به مناسبت سالروز تأسیس جهاددانشگاهی؛
39 سال حضور موفق جهاددانشگاهی در حوزه‌های مورد نیاز جامعه و تقدیم 103 شهید
گروه دانشگاه ــ جهاددانشگاهی 39 سال پیش کمر به آبادانی و پیشرفت کشور بست و گمنامانه برای استقلال و عزت ایران و ایرانی به فعالیت در عرصه‌هایی پرداخت که مورد نیاز جامعه بود؛ از حضور در جبهه‌های جنگ گرفته تا زینت کشور به علوم مختلف؛ در این راه 103 شهید را نیز به انقلاب تقدیم کرد. در این گزارش به چهار دهه جهادِ نهادی نگاهی داریم.
شاید بسیاری از افراد، جهاددانشگاهی را با نهاد‌هایی مانند جهادسازندگی و یا جهادکشاورزی اشتباه بگیرند. البته این موضوعی طبیعی است، چرا که جهاددانشگاهی در طول ۳۹ سال فعالیت خود، بدون هیاهو و تبلیغات و با روحیه جهادی، کار‌های محول شده را انجام داده، طرح‌های بزرگ و ملی را تا مرحله اجرایی شدن به ثمر نشانده و توانسته پل خوبی میان دانشگاه و صنعت باشد. شاید بتوان گفت پیشانی فعالیتهای جهاد که آن را تبدیل به یک برند کرده و جزء شاخص‌ترین فعالیتهای این نهاد محسوب می‌شود، پژوهشگاه رویان و ورود جدی آن به حوزه پزشکی، سلامت و ناباروری است. همچنین فعالیتهای این نهاد در حوزه آموزش و ارائه دوره‌های تخصصی و کوتاه‌مدت موجب شده تا جامعه دانشگاهی در میان خیل عظیم مؤسسات و آموزشگاه‌های تخصصی، اعتماد بیشتری به جهاددانشگاهی داشته باشند. رهبر معظم انقلاب نیز در دیدار ماه گذشته با ائمه جماعت سراسر کشور بر این نکته تأکید داشتند که مراجعه به مجموعه‌های جوانی مانند جهاددانشگاهی زیاد است. برای اینکه بدانید این نهاد انقلابی طی 39 سال فعالیت چه ساختاری داشته و چه دستاورد‌هایی به جامعه ارائه کرده است، پیشنهاد می‌کنیم گزارش ایکنا را بخوانید.
در پی فرمان حضرت امام خمینی(ره) درتاریخ ۲۳ خردادماه سال ۵۹ مبنی بر تشکیل ستاد انقلاب فرهنگی، ستاد مزبور دو ماه بعد در جلسه‌ای به منظور تحقق بخشیدن به اهداف انقلاب فرهنگی، جهاددانشگاهی را به عنوان یک نهاد انقلابی و برخاسته از انقلاب فرهنگی تأسیس کرد. پس از تبدیل ستاد به شورای عالی انقلاب فرهنگی، اساسنامه این نهاد چند سال بعد و پس از بازگشایی دوباره دانشگاه‌ها، یعنی در سال ۶۵ مورد بازنگری قرار گرفت و با حذف وظیفه مشارکت در مدیریت اداره دانشگاه‌ها و تأکید بر انجام فعالیتهای فرهنگی و تحقیقاتی به منظور اسلامی شدن دانشگاه‌ها به تصویب رسید.
در پی فرمان حضرت امام خمینی(ره) درتاریخ ۲۳ خردادماه سال ۵۹ مبنی بر تشکیل ستاد انقلاب فرهنگی، ستاد مزبور دو ماه بعد در جلسه‌ای به منظور تحقق بخشیدن به اهداف انقلاب فرهنگی، جهاددانشگاهی را به عنوان یک نهاد انقلابی و برخاسته از انقلاب فرهنگی تأسیس کرد. پس از تبدیل ستاد به شورای عالی انقلاب فرهنگی، اساسنامه این نهاد چند سال بعد و پس از بازگشایی دوباره دانشگاه‌ها، یعنی در سال ۶۵ مورد بازنگری قرار گرفت و با حذف وظیفه مشارکت در مدیریت اداره دانشگاه‌ها و تأکید بر انجام فعالیتهای فرهنگی و تحقیقاتی به منظور اسلامی شدن دانشگاه‌ها به تصویب رسید.
بار دیگر شورای عالی انقلاب فرهنگی با عنایت به شرایط جدید دانشگاه‌ها در سال ۶۹ مصوبه‌ای را به تصویب رساند که در آن جهاددانشگاهی به عنوان پلی میان دانشگاه و بخش صنعتی - خدماتی کشور معرفی شد. در این مصوبه دو وظیفه عمده یعنی انجام تحقیقات علمی و فعالیتهای فرهنگی همچنان به عهده این نهاد واگذار شده بود. بر همین اساس هم مصوبه اساسنامه جدید جهاددانشگاهی به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید.
در این اساسنامه آمده است؛ جهاددانشگاهی نهادی است عمومی و غیردولتی زیر نظر شورای عالی انقلاب فرهنگی، دارای شخصیت مستقل و از لحاظ اداری، استخدامی و مالی تابع مقرراتی است که در چارچوب اختیارات قانونی به تصویب هیئت امنای جهاددانشگاهی می‌ر‌سد.
جهاددانشگاهی با هدف گسترش تحقیقات و شکوفایی روحیه تتبع و استعداد‌ها در سطح جامعه برای نیل به خوداتکایی، توسعه امور فرهنگی در سطح جامعه از طریق همکاری با حوزه، دانشگاه و سایر مراجع و نهاد‌های فرهنگی به خصوص برای نسل جوان و گسترش طرح‌های کاربردی و نیمه صنعتی از طریق پیوند با مراکز علمی و تحقیقاتی به منظور به‌کارگیری نتایج پژوهش به کار خود ادامه داد.
از جمله وظایف کلی جهاددانشگاهی طبق اساسنامه آن می‌توان به تبلیغ و ترویج فرهنگ و هنر اسلامی و برنامه‌ریزی فرهنگی و تربیتی و ایجاد آمادگی فکری و مکتبی در قشر جوان به خصوص دانش‌آموزان دبیرستانی و دانشجویان به منظور مقابله با غرب‌زدگی و انحرافات در چارچوب سیاست‌های فرهنگی کشور، ایجاد تشکیلات مناسب به منظور تألیف، ترجمه و انتشار کتب، نشریات نتایج تحقیقات و مقالات علمی، فرهنگی و تولید مواد کمک آموزشی، انجام تحقیقات توسعه‌ای و کاربردی، پیگیری طرح‌های تحقیقاتی جهاد تا پایان مرحله نیمه صنعتی و صنعتی، ارائه خدمات علمی-فنی در زمینه‌های مورد نیاز جامعه، حمایت، تشویق و جذب دانشجویان و پژوهشگران جوان و مستعد و برنامه‌ریزی و ایجاد شرایط و امکانات لازم به منظور فراهم آوردن زمینه فعالیتهای علمی و پژوهشی آنان بر مبنای شناخت مشکلات واقعی و نیاز‌های تخصصی جامعه، اجرای دوره‌های رسمی آموزش‌های علمی - کاربردی مطابق ضوابط و مقررات آموزش عالی کشور، ایجاد تشکیلات آموزشی و تحقیقاتی مطرح شده در بند‌های این ماده براساس قوانین و مقررات آموزش عالی و مشارکت در ایجاد زمینه‌های مناسب برای اشتغال بیشتر فارغ‌التحصیلان دانشگاهی اشاره کرد.
رؤسای پیشین و فعلی جهاددانشگاهی
ارکان جهاددانشگاهی عبارت است از عالی‌ترین مرجع سیاستگذاری(هیئت امنا)، تعیین‌کننده خط مشی و ناظر بر فعالیت‌ها(شورای علمی) و بالاترین مقام اجرایی(رئیس جهاددانشگاهی). کرسی ریاست جهاددانشگاهی تا کنون در اختیار چهار نفر بوده است، البته تا پیش از سال ۱۳۷۰ این نهاد به صورت شورایی اداره می‌شده و افرادی از جمله صادق واعظ‌زاده، رئیس این شورا بودند. پس از سال ۷۰ تا به امروز، جهاددانشگاهی به صورت ریاستی اداره شده است. نخستین رئیس جهاددانشگاهی در این دوره، محمد رحمتی (از سال ۷۰ تا ۷۶؛ دو دوره سه ساله) بود که وی اخیراً در وزارت مسکن راه و شهرسازی مشاور وزیر بود. پس از او، علی منتظری‌مقدم(از سال ۷۶ تا ۸۵؛ سه دوره سه ساله) ریاست جهاد را برعهده داشت. وی هم‌اکنون رئیس پژوهشکده علوم بهداشتی جهاددانشگاهی است. پس از منتظری، سیدحمیدرضا طیبی(از سال ۸۵ تا ۸۹؛ یک دوره سه سال و هشت ماهه) رئیس جهاددانشگاهی بود و پس از او محمدحسین یادگاری (از سال ۸۹ تا ۹۲) بر کرسی ریاست این نهاد تکیه زد. یادگاری عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس است. رئیس فعلی جهاددانشگاهی نیز سیدحمیدرضا طیبی(از سال ۹۲ تا کنون؛ دو دوره سه ساله) است.
شهدای جهاددانشگاهی
از همان آغازین روز‌های جنگ تحمیلی و حضور خیل عظیم جوانان در عملیات‌های بیت‌المقدس، والفجر، فتح‌المبین و ... از خرمشهر تا سوسنگرد و والفجر، تا ترور‌های کور و نافرجام سال ۶۰ و بعدتر سقوط هواپیمای C۱۳۰ در سال 84 و شهادت جمعی از اصحاب رسانه، از جمله عکاسان ایسنا و تا همین حالا و سال ۹۶ و حمله تروریستی داعش به مجلس شورای اسلامی و شهادت جمعی از مردم، جهادگران، در خط مقدم کار و تلاش، ایثار و شهادت بوده‌اند. جهاددانشگاهی در طول ۳۹ سال فعالیت خود، تا کنون ۱۰۳ شهید تقدیم انقلاب و ایران کرده که آخرین آنها حجت‌الاسلام شهید سیدمهدی تقوی، رئیس اسبق سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور در حمله تروریستی به مجلس بوده است.
آنچه در ادامه می‌آید معرفی و خلاصه‌ای از اهم فعالیتهای جهاددانشگاهی در حوزه‌های پژوهشی، آموزشی و فرهنگی است.
این نهاد در حال حاضر علاوه بر دفتر مرکزی، ۱۰۳ واحد سازمانی در کشور دارد که شامل سه پژوهشگاه، ۲۹ پژوهشکده، هفت مرکز، سه خبرگزاری، یک مجتمع تحقیقاتی، هفت مؤسسه آموزش عالی، یک مؤسسه قرض‌الحسنه، هفت سازمان استانی، ۳۶ واحد، سه سازمان فرهنگی، یک سازمان تجاری‌سازی، دو دانشگاه و سه پارک علم و فناوری می‌شود.
معاونت پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی
از جمله وظایف تعیین‌شده برای معاونت پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی می‌توان به برنامه‌ریزی راهبردی و تدوین سیاست‌های کاری در حوزه پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی، راهبری و مدیریت امور پژوهش و فناوری در شبکه جهاد، کنترل و نظارت در امر تحقق اهداف و راهبرد‌های حوزه پژوهش و فناوری براساس چشم‌انداز، اهداف و راهبرد‌های جهاددانشگاهی، همکاری و مشارکت در تبیین چشم‌انداز و تدوین برنامه‌های راهبردی و عملیاتی مجموعه این نهاد و پیشنهاد طرح‌ها و برنامه‌های راهبردی و عملیاتی معاونت و واحد‌های تحت امر در راستای اهداف و استراتژی‌های کلان مجموعه جهاد اشاره کرد.
فعالیتهای شاخص حوزه پژوهش
سالانه بیش از هزار و ۸۰۰ طرح از سوی ۱۴۶ گروه پژوهشی و ۱۲۷ مرکز تخصصی خدماتی، در سه پژوهشگاه و ۲۷ پژوهشکده وابسته به این معاونت انجام می‌شود که بیش از ۶۵ درصد این طرح‌ها، کارفرمایی و ۳۰ درصد داخلی است. همچنین ۸۹ درصد طرح‌های این مجموعه از لحاظ ریالی کارفرمایی بوده و کمتر از ۱۰ درصد از داخل تأمین اعتبار شده است. این دو رقم شاخص خوبی برای کاربردی بودن طرح‌هاست، وقتی کارفرما برای طرحی هزینه می‌کند، می‌خواهد از نتایج طرح در بهبود فرایند‌ها استفاده کند. درمان سالانه بیش از ۱۰ هزار سیکل ناباروری شاید مهمترین فعالیت این نهاد در حوزه پژوهش و فناوری باشد. این حوزه با ارزآوری هم همراه بوده است؛ چراکه افراد ایرانی مقیم در خارج از کشور و مردمانی از کشور‌های همسایه با توجه به بالا بودن نرخ موفقیت درمانی جهاددانشگاهی به این مراکز مراجعه می‌کنند. همچنین کار‌های تحقیقاتی پیرامون درمان دیابت، پارکینسون و آلزایمر در این مجموعه پیگیری شده و نتایج خوبی به دست آمده و امسال رسماً مرکز درمان دیابت راه‌اندازی می‌شود.
شاخص‌ترین‌های معاونت آموزشی جهاددانشگاهی
آموزش در جهاددانشگاهی به سه بخش اصلی آموزش عالی، آموزش‌های کوتاه‌مدت مهارتی و تخصصی و آموزش‌های مجازی تقسیم می‌شود. آموزش‌های کوتاه‌مدت، مهارتی و تخصصی جهاد دانشگاهی عمدتاً شغل‌محور هستند و با توجه به برنامه‌ریزی‌های انجام شده، شاهد مرجعیت بیش از پیش جهاددانشگاهی در این حوزه هستیم.
در معاونت آموزشی جهاددانشگاهی از جمله آموزش‌های ملی که در قالب پروژه‌های ملی انجام گرفته، می‌توان به طرح آموزش کمک پرستاری، طرح توسعه مشاغل خانگی، مشارکت در آموزش خانواده‌های نیرو‌های مسلح، طرح سرباز ماهر، سامانه تدارکات الکترونیکی دولت و طرح آموزش شهرداران و دهیار‌های کشور اشاره کرد که تنها در طرح سرباز ماهر در ۱۶ استان به ۱۶ هزار سرباز آموزش‌های مهارتی ارائه شده است.
معاونت آموزشی جهاددانشگاهی ۴۳ مرکز علمی کاربردی، ۷۰۰ دوره آموزشی مصوب، ۸ مؤسسه آموزش عالی، ۱۵۱ مرکز آموزش کوتاه‌مدت و دو دانشگاه در سطح کشور دارد که بالغ بر ۲۲ هزار نفر دانشجو در این مراکز در حال تحصیل هستند. این نهاد همچنین دو دانشگاه و شش مؤسسه آموزش عالی دارد که جمع دانشجویان شاغل به تحصیل در این مجموعه‌ها بالغ بر ۴۵ هزار دانشجوی مقطع‌دار در حال تحصیل است. سالانه چیزی در حدود ۱۰ هزار دانشجو با این مراکز پذیرش شده و آموزش می‌بینند.
ویژگی معاونت فرهنگی جهاددانشگاهی
فعالیت فرهنگی در جهاددانشگاهی از نخستین روز‌های شکل‌گیری این نهاد آغاز شده و طی سه دهه فعالیت، کارنامه خوبی از طرح‌ها و برنامه‌های بدیع و مؤثر فراهم شد. از همان ابتدا جهاددانشگاهی بر مبنای اهداف خود و با عنایت به مفاد اساسنامه کوشش نظام‌مند فرهنگی در دانشگاه‌ها را به عنوان گسترده‌ترین حوزه فعالیتهای خود برگزید و مخاطب اصلی خود را در محیط‌های دانشجویی، مطابق سرفصل‌گزینی، هدف‌گذاری و برنامه‌ریزی دامنه‌دار جست‌وجو کرده است. اصل بنیادین این حوزه درهمه ابعاد یاد شده، تکیه و توجه جدی به مبانی علمی و مطالعات نظری در تدوین برنامه‌ها و طرح‌های خودجوش دانشجویی و جذب مشارکت آنان در فعالیتهای فرهنگی بوده است.
این نهاد علاوه بر رویکرد تخصصی در فعالیت‌ها از طریق ایجاد مراکز ویژه و حفظ روند رو به رشد فعالیتهای جاری، افتخار طراحی و ابداع ده‌ها جشنواره و برنامه سراسری و بین‌المللی را کسب کرده است. تبلیغ و ترویج فرهنگ و هنر اسلامی، برنامه‌ریزی فرهنگی و تربیتی، ایجاد آمادگی فکری و افزایش دانش و بینش دینی و سیاسی در قشر جوان، به‌خصوص دانش‌آموزان و دانشجویان به منظور مقابله با غرب‌زدگی و انحرافات فرهنگی در چارچوب سیاست‌های فرهنگی کشور، رویکرد اساسی و تعیین شده از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی برای جهاددانشگاهی است.
تعمیق گرایش و باور‌های دینی و آگاهی سیاسی نسل جوان به‌ویژه دانشجویان، تبلیغ و ترویج آرمان‌ها و ارزش‌های انقلاب برای مقابله با گسست نسلی و تهاجم فرهنگی، رشد خلاقیت و پرورش استعداد‌های هنری و ادبی نسل جوان به‌ویژه دانشجویان و تقویت مشارکت فعال جوانان به‌ویژه دانشجویان در مسائل سیاسی و اجتماعی کشور از جمله اهداف تعیین شده برای معاونت فرهنگی جهاددانشگاهی است.
برنامه‌های فرهنگی اجراشده در جهاددانشگاهی
در حوزه فرهنگی، جهاددانشگاهی تاکنون توانسته ۲۵ دوره جشنواره کتاب سال دانشجویی، ۱۸ دوره جشنواره پایان‌نامه‌های برتر دانشجویی، هشت دوره مسابقات ملی مناظره دانشجویان، سه دوره مسابقات دفاع سه دقیقه‌ای پایان‌نامه و نیز برنامه‌های مربوط به حوزه گردشگری، ۱۴ دوره همایش خلیج فارس و ۲۰ دوره طرح ملی ایران مرز پرگهر را برگزار کند. این معاونت همچنین اقدام به برپایی جشنواره شعر دانشجویی و جشنواره فیلم کوتاه ۱۱۴ ثانیه‌ای با موضوعات خلاق و برخی برنامه‌های ملی دانشجویی کرده است.
جایگاه جهاددانشگاهی در چشم‌انداز ۲۰ ساله (افق ۱۴۰۴) جمهوری اسلامی ایران
جهاددانشگاهی نهادی است انقلابی با هویت اسلامی(برخوردار از منابع انسانی متعهد و کارآمد، الهام‌بخش و مؤثر در کشور، پیشگام در توسعه علم، فناوری و فرهنگ با تعامل سازنده در عرصه ملی و بین‌المللی، معتقد و ملتزم به آرمان‌ها، ارزش‌ها و مدافع اهداف انقلاب اسلامی و حضرت امام خمینی(ره)، پیرو ولایت فقیه و رهبری نظام، متعهد به اهداف انقلاب فرهنگی، با ساختار نهاد عمومی غیردولتی، برخوردار از منابع انسانی متعهد و کارآمد، مؤمن، انقلابی، متخصص، خلاق، پرتلاش، خودباور، مسئولیت‌پذیر، دارای روحیه کار جمعی و ملتزم به فرهنگ جهادی)، الهام‌بخش و مؤثر در کشور (الهام‌بخش در نواندیشی و پویایی علمی و فرهنگی در جهت نیل به خودباوری، خوداتکایی و تقویت هویت)، ایرانی – اسلامی (مؤثر در تشخیص چالش‌ها، مسائل و نیاز‌های علمی، فرهنگی و اجتماعی کشور، ارائه راه حل‌های هوشمندانه و تأثیرگذار در نظام تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری کشور) است.
این نهاد همچنین باید پیشگام در توسعه علم، فناوری و فرهنگ (پیشگام در توسعه قطب‌های علم و فناوری برای گسترش مرز‌های دانش، تحقیق و توسعه و تولید فناوری‌های نوین، جذب توان علمی نخبگان، پژوهش‌های کاربردی و برنامه‌ریزی شده و به‌کارگیری نتایج حاصله، تولید، جذب و بومی‌سازی فناوری‌های مورد نیاز، توسعه دانشگاه غیردولتی معتبر بین‌المللی، توسعه آموزش عالی و تخصصی با رویکرد تربیت منابع انسانی متعهد، کارآمد و کارآفرین، صیانت از ارزش‌های انقلاب اسلامی و انقلاب فرهنگی، ارتقا و تعمیق معرفت دینی و ترویج فضائل اخلاقی در میان جوانان در پرتو اندیشه و سلوک دینی، اجتماعی و سیاسی حضرت امام خمینی(ره)، تبلیغ و ترویج فرهنگ و هنر اسلامی- ایرانی با رهیافتی زیبایی‌شناسانه، بدیع و منطبق با زمان، پرورش خلاقیت‌ها و استعداد‌های فرهنگی- هنری و تقویت روحیه خودباوری دانشجویان، ارائه ایده‌ها، طرح‌ها و راهبرد‌های اثر بخش علمی - فرهنگی و ظرفیت‌سازی برای ایفای نقش‌های ملی در مسیر توسعه فرهنگی کشور) باشد.
تعامل سازنده در عرصه ملی و بین‌المللی، از طریق همکاری مؤثر با دستگاه‌ها و مراکز علمی، فرهنگی و مجموعه‌های فناوری و صنعتی در سطوح استانی و ملی برای ایفای نقش‌های برجسته در کشور، همکاری علمی - پژوهشی با دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی معتبر جهان برای تبادل تجربیات و دستیابی به دانش و فناوری‌های نوین، گسترش همکاری بین‌المللی در حوزه‌های فناوری و صنعتی برای تولید ارزش‌افزوده و صدور محصولات و خدمات علمی، فنی و صنعتی، همکاری گسترده فرهنگی با دانشگاه‌ها و مراکز فرهنگی جهان به ویژه کشور‌های اسلامی برای افزایش شناخت متقابل و معرفی مظاهر تمدن اسلامی - ایرانی و گسترش همکاری با مراکز علمی و فرهنگی، سازمان‌ها و نهاد‌های مدنی ملی و بین‌المللی برای مشارکت در حل چالش‌های فراروی جوامع اسلامی و کشور‌های منطقه، یکی دیگر از چشم‌انداز‌های ۲۰ ساله تبیین‌شده برای جهاددانشگاهی است.
سند جایگاه جهاددانشگاهی در چشم‌انداز بیست‌ساله جمهوری اسلامی ایران در یکصد و یکمین جلسه هیئت امنای جهاد در سال ۸۹ به تصویب هیئت امنا رسید.
در تدوین برنامه‌های توسعه جهاددانشگاهی، اهداف، سیاست‌های کلی و شاخص‌های کمی کلان هر برنامه براساس این سند تنظیم می‌شود، به گونه‌ای که با اجرای مجموعه برنامه‌ها، این نهاد به جایگاه و نقش پیش‌بینی شده در این سند نائل شود. برنامه و بودجه‌های سالیانه نیز، متناسب با اهداف و الزامات این سند تدوین و تصویب می‌شود.
جهاددانشگاهی اکنون در آستانه ورود به چهلمین سال فعالیت خود و رشد و بالندگی آن است. امید می‌رود این نهاد با اتکال به خداوند بتواند در زمینه گسترش تحقیقات و شکوفایی روحیه خودباوری و اتکا به داخل، توسعه امور فرهنگی و نیز گسترش طرح‌های کاربردی و نیمه‌صنعتی و ارتباط برقرار کردن میان دانشگاه و صنعت موفقیت‌های روزافزونی کسب کند.
انتهای پیام
مطالب مرتبط
