پایبندی به میثاق اجتماعی؛ عنصر حیات پیشرفت جوامع بشری

به گزارش ایکنا؛ پنجمین جلسه تفسیر قرآن آیت‌الله مدرسی با محوریت سوره انسان، شامگاه روز گذشته در دفتر ایشان در تهران برگزار شد. وی سخنان خود را با قرائت آیات ۷ تا ۱۰ سوره انسان آغاز کرد: «یُوفُونَ بِالنَّذْرِ وَیَخَافُونَ یَوْمًا کَانَ شَرُّهُ مُسْتَطِیرًا وَیُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْکِینًا وَیَتِیمًا وَأَسِیرًا إِنَّمَا نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِیدُ مِنْکُمْ جَزَاءً وَلَا شُکُورًا إِنَّا نَخَافُ مِنْ رَبِّنَا یَوْمًا عَبُوسًا قَمْطَرِیرًا؛ [همان بندگانى که]به نذر خود وفا می‌کردند و از روزى که گزند آن فراگیرنده است مى‌ترسیدند و به [پاس]دوستى [خدا]بینوا و یتیم و اسیر را خوراک مى‏‌دادند ما براى خشنودى خداست که به شما مى‌‏خورانیم و پاداش و سپاسى از شما نمى‏‌خواهیم ما از پروردگارمان از روز عبوسى سخت هراسناکیم».

وی در ادامه گفت: از روایت اهل بیت(ع) استفاده می‌شود مراد از نذر در عبارت «یُوفُونَ بِالنَّذْرِ» آن میثاق و پیمانی است که بین همه بشر و پروردگار عالم در عالم الست یا عالم ذر محقق شد. مراد آن میثاق و پیمان است که محورش ولایت محمد(ص) و آل محمد(ص) است؛ بنابراین امشب بحث ما درباره پیمان و پیمان‌شکنی است. اساساً پیشرفت‌های بشر برآمده از تمدن اوست. مجموعه‌ای از بشر که با هم حرکت کنند و پیرامون محور یا پیمانی گام بردارند، پیشرفت می‌کنند. تمدن بشر بر اساس همین تعهد و میثاق شکل گرفته است، چون وقتی بشریت دور هم اجتماع کردند برنامه‌ای ریختند و متعهد شدند با هم همکاری کنند تا به اهداف تعیین‌شده برسند. اینکه این اهداف چه بوده بحث اساسی فلسفه تاریخ است.

آخرین تمدنی که خدا ایجاد کرد

وی ادامه داد: پس بشر باید اجتماع کنند و گرد یک محور اساسی جمع شوند. محورشان هم همان پیمان مشترکی است که نام آن را میثاق می‌گذاریم. هر وقت مردم به این محور پایبند باشند و خودشان را نسبت به این محوری که برای خود تعیین کرده‌اند متعهد بدانند پیشرفتشان ادامه دارد. ولی هر وقت سست شدند و تعهدشکنی کردند در اینجا جامعه از هم می‌پاشد. این خلاصه تاریخ است، اما این خلاصه یک تفصیل دارد. تفصیلش این است که چرا بشر با هم اجتماع پیدا می‌کنند؟ دو فلسفه برای این سؤال می‌توان مطرح کرد. گاهی بشر مبتلا به خطر‌های سهمگین می‌شود و برای دفع این خطرات باید ناگزیر است از اینکه مردم با هم همکاری کنند. غالب تمدن‌های بشری از اینجا شروع شده است. یک نوع تمدن دیگر هم داریم.

مدرسی تصریح کرد: این نوع تمدن ناشی از اجتماع مردم برای مواجهه با خطر‌های خارجی است. برخی قدرت دارند و می‌خواهند به سایر مردم زور بگویند. در اینجا بشر ناچار است اجتماع کنند و با چالش‌های خارج از محیط خودشان مقابله کنند. نوع دیگری از تمدن هم هست. این تمدن، تمدن‌هایی است که از طرف خدا می‌رسد. مثلاً اولین تمدن در عالم به وسیله حضرت آدم شکل گرفت. از حضرت آدم تا حضرت نوح این تمدن باقی بود. آخرین تمدن که توسط خداوند ایجاد شد تمدن عظیمی بود که پیامبر(ص) ایجاد کرد. هرچه پیشرفت و علم در دنیا موجود است منبعش پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) هستند. وقتی یکی از شاگردان امام صادق(ع) به نام جابر، چهار هزار کتاب درباره شیمی می‌نویسد وضعیت مشخص می‌شود.

چرا برخی تمدن‌ها سست می‌شوند

مفسر قرآن کریم در ادامه تصریح کرد: آخرین میثاقی که پیامبر(ص) از مردم گرفت همان میثاق غدیر بود. اگر در خطبه غدیر دقت کنید در حقیقت یک میثاق‌نامه است که شامل غالب مسائلی است که ما به آن‌ها احتیاج داریم. تا همین امروز هم ما از بیعت غدیر بهره می‌بریم و بیعت غدیر هنوز زنده است و خمیرمایه تمدن ما را شکل داده است. حالا باید پرسید چرا یک عده از مردم پیدا می‌شوند و این پیمان را نقض می‌کنند؟ به تعبیر دیگر چرا برخی تمدن‌ها پیشرفت دارند، اما بعد از مدتی به سستی و بی‌توجهی منتهی می‌شود؟ این امر دلایلی دارد. دلیلش این است که گاهی مردم دشمن خارجی را دفع می‌کنند و بعد به دنبال عیش و نوش می‌روند و به این فکر نمی‌کنند که ممکن است دشمن دوباره بازگردد. گاهی در کشور ما برخی جوانان نمی‌دانند چرا جنگ شد، چرا انقلاب شد و چه رشادت‌ها و شهامت‌هایی به خرج داده شد. متأسفانه بشر این حقایق را فراموش می‌کند و این فراموشی موجب سستی است.

مدرسی در ادامه اظهار کرد: چه کنیم که پیمان‌شکن نباشیم و مردم دور محور میثاق و هدف واحد بایستند و تمدن خودشان را به پیش ببرند. یک راهش این است که بدانیم دشمن هیچ وقت خواب نیست و هیچ زمان بشر بدون دشمن نخواهد بود. در کل تاریخ هیچ‌گاه بشر در صلح کامل نبوده است. انصافاً از ملت خودمان دیدیم و خواهیم دید هر وقت احساس خطر کردند انسجام پیدا کرده‌اند. راه دوم این است که ریشه تمدن در مصالح و منافع مادی موقت نباشد. از آن طرف نباید ما پیمان‌شکنی کنیم، چون این امر نه‌تنها تمدن را از بین می‌برد بلکه خودمان هم از بین خواهیم رفت. نکته دیگر در خصوص سوره انسان اینکه آیات قرآن می‌فرماید این افراد که به نذرشان عمل می‌کنند نه به خاطر این است که منافع مادی‌شان در خطر است بلکه به این دلیل است که از خداوند و از عذاب آخرت هراس دارند. متأسفانه فرهنگ دینی ما در این‌جهت کم آورده است و ما باید مردم را متوجه خدا و آخرت بکنیم.

انتهای پیام