هنر جهانی میبد زیر سایه رکود کرونایی

زیلو از مهم‌ترین هنرها و صنایع دستی ایران به ‌شمار می‌رود. هر کجا سخنی از بنای مسجد بوده از زیلو نیز نام برده‌اند. زیلو کاربرد فراوانی در اماکن مذهبی داشته و نام آن با بنای مذهبی گره خورده بوده است.

زیلو که بافت آن در استان یزد به ویژه در شهری چون میبد از جایگاهی والا برخوردار است، از قدیمی‌ترین محصولات صنایع‌دستی استان به شمار می‌رود، به طوری که در میبد قدمت آن به پیش از اسلام می‌رسد. زیلوهای قدیمی مساجد استان یزد عمدتاً در کارگاه‌های زیلوبافان میبد طراحی و اجرا شده است. نفیس‌ترین زیلوی میبد نیز متعلق به قرن ۱۲ هجری است که بر روی آن ۲۴ سجاده طراحی شده و در حاشیه آن نام واقف و تاریخ ۱۱۸۸ قمری نقش بسته است. زیلو هرچند به ‌ظاهر یک دست‌بافته نخی ساده است، اما بررسی فنون و تکنیک بافت آن نشان می‌دهد که غنای فرهنگی و فکر و اندیشه بارورشده‌ای در پس هر تار و پود آن خفته است.

ایکنا یزد، به مناسبت پنجم آذرماه، سالروز معرفی میبد به عنوان شهر جهانی زیلو، با فعال این عرصه و همچنین عامل پروژه «خوشه زیلو» در استان یزد گفت‌وگویی داشته است که در ادامه می‌خوانید:

50 سال فعالیت در عرصه زیلوبافی

مرتضی غنی‌پور که از هفت سالگی در این فعالیت سابقه دارد و اکنون با شکل‌گیری انجمن صنفی کارفرمایان زیلو در استان یزد و شهرستان میبد به عنوان عضو هیئت مدیره فعالیت دارد، به ایکنا می‌گوید: تاکنون محلی برای مراجعه و پیگیری مشکلات زیلوبافان وجود نداشت که از سال گذشته به همت خوشه زیلو، این انجمن صنفی شکل گرفت تا بتواند محلی برای رفع مشکلات و پیگیری مسائل مرتبط با این هنر صنعت باشد.

وی با اشاره به عضویت بیش از 220 عضو در این انجمن افزود: با همکاری آموزش و پرورش و فرمانداری شهرستان میبد و همچنین میراث فرهنگی مکانی برای فعالیت اجاره شد و دفتر و در کنار آن بازارچه زیلو شکل گرفت. این انجمن پیگیری اقدامات رفاهی زیلوبافان را در اولویت قرار داده و بیش از 50 سال در این عرصه فعالیت دارم و زیلوبافی شغل ابا و اجدادی من بوده است.

وی قیمت‌گذاری مناسب، تأمین مواد اولیه با کیفیت خالص پنبه، در نظر گرفتن تسهیلات ویژه برای زیلوبافان و ... را از مسئولان خواستار شد و بیان کرد: اکنون که این هنر صنعت جهانی شده، انتظار می‌رود اقدامات و تسهیلات ویژه‌ای برای زیلوبافان در نظر گرفته شود تا مشکلات این عرصه مرتفع شود و انگیزه بیشتری برای فعالان ایجاد شود و شاهد گسترش این هنر صنعت باشیم.

غنی‌پور افزود: اکنون که با بحران شیوع کرونا مواجه شده‌ایم، برای فعالان این صنعت نیز مشکلات بسیاری بوجود آمده است، بویژه آن دسته از افرادی که تولید انفرادی دارند، به شکلی که دیگر بازار فروش ندارند و امیدواریم مسئولان استان و کشور تمهیدات ویژه‌ای بیندیشند، هر چند انجمن صنفی زیلوبافان با حمایت از پروژه «خوشه زیلو» در تلاشند که این مشکلات را تقلیل دهند.

توسعه هنر صنعت زیلو

محمدرضا دهقانی، عامل «خوشه زیلو»، نیز با اشاره به اینکه 5 آذرماه 97 میبد شهر جهانی زیلو از سوی شورای جهانی صنایع دستی معرفی شد، به ایکنا گفت: همزمان با این اتفاق مبارک، 11 آذر همان سال فعالیت پروژه توسعه خوشه زیلو در میبد آغاز شد در واقع خوشه زیلو پروژه‌ای برای توسعه هنر صنعت زیلو از سوی شرکت شهرک‌های صنعتی استان یزد و به عاملیت سازمان جهاددانشگاهی استان یزد است.

وی با اشاره به نحوه شکل‌گیری این پروژه، ادامه داد: پروژه‌های توسعه خوشه‌ای، پروژه‌هایی هستند برای توسعه صنایعی که در یک منطقه خاص جغرافیایی خاص تمرکز دارند، توصیه می‌شود. از آنجا که تعداد بسیاری از کارگاه‌های زیلوبافی و هنر مرتبط با زیلو در میبد و اطراف آن فعال هستند، این پروژه برای توسعه هنر صنعت زیلو در نظر گرفته شد. توسعه خوشه‌ای روش جهانی است و توسط کشورهای مختلف در حال انجام است و در ایران متولی خوشه‌ها سازمان صنایع کوچک و شرکت شهرک‌های صنعتی است. این پروژه پس از پیگیری‌های مسئولان شهرستان میبد و نمایندگان محلی و موافقت مسئولان استانی در میبد آغاز بکار کرد و اکنون دو سال فعالیت این پروژه توسعه خوشه‌ای که محور فعالیت‌های آن؛ توسعه و سامان دادن تولید زیلو در میبد و توسعه بازار و فروش زیلو است، می‌گذرد.

عامل توسعه خوشه زیلو در پاسخ به اینکه تاکنون چه حمایت‌هایی از زیلوبافان صورت گرفته بیان کرد: خوشه به دنبال توسعه زیلو است و لزوماً سازمان حمایت‌کننده نیستیم و در واقع ما کمک می‌کنیم به افرادی که در حوزه زیلو فعالیت دارند، تا حمایت‌هایی جلب و به توسعه این هنر صنعت کمک کنیم، البته در این زمینه مشاوره‌های لازم ارائه می‌شود.

دهقانی با اشاره به حمایت‌های این پروژه از زیلوبافان اظهار کرد: توسعه آموزش زیلوبافی از جمله این اقدامات بوده که بخشی از هزینه‌های آموزش زیلوبافی از طریق خوشه زیلو و شرکت شهرک‌های صنعی پرداخت شده است.

وی حمایت از برگزاری دوره‌های آموزشی خاص زیلوبافی که تاکنون تعریف نشده از جمله دوره تربیت مربی زیلو بافی، بازاریابی الکترونیکی طراحی زیلو و ...، شرکت در نمایشگاه‌های مختلف و معرفی هنر صنعت زیلو، برگزاری جشنواره ملی زیلوی برتر برای توسعه کیفی زیلو و ارائه طرح‌ها و محصول جدید، خرید نخ مشترک تمام پنبه‌ای و آزمایش‌های مربوط به نخ و رنگ را از جمله اقدامات دانست.

شناسایی هنرمندان زیلوباف

عامل توسعه خوشه زیلو با اشاره به شناسایی زیلوبافان نیز بیان کرد: به این منظور بانک اطلاعات هنرمندان زیلوباف آماده شد و تا نیمه اول سال 1398 بیش از 250 فعال هنرصنعت زیلو شناسایی شدند و البته امسال با اقدامات و تمهیدات خوب که صورت گرفت، کارآفرین زیلو بافی در فاصله زمانی سال گذشته تاکنون قطعا افزایش یافته است.

دهقانی آزمایش‌های طب کار ویژه تعدادی از زیلوبافان، ارائه مشاوره‌های لازم از جمله مشاوره پزشکی، برگزاری تورهای مختلف به قم، کاشان، تهران و ... به منظور آشنایی با فعالیت‌های توسعه هنر صنعت زیلو، اجرای فعالیت‌های ترویجی اعم از برگزاری مسابقات عکس دانش آموزی، تولید و نشر محتوای مجازی، دوره «به‌بافی» و نوآوری در محصولات زیلو، مطالعه و راه‌های بهبود دستگاه زیلوبافی و همچنین اختصاص مکانی در قالب مجتمع زیلو با همکاری فرمانداری میبد و آموزش و پرورش برای فعالیت انجمن صنفی بافندگان زیلو از دیگر اقدامات حمایتی است.