گفتمان شهید مطهری محدود به حوزه نبود/ مبارزه فکری مطهری با فهم کلاسیک و روشنفکری از دین

به گزارش ایکنا از قم، حجت‌الاسلام سید ابوالحسن نواب رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب امروز پنجم اردیبهشت‌ماه در «نشست علمی مطهری و گفت‌وگوی ادیان» که به مناسبت چهلمین سالگرد شهادت شهید مرتضی مطهری که در سالن امام موسی صدر دانشگاه ادیان و مذاهب برگزار شد، بیان کرد: طلاب عموما تصور می‌کنند که شهید مطهری مجوز ورود ما به حیطه ادیان است که تصور درستی هم هست چون اگر ادیان را باطل بدانیم و بگوییم همه جهنمی هستند دیگر بحث کردن در مورد ادیان معنی ندارد.

وی تصریح کرد: در شمول‌گرایی، شهید مطهری راه گشای ما است؛ ایشان در سخنان خود مطرح کرده که ما نمی‌گوییم همه ادیان حق هستند اما پلورالیسم نجات را قبول دارند یعنی همه پیروان ادیان نجات پیدا خواهند کرد.

نواب ادامه داد: در برخی روایات حتی می‌گویند برخی از کشیش‌ها به بهشت می‌روند زیرا در راستای حق و خداوند تلاش می‌کنند؛ دین یک جوهر و گوهر دارد ولی شرایع مختلف هستند و ما اعتقاد داریم که با آمدن پیامبران، شرایع نسخ شدند اما شهید مطهری می‌گوید اگر کسی پیرو آن‌ها(شرایع) باشد این فرد به بهشت می‌رود و جهنمی محسوب نمی‌شود بنابراین شهید مطهری کلید ورود ما به ادیان مختلف است.

وی افزود: روش رئالیسم شهید مطهری این بود که مبانی تفکر برخی مکاتب مانند مارکسیسم را بررسی کردند و پاسخگو به سؤالات آنان بودند و حتی اعتقاد داشتند که  مکاتب باطل نیز در قم ورود پیدا کنند و اجازه تبیین و تشریح مباحث را داشته باشند و ما پاسخ‌گوی آن‌ها خواهیم بود.

رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب گفت: اندیشه‌های شهید مطهری برای دوره‌های انقلاب خوب و پاسخگو بود و امروزه هم صدها مرکز به وجود آمده که این اندیشه‌ها را بررسی می‌کنند یعنی در حقیقت اندیشه‌های شهید مطهری به زبان روز و تفسیری توسط این موسسات باز توزیع و بازتبیین می‌شود.

نواب اظهار کرد: جوانان امروز جامعه برای این که به غنای فرهنگی برسند اول باید غنای فکری مکتب تشیع را بشناسند؛ البته تداوم فکری شهید مطهری در جامعه نخبگانی جا افتاده‌است و دانشگاه ادیان و مذاهب تاثیر بسیار زیادی در این زمینه داشته اما در بین عموم مردم هنوز با سطح آرمانی فاصله‌های بسیاری وجود دارد.

تبیین علمی برای نجاتبخشی بشریت

در این سخنرانی علمی حجت‌الاسلام حمیدرضا شریعتمداری، رئیس دانشکده فلسفه دانشگاه ادیان و مذاهب گفت: هر جریان، مکتب و حرکتی که درون مایه فکری فرهنگی و علمی داشته باشد نیاز به شاخصه‌هایی دارد و معمولا باید کسانی پیدا شوند که به بیان معیارها و تبیین استاندارد از آن جریان و مکتب بپردازند و فراتر از آن تجسم علمی این ارزش‌ها و آرمان هاست زیرا دنیای امروز عینیت‌گرا است و ملموس شدن ارزش‌ها را دنبال می‌کند.

شریعتمداری ادامه داد: در طول انقلاب اسلامی فراز و نشیب‌های فراوان و تحولات فکری زیادی را شاهد بودیم و نسخه‌های مختلفی از اسلام و انقلاب اسلامی ارائه شده‌است و اگر امروز در یک جمع‌بندی تبیین استاندارد از آن‌چه انقلاب اسلامی به دنبال آن است و دغدغه‌مندان و نواندیشان مسلمان به دنبال آن هستند، بخواهیم نشان دهیم کتاب عدل شهید مطهری است.

وی با اشاره به عبارت ابن سینا «رحمت خدا را وسیع و گسترده تلقی کن» تصریح کرد: شما باید عالم دینداری را به گونه‌ای تبیین کنید که اکثر انسان‌ها به سعادت و نجات راه داشته باشند؛ در میانه انحصارگرایی دینی شهیدمطهری یک راه میانه‌ای ارائه کردند و در زمینه‌های مختلف مسیر معتدلی را در افکار و سخنان این استاد مشاهده می‌کنیم و یکی از مقوله‌هایی که شهید مطهری مطرح کردند مبنی بر اسلام انقلابی یا انقلاب اسلامی است .

 اسلام؛ معیاری برای درستی اندیشه ها

شریعتمداری در پایان گفت: شهید مطهری در راستای موضوع اسلام انقلابی یا انقلاب اسلامی، تعبیر اسلام انقلابی را نپذیرفت و اعتقاد داشت که انقلاب را باید با اسلام تطبیق داد نه این که اسلام را با انقلاب تطبیق بدهند، مثلا در مقوله اصلاح طلبی اسلام را با آن یا اسلام را با عدالت‌طلب تطبیق دهند؛ امروزه مطرح می‌شود که امامت شیعی با دموکراسی را تطبیق می‌دهند لذا باید سایر تعابیر را با اسلام که یک حقانیت است تطبیق داد نه برعکس؛ به گفته شهید مرتضی مطهری انقلاب و اصلاح طلبی و اصولگرایی، باید اسلامی یا دینی باشد.

گفتمان شهید مطهری محدود به حوزه نبود

هم‌چنین در این نشست حجت‌الاسلام مهراب صادق‌نیا، عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب بیان کرد: اگر ما بخواهیم در مورد روحانیت معاصر شیعه سخن بگوییم و مهم‌ترین جریانات شیعه را شمارش کنیم باید از شهیدمطهری اسم ببریم زیرا گفتمانی که او ایجاد کرد ففقط صرفا برای حوزه نبود و گسترده‌تر بود.

استاد دانشگاه ادیان و مذاهب با اشاره به این‌که در بررسی ادبیات علمای شیعی شاهد چند الگو و گفتمان دینی هستیم، اظهار کرد: گفتمان نخست گفتمان سنتی و کلاسیک است که با دنیای مدرن چنان برخورد کرده‌است که گویی هیچ مساله‌ای از سوی دوران مدرن برای او پدید نیامده است و قرآن را همان‌گونه می‌فهمد که پیشینیان می‌فهمند و تغییر در ادیبات و گفتگوی آن‌ها  و منطبق با واقعیت اجتماعی و پاسخگوی نیازهای مدرن نیست.

وی با اشاره به این‌که گفتمان دوم گفتمان توجیه و تبیین است، گفت: توجیه نه به معنای منفی بلکه تلاش برای همسازی روزگار مدرن با فهم و خوانش دین با دنیای مدرن است تا به شبهات مدرن در مواجهه با دین پاسخگو باشد یعنی به جای عزلت‌نشینی و نادیده گرفتن مشکلات برای عقلانی کردن آموزه‌های دینی، باورپذیر کردن نسل معاصر بدون این‌که از اصول اولیه و مسلم مذهب و دین دست بردارد تلاش می‌کند و هم‌چنین در راستای این تلاش آموزه‌ها را برای نسل معاصر بازگو می‌کند و از فهم اصیل مذهب برای آن‌ها می‌گوید.

صادق‌نیا بیان کرد: گفتمان سوم گفتمان فرهنگی و اجتماعی است که با دنیای مدرن و نیازهایی که دنیای مدرن پیش‌روی جوانان گذاشته مشکل دارند و برعکس گفتمان دوم می‌گویند اساسا فهم سنتی باید به نفع دنیای مدرن به حاشیه برود؛ این‌ها نفوس قرآن را نفوس اجتماعی می‌دانند و اعتقاد دارند که متونی است که از آن قوانین اخلاقی، اجتماعی و فرهنگی ابدی در نمی‌آید؛ طیف روشنفکران این عقیده را دارند و در حال حاضر بین علمای شیعه و سنی نیز وجود  و اعتقاد دارند خوانش سنتی باید به نفع دنیای مدرن کنار روند.

وی تصریح کرد: شهید مطهری متعلق به گفتمان دوم است و همواره با دو جریان فکری روشنفکران و گروه فهم کلاسیک مخالفت و مبارزه می‌کرد؛ شهید مطهری با گروه کلاسیک برای مثال عقیده مرحوم کافی به شدت مبارزه کرد و هم‌چنین با گروه سوم نیز درگیر بود و لذا با گفتمان دوم که گفتمان توجیه است سازگار بود.

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب اظهار کرد: کسانی که اسلام را به گونه‌ای فهمیدند که نه تنها وضع موجود را تایید نمی‌کند بلکه تلاش برای مطلوب‌تر شدن آن می‌کنند از اندیشه شهید مطهری برخاسته‌اند؛ شهید مطهری اندیشمند معطوف به واقع بود.

وی در پایان گفت: گرامیداشت یاد و خاطره شهید مطهری باید به گرامیداشت گفتمان شهید مطهری ختم شود و با کمال تاسف عرض می‌کنم که امروزه علیه این گفتمان هم‌چنان تهدیدهای سابق وجود دارد و جریان‌های روشنفکری و انزواطلب به شدت در جامعه قوی‌تر و خیابانی‌تر شده‌است و رسانه قوی‌تری نیز دارند و لذا این جلسات باید به تقویت اندیشه و گفتمان شهید مطهری کمک کند.

انتهای پیام