تأثیر قرارداد ترکمنچای بر فرهنگ، سیاست و اقتصاد/ناآگاهی قاجاری‌ها به تحولات دنیا، سبب انعقاد قرارداد ننگین شد
گروه سیاست و اقتصاد- مدرس تاریخ دانشگاه زنجان قرارداد ترکمنچای را قراردادی ننگین توصیف کرد و گفت: ناآگاهی قاجاری‌ها به تحولات دنیا سبب منفک شدن بخش‌هایی از ایران و متضرر شدن کشور ما به لحاظ اقتصادی، سیاسی و نظامی شد.
پرویز فتح‌الله‌پور در گفت‌وگو با ایکنا از زنجان، در مورد قرارداد ترکمنچای اظهار کرد: این قرارداد، دومین معاهده‌ای است که بین ایران و روسیه تزاری بسته شده و نخستین آن قرارداد گلستان بود که برای پایان دادن به جنگ‌های 10 ساله منعقد شد.وی ادامه داد: روسیه تزاری به دنبال گسترش نفوذ خود تا هندوستان بود تا رقیب خود انگلستان را از پیش‌رو بردارد و به دنبال تصاحب قفقاز و گرجستان که مناطق تحت نفوذ ایران به‌شمار می‌رفت، بود. روسیه تزاری از نظر علمی از اروپاییان عقب بود اما از نظر نظامی هم‌ردیف آن‌ها قرار می‌گرفت و حتی ناپلئون را شکست داده بودند.
مدرس تاریخ دانشگاه زنجان بیان کرد: ایرانی‌ها بعد از 10 سال مقاومت در نهایت مجبور به انعقاد قرارداد گلستان برای صلح شدند که به موجب آن گرجستان، آذربایجان و ارمنستان از ایران جدا و به روسیه واگذار شد و روسیه نیروهای خود را از ایران به جای دیگر منقل کرد( روسیه در آن زمان با مناطق دیگر از جمله عثمانی‌ها هم درگیر بود.)
وی ابراز کرد: حکومت قاجار بعد از معاهده گلستان متوجه تحولات دنیا و پیشرفت اروپاییان شد. تا آن زمان ایران ارتش منظمی نداشت و سلاح‌های جدید در دستش نبود.
فتح‌الله‌پور یادآور شد: در این هنگام افرادی که در شهرهای اشغال شده بودند، بیکار شدند. برخی به ایران بازگشتند و چون کار و اوضاع مناسبی نداشتند، سعی می‌کردند دولت را تحریک کنند که با روسیه وارد جنگ شود. دولت تمایلی به این کار نداشت و در نهایت با تحریک احساسات مذهبی وارد عمل شدند.
وی افزود: این افراد به نزد میرزا محمد کربلایی رفته و با حمایت وی به دولت برای جنگ فشار آوردند. آن‌ها می‌گفتند مناطقی که به دست روس‌ها افتاده، در آن کودکان را مسیحی می‌کنند و باید جهاد کنیم و با این کار روحانیون را تحریک کردند و میزرا محمد فتوای جهاد داد.
وی بیان کرد: در نهایت جنگ در سال 241 هجری قمری آغاز شد و ایران به روسیه حمله کرد. روسیه در آن زمان در مرزهای ایران نیروی نظامی نداشت اما پس از چندی تا تبریز و میانه پیشروی کردند و انگلستان از ترس اینکه روسیه بر ایران چیره شود وارد میدان شد و پیشنهاد مذاکره و صلح را داد و در روستای ترکمنچای قراردادی بین ایران روسیه بسته شد.
مدرس تاریخ دانشگاه زنجان تصریح کرد: به دلیل اینکه ایران جنگ را آغار کرد، قرارداد منعقد شده کاملا به سود روسیه و به ضرر ایران بود. در این قرارداد رود ارس مرز ایران و روسیه شد. از لحاظ اقتصادی امتیازهای بسیاری به روس‌ها داد. آن‌ها می‌توانستند در هر یک از شهرهای ایران کنسولگری ایجاد و بدون پرداخت عوارض گمرکی محصولات خود را وارد ایران کنند.
وی با اشاره به اینکه ایران غرامت‌های زیادی را از این بابت به روس‌ها پرداخت کرد، گفت: در قرارداد ترکمنچای علاوه بر اینکه بخشی از سرزمین ایران از دست رفت، شان و منزلت را هم پایین آورد و بحث کاپیتولاسیون هم مطرح شد.
فتح‌الله‌پور یادآور شد: یکی دیگر از مفاد قرارداد ترکنچای این بود که ایرانیان حق کشتی‌رانی در دریای خزر را نداشتند و کشتی‌های نظامی نمی‌توانستند وارد این دریا شوند که از لحاظ سیاسی، نظامی، تجاری و اقتصادی ایران را متضرر کرد.
وی تصریح کرد: امروز 5 کشور در سواحل دریای خزر مستقر هستند و بحث نفت در این بخش مطرح است که اگر قرارداد ننگین ترکمنچای و شکستی حاصل نمی‌شد، اکنون قسمت اعظم نفت متعلق به ایران بود و در آمدهای بیشتری برای ایران به دست می‌آمد.
این استاد خاطرنشان کرد: آذربایجان زمانی جزو ایران محسوب می‌شد و این در حالی است که این منطقه دارای تاریخ و فرهنگی غنی است و بخشی از تاریخ ایران را در خود جای داده که می‌توانست اکنون در مسائل فرهنگی مورد استفاده قرار گیرد.
وی بیان کرد: عدم شناخت دولتمردان قاجار از اوجاع جهان و پیشرفت‌های علمی، سیاسی و نظامی ایران را متضرر کرد. آن‌ها هیچ شناختی از تحولات دنیا در یک قرن اخیر نداشتند؛ کشف قاره آمریکا، انقلاب صنعتی اروپا، پیشرفت‌های نظامی و سیاسی از موضوعاتی بود که شاهان قاجار و حتی پیش از آن‌ها از آن غافل بودند. جامعه ایران در آن دوران بسته، سنتی و عقب‌مانده بود.
فتح‌الله‌پور اظهار کرد: این موضوع را می‌توانیم به دنیای امروز هم بسط دهیم؛ چرا که شناخت تحولات دنیا می‌تواند ما را در برخورد با قدرت‌های بزرگ، پرقدرت‌تر کند و از نتایج بنیان برافکن بازدارد.
انتهای پیام/
مطالب مرتبط
