آیین بدرقه و استقبال از حجاج در اندونزی/ ختم یاسین بستگان تا چهل روز
گروه بین‌الملل ـ اندونزی به عنوان ملتی شناخته‌شده با سنت‌های گوناگون است و یکی از این سنت‌ها به قبل، حین و بعد از انجام حج مربوط می‌شود.
به گزارش ایکنا؛ در سال 2017 مرکز تحقیق وزارت دین اندونزی در چندین منطقه به انجام تحقیقات مربوط به سنت حج پرداخت. سفر حج در میان مسلمانان به ویژه در اندونزی آداب گوناگونی دارد که موارد زیر از آن جمله است:
ـ قبل از عزیمت به محضر علما رفتن یکی از سنت‌هایی است که برای افزایش دانش در مورد حج و همچنین برای طلب دعا از آنها منظور شده است.
ـ قبل از عزیمت زائران معمولاً اقوام و همسایگان خود را به مراسم ضیافتی دعوت می‌کنند. در این ضیافت دعا می‌کنند که امور زائران به ویژه در هنگام انجام مناسک حج به خوبی انجام شود و آنها از مصیبت و بلا در امان باشند.
ـ خداحافظی نیز متداول است. قبل از عزیمت زائران معمولاً در جلوی خانه از خویشاوندان و همسایگان خداحافظی می‌کنند و از آنها التماس دعا دارند.
ـ در ولیمه سفر قبل از عزیمت به حج، زائران هنگام رفتن با صدای اذان بدرقه می‌شوند.
ـ حاجیان آب زمزم را از مکه می‌آورند. این آب را در چاهی می‌ریزند تا آن چاه برکت آورد.
ـ در مدت حدود 40 روز حضور حجاج در مکه و مدینه، همسایگان و اقوام روزانه یا هفتگی برای قرائت یاسین (قرآن) و دیگر مراسم خاص به خانه آنها می‌روند.
هر منطقه از اندونزی سنت‌های خاصی دارد که تعدادی از آنها با دیگر مناطق مشترک است.
برزنجی‌خوانی در جامعه جِنِپونتو
در استقبال از سفر حج، جامعه جِنِپونتو در سولاوسی جنوبی سنت‌های گوناگونی دارد که یکی از آنها برزنجی‌خوانی (چاووشی‌خوانی) است که چند روز قبل از عزیمت، شب جمعه بعد از عزیمت و در مراسم استقبال ویژه در هنگام بازگشت حاجیان انجام می‌شود.
توضیح تصویر: حجاج پس از مراسم بدرقه و خداحافظی با مردم محل از مسجد بیرون می‌آیند
جامعه دیلی سِردانگ و سنت آرد تازه
در دیلی سِردانگ، واقع در سوماترای شمالی، تنها سنت آرد تازه برای انجام فعالیت‌های مختلف در جامعه وجود دارد که مانند ولیمه سفر می‌ماند و با آن غذا پخت می‌شود. این سنت ابزاری برای خداحافظی زائران با دوستان و خویشاوندان و برای عذرخواهی و طلب بخشش از یکدیگر است.
مجلس دعا در جامعه بانجار
اجرای سنت سفر حج در جامعه بانجار در کالیمانتان جنوبی سه بار انجام می‌شود، یعنی قبل از عزیمت، در حین حج و بعد از بازگشت از زیارت.
بنا به گزارش رایزنی فرهنگی ایران در اندونزی؛ قبل از عزیمت به حج، زائران معمولاً همه اقوام، همسایگان و علما را در یک مجلس دعا دعوت می‌کنند. هدف از انجام این سنت چیزی جز درخواست سلامتی مسافران در طول سفر تا بازگشت نیست و اینکه هنگام انجام حج هیچ مشکلی برای آنان به وجود نیاید.
توزیع سکه و اسکناس در جامعه مادورا
سنت سفر حج در میان جامعه مادورا شامل برگزاری مجلس سخنرانی و دعا، بدرقه و استقبال است. هنگامی که زائر از خانه خارج شد، یکی از اعضای خانواده سکه‌ها و اسکناس‌های حداکثر 5 هزار روپیه‌ای را توزیع می‌کند.
در حین حضور او در مکه، خانواده در خانه مراسم دعا و تلاوت قرآن و صلوات را هر شب برگزار می‌کنند. 50 و حتی صدها نفر در آن مراسم حضور می‌یابند. در پایان، به آنها غذا یا کیک و نوشیدنی داده می‌شود. این مراسم تا 40 روز یا تا زمان بازگشت زائر به خانه ادامه دارد.
وقتی زائر از حج می‌آید، مراسم استقبال با حضور بستگان و همسایگان و اهالی محل ترتیب داده می‌شود. پس از بازگشت به مدت 40 روز، اقوام، همسایگان، آشنایان و علما می‌آیند تا تبرک حج و التماس دعا بجویند، زیرا اعتقاد دارند که زائران به مدت 40 روز پس از بازگشت از مکه و مدینه، دعایشان به سرعت مستجاب می‌شود. به آنهایی که می‌آیند، غذا و نوشیدنی، سوغاتی ویژه خاورمیانه مانند سجاده، تسبیح، عطر، حجاب، لباس، کلاه نماز، عمامه و غیره داده می‌شود.
پس از گذشت 40 روز از بازگشت، بستگان و همسایگان برای برگزاری مراسم شکرگزاری دعوت می‌شوند.
براساس برآوردها، هزینه این مراسم می‌تواند به بیش از هزینه حج برسد. با این حال، زائران حاضرند مبلغ زیادی پول بدهند، زیرا پس از حج، عنوان حاجی احترام و جایگاه اجتماعی بالایی را به وی می‌دهد و مردم به او اعتماد می‌کنند.
زیارت قبور اولیا در شهر قدوس
برخی مردم شهر قدوس در جاوه میانی سنت‌های حج را با زیارت قبور اولیا آغاز می‌کنند. سپس ولیمه سفر و دعوت ضیافتی از اقوام، بستگان و همسایگان انجام می‌شود و دعا برای زائران، مراسم تهلیل(از آیین‌های حج)، ذکر و مولودی‌خوانی در مدت حضور در سرزمین حرام صورت می‌گیرد.
ختم قرآن در شهر گِرسیک
مردم شهر گِرسیک، جاوه شرقی نیز یک سنت منحصر به فرد در رابطه با حج دارند. جامعه گرسیک جامعه‌ای است که هنوز به سنت‌های دینی که در جوامع خود زنده است اهمیت می‌دهد. این سنت عبارت است از خداحافظی و درخواست دعا، نائب الزیارة بودن زائران حج، ولیمه سفر، قرائت مناقب عبدالقادر جیلانی(عارف، صوفی، محدث، و شاعر ایرانی قرن پنجم و ششم قمری و از شیوخ قادریه)، قرائت و ختم قرآن و شکرگزاری.
این سنت‌ها هنوز هم حفظ می‌شوند، زیرا مردم معتقدند معانی و ارزش‌هایی در آنها وجود دارد. در سنت‌های حج جامعه گِرسیک سه نماد وجود دارد که در قالب گفتار و غذا یافت می‌شود. این سه نماد عبارت‌اند از تلبیه و صلوات حج(لبیک گفتن در حج)، مناقب شیخ عبدالقادر جیلانی و آب زمزم. این سه نماد معانی مختلفی دارند.
تلبیه و صلوات به این معناست که فرصتی دیگر برای سفر حج به وجود بیاید. نوشیدن آب زمزم فواید زیادی دارد، اگرچه نمی‌توان فوراً اثربخشی آن را دید، اما بسیاری از مردم به ویژگی‌های موجود در آبی که فقط متعلق به عربستان است اعتقاد دارند. این آب می‌تواند خاصیت دارویی داشته باشد.
آزاد کردن کبوتر در جاوه غربی
قدم برداشتن همراه با خواندن دعا و آیات قرآن و کفن آوردن از سوی زائران عازم از سنت‌های حج در منطقه «کاراوانگ» استان جاوه غربی است.
تلقین حج، توزیع پول(سکه)، اذان گفتن، توسل، رهاکردن کبوتران و توزیع هدایا و بدرقه زائران، کوزه‌گذاری، خواندن دعا و تهلیل در زمان عزیمت زائران و استقبال از حجاج با پهن‌کردن پارچه از جاده به سمت خانه از سنت‌های رایج حج در منطقه چیرِبون و ایندرامایو است.
غسل با آب سدر
قبل از عزیمت، زائران از جاوه غربی مراسم ولیمه سفر، زیارت قبور و صدقه دادن را برگزار می‌کنند. سپس زائران به ویژه از شهرهای چیرِبون و ایندرامایو غسل با آب سدر را انجام می‌دهند.
غسل با آب سدر که به غسل رؤیت یاد می شود، برای پاک کردن خود از نظر جسمی و روحی است. این غسل نماد تسلیم و تلاش برای پاک کردن خود از هر خطا و اشتباهِ انجام شده است. آیین این غسل با قرائت آیات قرآن همراه است.
یکی دیگر از سنن حج در منطقه بانتِن مراسم شکرگزاری است که ابتدا با جمع کردن هیزم آغاز می‌شود و به چیدن میوه در مزارع یا باغ و تقسیم دعوت‌نامه‌ها ادامه می‌یابد. برنامه ولیمه سه روز قبل از عزیمت برگزار می‌شود.
سنت کوزه‌گذاری
سنت کوزه‌گذاری در شهر چیرِبون، جاوه غربی هر بار که یک شهروند می‌خواهد به حج سفر کند، مقابل خانه او انجام می‌شود. ساکنان اطراف از آن آب می‌نوشند. این بخشی از سنت‌های مردم منطقه چیرِبون است و هر بار که یک شهروند می‌خواهد به حج سفر کند مشاهده می‌شود. از این سنت به سنت کوزه‌گذاری حج یاد می‌کنند.
کوزه‌ای که مقابل خانه یکی از شهروندان چیرِبون گذاشته شده است
آب معمولی در این کوزه قرار دارد و این سنت نسل به نسل منتقل شده است. این کوزه را در مقابل خانه زائر می‌گذارند. اگر آب در آن تمام شود، خانواده آب را دوباره پر می‌کنند. کوزه از ابتدای عزیمت تا زمانی که زائر عبادت حج را انجام می‌دهد وجود دارد و حتی از نخستین قدمی که زائر از خانه به بیرون برمی‌دارد گذاشته می‌شود.
هدف این است که زائر همیشه در مناسک و انجام عبادت احساس راحتی کند و خنک شود. مردم بر این باورند که در هر جرعه آب کوزه حج، که مردم محل می‌نوشند، دعا وجود دارد.
سنت کوزه‌گذاری در شهر چیرِبون، جاوه غربی هر بار که یک شهروند می‌خواهد به حج سفر کند انجام می‌شود
ماه‌ها و حتی یک سال نیز آن کوزه هست. برخی بر این باورند که کوزه برکت را برای افرادی که آن را می‌نوشند، میآورد و زائران که در حال انجام مناسک‌اند، در هوای بیابانی عربستان احساس گرما نمی‌کنند.
علاوه بر آن، این سنت روابط اجتماعی و صله رحم جامعه را به طور غیرمستقیم تقویت می‌کند، زیرا کسانی كه از آن آب (برای نوشیدن یا صورت شستن) استفاده می‌کنند، برای سلامتی زائران نیز دعا می‌كنند.
حج در جامعه کِرینچی
مراسمی که در منطقه کِرینچی، جَمبی (یک استان واقع در ساحل شرقی در بخش مرکزی جزیره سوماترا) انجام می‌شود، عبارت است از:
ولیمه سفر
قبل از عزیمت به حج، برگزاری ولیمه سفر یا ضیافت یکی از سنن مسلمانان در این بخش از اندونزی است. روستاییان آن را شکرگزاری یا کندوری حج می‌نامند.
در حقیقت، علاوه بر دادن صدقه، در این مناسبت زائران پیام خداحافظی و عذرخواهی از بستگان و ساکنان محل را ابلاغ می‌کنند و مهم‌تر از این از آنان می‌خواهند که برایشان دعا کنند تا در انجام مناسک حج توفیق و موفقیت (حج مبرور) کسب کنند.
باتاله (Batale) یا سرود ویژه
باتاله یک آهنگ هنری منطقه کِرینچی است که در برنامه‌های مختلف مانند آیین سنتی، شروع کاشت برنج، مجالس عروسی و مراسم مذهبی خوانده می‌شود. این سرود در مراسم بدرقه حجاج قبل از عزیمت به مکه نیز خوانده می‌شود.
گروه سرود در حال خواندن Tale (سرود ویژه) برای بدرقه حجاج
این مراسم معمولاً بعد از عشا تا نیمه‌شب برگزار می‌شود. اشعار آن در مورد سفر زیارتی و عبادت‌هایی است که هنگام حضور در سرزمین حرام انجام خواهد شد.
اقامه نماز صبح در خانه زائر حج
صبح روز قبل از خروج زائر از روستا، همسایگان، اقوام و دوستان نماز صبح را در خانه او می‌خوانند. پس از صرف صبحانه، به سمت مسجد می‌روند تا با سایر زائران یک گروه شوند. اشک خویشاوندان پس از شنیدن صدای اذان، که در مقابل در گفته می‌شود، جاری می‌شود و زائران برای خروج از حیاط آماده می‌شوند.
پس از رسیدن به مسجد، مراسم با یک توصیه لازم و بدرقه علما یا بزرگان محل آغاز می‌شود و با دعا و مصافحه پایان می‌یابد. اذان برای دومین بار در مقابل در مسجد گفته می‌شود.
از مسجد زائران را دوباره با صلوات و ذکر به سمت خیابان می‌برند و به شهر می‌روند تا به سایر حجاج بپیوندند و بدرقه رسمی از سوی شهردار یا رئیس دفتر منطقه‌ای وزارت دین اندونزی انجام می‌شود.
البته به دلیل شرکت در این مراسم، در روز عزیمت حجاج دانش‌آموزان مقطع ابتدایی در مدرسه حضور پیدا نمی‌کنند. گرچه معلمان اعلام کرده‌اند که کلاس برگزار می‌شود، اما آنها گوش نمی‌دهند و در مراسم شرکت می‌کنند. این مورد از گذشته‌های دور وجود داشته و تبدیل به فرهنگ و عادت شده است.
ولیمه؛ سنتی برای طلب دعا
در سنت و فرهنگ اسلامی اندونزی، ولیمه سفر به منظور دعا برای زائران وجود دارد. در این مراسم علاوه بر دعای سلامت در سفر و بازگشت، دعای حج مبرور نیز زمزمه می‌شود. مراسم عبارت است از خواندن دعای دسته‌جمعی، سخنرانی یا توصیه کوتاه و صرف غذا در پایان.
با برگزاری این مراسم میزبان سعی می‌کند خانواده را دور هم جمع کند و خویشاوندان سخنرانی‌هایی را که ایراد می‌شود گوش دهند. صله رحم نیز به جا آورده می‌شود.
این سنت از زمان‌های بسیار قدیم که مردم اندونزی با قایق به حج می‌رفتند وجود داشته است. زائران امیدوارند از ابتدای سفر تا بازگشت در امان بمانند. بنابراین، قبل از عزیمت با برگزاری این مراسم از دوستان و آشنایان التماس دعا دارند.
سنت کوزه‌شکنی
مراسم بدرقه حجاج امسال با سنت کوزه‌شکنی که از سوی مدیریت هواپیمایی گارودای اندونزی انجام شد همراه بود. این مراسم قبل از عزیمت زائران اتفاق افتاد.
مراسم کوزه‌شکنی از سوی مدیریت هواپیمایی گارودای اندونزی در جولای 2019
سنت کوزه‌شکنی معمولاً به عنوان یک سنت جاوایی در مراسم ازدواج انجام می‌شود. افراد محلی که این کار را انجام می دهند، بر این باورند که مراسم برای عروس و داماد برکت میآورد و روزی آنها گشوده می‌شود.
گردآوری و تنظیم: زهرا نوکانی
انتهای پیام
