نقد و گفت‌وگوی سالم موجب رشد و مشارکت اجتماعی می‌شود
عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان اصفهان با بیان اینکه رسانه‌ها باید در اختیار داوطلبان انتخابات برای اعلام مواضع خود و نیز ناقدان اجتماعی برای نقد و بررسی برنامه‌های داوطلبان قرار گیرد، گفت: زمانی که نقد و گفت‌وگو در فضای سالمی وجود داشته باشد، رشد و مشارکت نیز به وجود می‌آید و فعالیت‌های اجتماعی معنادار می‌شود.
در آستانه دوازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی و ششمین دوره مجلس خبرگان رهبری و ضرورت مشارکت حداکثری در انتخابات به‌منظور تأمین و تقویت اقتدار و امنیت کشور، خبرنگار ایکنا از اصفهان با عصمت همتی، عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان استان اصفهان گفت‌وگویی در این زمینه انجام داده است که متن آن را در ادامه می‌خوانید.
ایکنا ـ چه عواملی می‌تواند مشارکت گسترده در انتخابات را تحت تأثیر قرار دهد؟
هر چه ما در راستای پوشش سلیقه‌ها و جلب رضایتمندی مردم تلاش کنیم، عکس‌العمل آنها به نظام سیاسی پاسخگویی مثبت خواهد بود؛ بنابراین اگر در میان نامزدهایی که تأیید صلاحیت شده‌اند، طیف‌های فکری مختلف پوشش داده شوند و این افراد بتوانند در خصوص مواضع خود و کارهایی که می‌توانند برای کاستن از مشکلات انجام دهند، به مردم آگاهی ببخشند، با آنها در تماس باشند و از کمک رسانه‌ها استفاده کنند، مشارکت اجتماعی افزایش می‌یابد.
قابل انکار نیست که مردم ما به شدت درگیر مسائل اقتصادی هستند و از اینکه هر روز شاهد گران شدن کالاها و دور از دسترس بودن مایحتاج روزانه خود باشند، ناراضی خواهند بود. دولت باید تلاش‌هایی را که در راستای حل مشکلات معیشتی مردم انجام می‌دهد، برای آنها توضیح دهد و مردم بیشتر شاهد کنترل حوزه اقتصادی باشند و ببینند که دولت از نخبگان جامعه برای رفع مشکلات استفاده می‌کند. بدنه مردم خواهان استقلال و پیشرفت جامعه هستند.
ما هر چه اخبار منفی و اخبار اختلاس و ناسازگاری‌های نظام اداری کشور را بشنویم و ببینیم که ارزش پول ملی در حال افت کردن است و مسئولان نمی‌توانند به وعده‌های خود عمل کنند، این ذهنیت ایجاد می‌شود که رأی دادن یا ندادن تفاوتی در سرنوشت آنها ایجاد نمی‌کند. آنچه مردم را وادار می‌کند که پای صندوق‌های رأی بیایند، آگاهی آنها از اثر رأی دادن یا ندادن آنهاست. مردم باید در فکر سیاسی خود به این مسئله جواب دهند و اگر پاسخی برای آن وجود نداشته باشد و منتظر تغییر مثبتی هم نباشند، در انتخابات شرکت نمی‌کنند، زیرا آن را بی‌فایده می‌دانند.
هیئت‌های نظارت و اجرایی باید بتوانند طیف‌های فکری مختلف را در انتخابات شرکت دهند و اگر چنین نباشد، خود به خود گروهی که در میان نامزدها نماینده‌ای ندارد، انگیزه خود را هم برای شرکت در انتخابات از دست می‌دهد. متأسفانه در دوره‌های قبل شاهد رفتار پوپولیستی بعضی از نامزدها با مردم بودیم، وعده‌های عوام‌فریبانه می‌دادند که اصلاً در حوزه اختیارات، مسئولیت و توانشان نبود. این نوع رفتار یکی از عوامل دلسردی بدنه فرهیخته جامعه است؛ این قشر از جامعه می‌داند که وعده حل مشکلات اقتصادی و مسکن در دو ماه غیرممکن است.
اکثریت جامعه جوان ایرانی، باسواد و از این فریب‌ها آگاه است؛ بنابراین به چنین سخنانی صادقانه نگاه نمی‌کند. نامزدهایی که در صحنه حضور می‌یابند، باید با مردم صادق باشند و رسانه‌ها نیز از تحلیل‌گران ماهر در این زمینه استفاده کنند. در جامعه ما به نقد و تحلیل با چشم تهدید نگاه می‌شود؛ به‌طوری که اگر باب نقد باز شود، مانند این است که همه چیز با تهدید بزرگی مواجه می‌شود، در حالی که نقد شکوفایی فکری، انگیزه شرکت در جریان‌های اجتماعی و رشد را با خود به دنبال دارد.
اگر رسانه در اختیار نامزدهای انتخاباتی قرار می‌گیرد، باید در اختیار ناقدان اجتماعی هم قرار بگیرد تا آنها نیز با اطلاعات خود برنامه‌های نامزدها را در معرض نقد و بررسی قرار دهند. کسانی که شاهد انتخابات پرشور اوایل انقلاب بودند، می‌دانند زمانی که نقد و گفت‌وگو در فضای سالمی وجود داشته باشد، رشد و مشارکت نیز به وجود می‌آید و فعالیت‌های اجتماعی معنادار می‌شود، ولی متأسفانه ما مدت زیادی است که از این ابزارها در جامعه استفاده نمی‌کنیم.
ایکنا ـ حضور و مشارکت در انتخابات برای امور گوناگون کشور از جمله تأمین امنیت آن اهمیت بسیاری دارد. در چنین شرایطی که ضرورت حفظ وحدت و انسجام ملی احساس می‌شود، افراد جامعه چگونه می‌توانند مطالبات خود را مطرح کنند؟
مردم‌سالاری به این معناست که تغییر و تحول مبتنی بر آرای مردم است. اگر ما راه انتخابات و صندوق رأی را به هر دلیلی مسدود کنیم، به این معناست که تغییرات مطلوب فقط از راه خشونت، تقابل و براندازی یک نظام یا انقلابی مجدد امکان‌پذیر می‌شود. این نکته بسیار مهمی است که وقتی در جامعه‌ای مردم از صندوق‌های رأی ناامید شوند، به معنای زوال آن نظام سیاسی خواهد بود. حضرت امام خمینی(ره) در 12 بهمن سال 1357 در بهشت زهرا گفت: «من به‌واسطه مقبولیتم نزد مردم، دولت تعیین می‌کنم.» این جمله بسیار اهمیت دارد، زیرا معنای آن مشروعیت یا مقبولیت نظام سیاسی مبتنی بر آرای مردم است. در مقام عمل اگر مردم در برنامه‌های نظام سیاسی شرکت نکنند و به این ترتیب، مقبولیت نداشتن آن را اعلام کنند، هم از نظر داخلی و هم از نظر خارجی، صدمه‌پذیری آن نظام به حداکثر خواهد رسید.
اگر ما نتوانیم آرای مردم و پیام آنان را درباره تغییرات از پای صندوق‌های رأی دریافت کنیم و آن تغییرات را در زمان مناسب اعمال نکنیم، در نتیجه امنیت کشور به خطر می‌افتد. هر تحلیل‌گری این حقیقت را می‌داند که اگر مردم در انتخابات شرکت نکنند، آسیب‌پذیری به حداکثر خود می‌رسد. امروز در منطقه خاورمیانه جنگ است، هیچ لحظه‌ای نباید فراموش کنیم که کشورهای همسایه ما از جمله عراق، سوریه و یمن درگیر جنگ هستند. اسرائیل دائماً مرتکب جنایات متعدد می‌شود و دشمن مسلم خود را ایران می‌داند و ایران هم اگر ضعیف بود، ما نیز وضعیت کشورهای همسایه را داشتیم، ولی تاکنون جرئت حمله به ایران را نداشته‌اند و حمله به ایران یا تجاوز به خاک این کشور هزینه‌های بسیاری به آنان تحمیل می‌کند.
ما می‌دانیم که انتخابات کشورمان در دیگر کشورها قطعاً تحلیل می‌شود و به امنیت ما متصل است. اگر بخواهیم به غزه کمک کنیم، باید قوی بمانیم و بتوانیم قدرت تأثیرگذاری در معادلات بین‌المللی را داشته باشیم که پشتوانه آن نیز قدرت مردم است. از سوی دیگر، مردم نیز انتظار دارند که در کشورشان زندگی آرام و به دور از دغدغه‌های اقتصادی و فقر داشته باشند. اگر بخواهیم از این زاویه هم نگاه کنیم، باید به دنبال راه چاره بود تا هم به امنیت کشور ضربه وارد نشود و هم مطالبات بحقی که آرمان انقلاب نیز هست، باید عملی شود. آرمان انقلاب نیز زندگی بهتر مردم، رفاه بیشتر و ریشه‌کن کردن فقر است.
ما به کار فکری نخبگان، فرهیختگان، امینان جامعه، مراجع فکری مردم و خواص نیاز داریم تا بتوانند مردم را توجیه کنند که در این میان کدام یک از این حقوق باید اولویت داشته باشد. اگر کسی به‌دلیل نارضایتی اقتصادی قصد شرکت در انتخابات را نداشته باشد، امنیت را به خطر می‌اندازد و در صورت نبود امنیت دیگر چیزی وجود ندارد که بتوان به‌وسیله آن وضعیت را بهتر کرد. در زندگی نیز از میان دو امر مسلم بررسی می‌کنیم که کدام یک از آنها سود و هزینه مناسب‌تری برای ما دارد. امروز نیز تأمین امنیت کشور اولویت عقلانی است، ولی در عین حال نیز مسئولان باید بدانند که اگر مردم نجابت به خرج می‌دهند و در انتخابات شرکت می‌کنند، به معنای رضایت از وضعیت همه امور زندگیشان نیست، بلکه به‌دلیل ترجیح دادن آرمان‌هاست.
همه این نکات باید به‌ویژه در میان قشر جوان و دانشگاهی تحلیل شود، آنها بعضاً چنین سؤالاتی را به‌صورت جدی‌تر مطرح می‌کنند. ما همیشه نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که مردم طلب‌ها، کمبود‌ها، ناتوانی‌ها و ناکارآمدی‌های مدیریتی را نادیده بگیرند.
ایکنا ـ در طول همه این سال‌ها، کشور ما همواره با تهدیدهای خارجی مواجه بوده و این تهدیدها در صورت مشارکت حداقلی می‌تواند تشدید شود. در عین حال، تغییرات مورد انتظار نیز در جامعه رخ نمی‌دهد و نارضایتی بیشتر می‌شود.
این نکات همیشه و در دوره‌های قبلی گفته شده و واقعاً نیز همواره عاملی برای تهدید انقلاب وجود داشته که برای مردم مطرح و از آنها کمک خواسته شده تا بدانند هر زمان در حال گرفتن تصمیمی تاریخی هستند، ولی امروز بیشتر از هر زمانی در منطقه خاورمیانه می‌بینیم که جنگ به ما نزدیک می‌شود. اکنون بمب‌افکن‌های آمریکا در منطقه در حال انجام عملیات هستند و هر کس چشم خود را باز کند، این وقایع را می‌بیند. اگر بخواهیم این آتش به ما سرایت نکند، باید حواسمان را به آن معطوف کنیم.
ما در موقعیت‌های متعددی با تکرار زیاد بعضی از کلمات معنای آنها را از بین برده‌ایم، ولی امروز وضعیت درگیری‌های منطقه با چشم دیده می‌شود و نیازی به سخن گفتن درباره آن وجود ندارد. به اعتقاد من با چنین شرایطی، این جمله که «امنیت کشور به حضور مردم وابسته است» شعار نیست و اگر مردم حضور مؤثر داشته باشند، بیگانگان تصمیم‌گیری دیگری خواهند داشت و اگر حضور مردم ضعیف باشد، پیام‌های تهدید‌آمیزی به ایران مخابره خواهد شد و آنان تصمیمات جدی‌تری علیه کشورملان اتخاذ خواهند کرد.
ایکنا ـ ضرورت هوشیاری نسبت به عوامل تهدیدکننده امنیت کشور، نکته کاملاً درستی است، ولی در شرایطی که وضعیت اقتصادی رو به دشواری می‌رود، چگونه می‌توان لزوم شرکت در انتخابات را برای جامعه تبیین کرد؟
مسئله این است که ما حاضریم چه هزینه‌ای برای تأمین امنیت و عدم تجاوز علنی به کشور و چه هزینه‌ای برای شرکت نکردن در انتخابات بپردازیم. اگر کسی این دو مسئله را با ترازوی عقل بسنجد، می‌تواند با عرق ملی تصمیم درستی بگیرد. دشمنان کشور ما واقعاً جنایتکار هستند؛ از زمان شروع عملیات طوفان الاقصی، هیچ روزی نیست که مردم غزه مورد حمله و خشونت قرار نگیرند. آنها هر روز کشته می‌شوند و این فقط مخصوص مردم غزه نیست، چیزی که در آن کشور در حال وقوع است، می‌تواند برای ما هم اتفاق بیفتد. ما با این نگاه به این نتیجه می‌رسیم که در مقابل چنین جنایتکارانی با وجود همه اختلافات و نارضایتی‌ها باید بتوانیم از میهن خود دفاع و دست دشمن را از خاک خود دور کنیم. امیدواریم که مسئولان کشور نیز در راستای حل نارضایتی‌ها و مشکلات مردم اقداماتی انجام دهند و از زخم‌های آنها بکاهند.
زهراسادات مرتضوی
انتهای پیام
