«جام باقی»؛ اثری عاشورایی که باید با دیده ذوق مطالعه کرد

به گزارش خبرنگار ایکنا؛ کتاب «جام باقی» برگزیده بیت یا ابیاتی از «غزلیات» بیش از یکصد غزل‌سرای قدیم و جدید است که آثار آن‌ها طی چهار سال، مصراع به مصراع به همت امیرحسین مدرس بررسی شده و انتشارات ستاک آن را روانه بازار نشر کرده است.

در نخستین نگاه و به صورت عام، این غزلیات و اساساً غزل دیگر شاعران، هیچ ارتباطی با موضوعات و مفاهیم مذهبی و به‌اصطلاح مشهور «آیینی» ندارند و موضوعاتی همچون شوق به دیدار و وصل معشوق، شکایت از هجران، گلایه از روزگار و بیچارگی و نظایر این‌هاست.

نویسنده در مقدمه این کتاب می‌گوید: ساحت شعر، مشحون از ابراز و اظهار احساسات و عواطف گوناگون انسانی است که همگی در دایره عشق و محبت قرار دارند. از میان گونه‌های متعدد و متنوع شعر فارسی، به ویژه غزل است که قالبی مناسب برای بیان عشق معرفی شده و اساساً خود واژه غزل به معنای عشق‌ورزی است و تاریخ غزل در دیار ما پر از نام‌های آشنا و درخشان و محبوب در این موضوع است.

وی می‌افزاید: اگر از زاویه‌ای دیگر، یعنی نگاه مذهبی و به عبارات بهتر و روشن‌تر «مدح و مرثیه» به آن‌ها بنگریم، تناسبات شگرفی خواهیم یافت که با توجه به اصل «مناسب‌خوانی» کاملاً با آن هم‌تراز و هماهنگ است. اگر در مواجهه با غزلیات عاشقانه تمامی شاعران، همین زاویه دید و موضوع را مدنظر قرار دهیم، چنین در می‌یابیم که غیرممکن است این بیت یا این غزل، در موضوع – مثلاً – وداع حضرت سیدالشهدا(ع) سروده نشده یا بیان و زبان حال اصحاب ایشان نباشد. به بیان دیگر، ابیات و شعرها، در عین بی‌ارتباطی ظاهری، گویی برای همین موضوعات (روضه یا مدح و منقبت) سروده شده‌اند؛ اگر با دیده ذوقی به آن‌ها بنگریم.

نویسنده با وسواس زیادی به انتخاب شعر‌ها و ابیات عاشورایی دست زده است و تلاش کرده هر یک از مصرع‌ها و ابیات را به صحنه‌های واقعه کربلا نزدیک کند. به عنوان برای شام غریبان شعری از صائب تبریزی را با بیت «ای برق بی‌مروت، پا را شمرده بگذار/ هر خار این بیابان، رزق برهنه پایی ست» انتخاب کرده و یا در مورد حضرت علی اصغر(ع) شعری از علی ادایی اصفهانی با این بیت «درخواب شدم لعل توام پیش نظر بود/ بیدار شدم، دیده پر از خون جگر بود» از زبان حضرت رباب(س) برگزیده است.

در بخشی از این کتاب می‌خوانیم: روضه‌خوان و مداحان و یا به تعبیر امروزی، ستایشگران علاوه بر بهره‌مندی از صدای مناسب و لحن گیرا و آوازی دل‌نشین و جان‌فزا، باید تاریخ و مقتل مستند و صحیح را بدانند و اهل مطالعه و تحقیق در معارف قرآن و حدیث بوده و نیز ذوق بهره‌گیری از اشعار نغز و بی‌نقص و انتخاب بهترین و مناسب‌ترین آن‌ها را به دقت و کمال داشته باشد که با چنین آرایه و فضل و بهره، با توجه و حظ افزون‌تر مخاطب روبه‌رو شده و کلامشان بیشتر در دل و جان شنونده می‌نشیند و بی‌گمان موجب افزایش آگاهی شنوندگان و مخاطبان نیز خواهد شد.

همچنین در بخش دیگری آمده است: یکی از مهم‌ترین ویژگی‌هایی که شایسته است خواننده چه در آواز ایرانی و چه در عرصه مداحی، به آن آراسته باشد، ویژگی مناسب‌خوانی است. بنابر تعریف علامه دهخدا در لغت‌نامه سترگش، به کسی مناسب‌خوان می‌گویند که به اقتضا و تناسب موضوع و حال و زمان و مکان، شعری مناسب آن‌ها در لحظه بخواند و این میسر نیست مگر اینکه خواننده، صاحب مطالعه بوده و شعر‌های متعدد و متفاوت بسیاری در حافظه عوض کند تا در لحظه و موقعیت مناسب بتواند از گنجینه ذهن خود بهترین استفاده را بکند.

انتهای پیام