قناعت؛ عامل مهمی در تحکیم بنیان خانواده/ صفتی که دین و دنیای انسان را حفظ می‌کند
گروه اجتماعی: نگاهی به خانواده‌های موفق نشان می‌دهد که یکی از عوامل مهم موفقیت و استحکام خانواده‌ها کم‌توقعی زن و شوهر است؛ لذا می‌طلبد همه ما بنیان خانواده‌های خود را با کم‌توقعی و قناعت، محکم کرده و از اسراف و ولخرجی بپرهیزیم.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از لرستان، قناعت، اصل مهمی است که دین و دنیای انسان را حفظ می‌کند و به او آبرو و شخصیت می‌بخشد و کیان خانواده را در پناه خود می‌گیرد، کسانی‌که از قناعت دور می‌شوند و ولخرجی، پیشه می‌کنند، خانواده‌شان مبنای محکمی ندارد.
قناعت ریشه در نوع تربیت و حالت‌های نفسانی فرد دارد، معمولاً انسان‌های کم‌توقع که از عذاب قیامت، پروا دارند، قناعت می‌کنند و به هر آن‌چه که دارند قانع‌اند، نگاهی به خانواده‌های موفق نشان می‌دهد که یکی از عوامل مهم موفقیت و استحکام خانواده‌ها کم‌توقعی زن و شوهر است.
عوامل مؤثر بر پیدایش قناعت
از جمله عوامل مؤثر بر پیدایش قناعت می‌توان از اراده و معرفت نام برد. برای متخلق شدن به صفات بزرگ انسانی شناخت و معرفت عامل مهمی تلقی می‌شود، زیرا تا انسان از چیزی آگاهی نداشته باشد نمی‌تواند ملزم به رعایت آن باشد، امام علی(ع) در این باره می‌فرماید: در روزی دوگونه است روزی که تو آن‌را می‌جویی و روزی‌ای که تو را می‌جوید که اگر به سراغش بروی به‌سوی تو می‌آید.
قناعت از دیدگاه روایات
قناعت در مصرف منابع خدادادی همواره در متون اسلامی به‌عنوان یک ارزش اساسی مورد تأکید قرار گرفته و یکی از ابعاد الگوی مصرف اسلامی است که مایه بقا و توانایی و ایجاد یک زندگی ایده‌آل است.
حضرت علی(ع) می‌فرماید: هر کس به مقدار کفایت، قناعت کند، آسایش می‌یابد و برای خویشتن زمینه گشایش فراهم می‌کند و در حدیثی دیگر می‌فرماید: پایان کار میانه‌روی قناعت کردن است.
پیامبر اکرم(ص) فرمودند: خوشا به حال آن‌که با اسلام هدایت شود و معیشت او به حد کفاف باشد و قناعت کند و امام صادق(ع) نیز در این رابطه فرموده است: هر که به معاش اندک خدا راضی گردد خدا هم به عمل اندک او راضی شود.
همچنین، امام رضا(ع) فرموده‌اند: کسی‌که جز به روزی زیاد قناعت نکند، جز عمل بسیار او را بس نباشد و هر که روزی اندک کفایتش کند عمل اندک هم کافی‌اش باشد و حضرت علی(ع) نیز فرموده است: «اِقنَع بِما اوتیتَهُ َحِفَّ علیکَ الحسابُ؛ به آن چه داده شدی قناعت ورز تا حساب روز قیامت بر تو سبک و آسان گردد».
قناعت از نگاه قرآن
در قرآن اگرچه لفظ قناعت و طمع آمده است، اما لفظ اول به منزله یکی از اوصاف ممدوح یا مذموم انسانی به‌کار نرفته است و لفظ دوم هم در جایگاه‌های متفاوت معانی ممدوح و مذمومی می‌دهد. اما تعبیرات دیگری مانند طیبه (زندگی پاک) در قرآن آمده است چنان‌که خداوند در آیه 97 سوره نحل فرموده است: «مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِّن ذَکَرٍ أَوْ أُنثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیَاةً طَیِّبَةً وَلَنَجْزِیَنَّهُمْ أَجْرَهُم بِأَحْسَنِ مَا کَانُواْ یَعْمَلُونَ؛ هر کس از مرد یا زن کار شایسته کند و مؤمن باشد قطعاً او را با زندگى پاکیزهاى حیات [حقیقى] بخشیم و مسلماً به آنان بهتر از آن‌چه انجام مىدادند پاداش خواهیم داد».
همچنین، در آیه 131 طه، 28 کهف، 46 طه، 32 نساء نیز به قناعت اشاره شده است چنان‌که در ایه 32 نساء آمده است: «وَلاَ تَتَمَنَّوْاْ مَا فَضَّلَ اللّهُ بِهِ بَعْضَکُمْ عَلَى بَعْضٍ لِّلرِّجَالِ نَصِیبٌ مِّمَّا اکْتَسَبُواْ وَلِلنِّسَاء نَصِیبٌ مِّمَّا اکْتَسَبْنَ وَاسْأَلُواْ اللّهَ مِن فَضْلِهِ إِنَّ اللّهَ کَانَ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمًا؛ و زنهار آن‌چه را خداوند به [سبب] آن بعضى از شما را بر بعضى [دیگر] برترى داده آرزو مکنید براى مردان از آن‌چه [به اختیار] کسب کردهاند بهرهاى است و براى زنان [نیز] از آن‌چه [به اختیار] کسب کردهاند بهرهاى است و از فضل خدا درخواست کنید که خدا به هر چیزى داناست».
از جمله مهم‌ترین آثار قناعت، می‌توان احساس بی‌نیازی و غنی را نام برد؛ زیرا انسان با قناعت‌کردن و بسنده‌کردن به اندک در زندگی، علاوه بر بی‌نیازی مادّی، به بی‌نیازی نفس می‌رسد که باعث می‌شود شخصیت خود را خوار و ذلیل نکند و دست نیاز جلوی دیگران دراز نکند.
از جمله آثار فردی و اجتماعی قناعت می‌توان به سلامت در دین، اصلاح نفس، راضی بودن به رضای خدا، عزت و سربلندی، بی‌نیازی، زندگی پاک، آسایش و آسودگی اشاره کرد.
حجت‌الاسلام والمسلمین سیداحمد میرعمادی، نماینده ولی‌فقیه رد استان و امام‌جمعه خرم‌آباد در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا در رابطه با قناعت، گفت: در زندگی مشترک، خروج از مسیر کم‌توقعی، معمولاً از سوی زنان صورت می‌گیرد، همسران رسول خدا(ص) بعد از پاره‌ای غزوات با دیدن غنیمت‌ها از آن حضرت، درخواست نفقه بیشتر می‌کردند، پیامبراکرم(ص) این درخواست را نپذیرفت، اما برخی از زنان برخواسته خود اصرار داشتند و پیامبر را آزار می‌دادند تا این‌که آیه دو سوره مائده نازل شد.
وی افزود: خداوند متعال در این آیه فرموده است: «ای پیامبر به همسرانت بگو: اگر خواهان زندگی دنیا و زینت آن هستید بیایید تا تا مهریه‌تان را بدهم و خوش و خرم شما را رها کنم و اگر خواستار خدا و رسول خدا و سرای آخرتید پس به‌راستی خدا برای نیکوکاران شما پاداش بزرگی آماده گردانیده است».
میرعمادی ادامه داد: پیامبر خدا(ص) که می‌دانست تسلیم شدن در برابر این‌گونه درخواست‌ها که معمولاً پایانی ندارد، چه عواقب ناگواری در برخواهد داشت، در برابر توقعات نابه‌جای همسران خود، محکم ایستاد و با لحن قاطع و در عین حال تؤام با رأفت و رحمت به آن‌ها هشدار داد.
این اقدام حضرت، که «اسوه حسنه» امت می‌باشد، الگویی برای همه مردم است که بنیان خانواده‌های خود را با کم‌توقعی و قناعت، محکم کنند و از اسراف و ولخرجی بپرهیزند.
