، امت سازی و ملت سازی شکل نگیرد، صرف داشتن طرح‌های مطلوب و مدیران خوب، تضمینی برای محقق شدن یک اتفاق بزرگ اجتماعی وجود ندارد.
وی با بیان اینکه اگر در برخی از نقاط دنیا اتفاقات خوبی در عرصه رشد اجتماعی، توسعه و پیشرفت اتفاق افتاده، به دلیل سرمایه‌گذاری در بخش آموزش و پرورش است. کودکی که از مقطع ابتدایی احترام به دیگران، رعایت کرامت انسان‌ها، دگرگرایی و نه خودخواهی افراطی و... را بیاموزد، در زمان بزرگسالی و حضور در جامعه احساس تعلق او به ملت و جامعه‌اش قوی خواهد بود. بر همین اساس اگر جامعه‌سازی و فرهنگ‌سازی ترسیم شود، ثمره آن را در بستر حاکمیت، راهبردها و اجرایی کردن طرح‌های کلان اجتماعی خواهیم دید. در این خصوص لبیک حوزه‌های علمیه در ارتباط با بیانیه گام دوم این است که در وجه فرهنگی بر فرهنگ‌سازی به‌طوری که جامعه را عدالت‌خواه و عدالت‌پذیر کند، اهتمام بورزد.
در ادامه این همایش حجت‌الاسلام و المسلمین محمدمهدی مسعودی، رئیس دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی نیز طی سخنانی با اشاره به اینکه پیشرفت در علوم اسلامی در این چهار دهه از زمره برکات انقلاب اسلامی در طول این چهار دهه بوده است، اظهار کرد: این مهم در دوره زعامت امام(ره) و همچنین مقام معظم رهبری عمدتا معطوف به شناخت فرصت‌ها و تهدیدهای پیش روی انقلاب، شناخت بایسته و بازنگونی بایسته فرصت‌ها و تهدیدها، بعضا در قالب بیانات محکم و صریح، همچنین متون و نصوصی قوی بوده است.
وی ادامه داد: در عصر حیات امام(ره) و در سال آخر حیات ایشان اسنادی به عنوان بیانیه‌ها و منشور انقلاب در ارتباط با مسئله روحانیت صادر گردید که بسیار قابل تامل است. این مهم در زمان زعامت و رهبری مقام معظم رهبری نیز در طول ایام رهبری در قالب فرمایشات متین و قوی و همچنین اسنادی که از سمت ایشان صادر شده نمود یافته است. آخرین نمونه این سند ارزشمند در قالب گام دوم انقلاب مدتی است که به جامعه انقلابی ایران و همچنین سطح جهان تقدیم شده است.
رئیس دفتر تبلیغات خراسان رضوی عنوان کرد: بازخوانی متن و تحلیل محتوا و استخراج عناصر این سند توسط کارشناسان و افرادی که متصدی فهم متون و عناصر محتوایی آن، بازشناسی مخاطبان گوناکون در سطوح مختلف برای این سند و همچنین تبدیل این اسناد عملیاتی و اقدامات عملی در عرصه‌های مختلف با سمت‌گیری به سوی تمدن اسلامی سه مسئله مهم در این بیانیه است.
مسعودی افزود: در این خصوص اسنادی باید در زمینه معرفت، اخلاق، معنویت، فرهنگ، سیاست، اقتصاد معطوف به بازشناسی ساختار و سازه سخت‌افزاری و نرم‌افزاری تمدن اسلامی صورت گیرد و همچنین باید گفت مخاطب نخستین این پیام، سطوح نخبگانی و فضلای حوزه‌های علمیه هستند.
در ادامه این همایش حجت‌الاسلام و المسلمین محمدمهدی مسعودی، رئیس دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی نیز طی سخنانی با اشاره به اینکه پیشرفت در علوم اسلامی در این چهار دهه از زمره برکات انقلاب اسلامی در طول این چهار دهه بوده است، اظهار کرد: این مهم در دوره زعامت امام(ره) و همچنین مقام معظم رهبری عمدتا معطوف به شناخت فرصت‌ها و تهدیدهای پیش روی انقلاب، شناخت بایسته و بازنگونی بایسته فرصت‌ها و تهدیدها، بعضا در قالب بیانات محکم و صریح، همچنین متون و نصوصی قوی بوده است.
وی ادامه داد: در عصر حیات امام(ره) و در سال آخر حیات ایشان اسنادی به عنوان بیانیه‌ها و منشور انقلاب در ارتباط با مسئله روحانیت صادر گردید که بسیار قابل تامل است. این مهم در زمان زعامت و رهبری مقام معظم رهبری نیز در طول ایام رهبری در قالب فرمایشات متین و قوی و همچنین اسنادی که از سمت ایشان صادر شده نمود یافته است. آخرین نمونه این سند ارزشمند در قالب گام دوم انقلاب مدتی است که به جامعه انقلابی ایران و همچنین سطح جهان تقدیم شده است.
رئیس دفتر تبلیغات خراسان رضوی عنوان کرد: بازخوانی متن و تحلیل محتوا و استخراج عناصر این سند توسط کارشناسان و افرادی که متصدی فهم متون و عناصر محتوایی آن، بازشناسی مخاطبان گوناکون در سطوح مختلف برای این سند و همچنین تبدیل این اسناد عملیاتی و اقدامات عملی در عرصه‌های مختلف با سمت‌گیری به سوی تمدن اسلامی سه مسئله مهم در این بیانیه است.
مسعودی افزود: در این خصوص اسنادی باید در زمینه معرفت، اخلاق، معنویت، فرهنگ، سیاست، اقتصاد معطوف به بازشناسی ساختار و سازه سخت‌افزاری و نرم‌افزاری تمدن اسلامی صورت گیرد و همچنین باید گفت مخاطب نخستین این پیام، سطوح نخبگانی و فضلای حوزه‌های علمیه هستند.
انتهای پیام
