آزادی و رفاه، دغدغه پیامبر(ص) برای حکومت اسلامی بود

حجت‌الاسلام محمدرضا یوسفی، عضو هیئت علمی دانشگاه مفید، در گفت‌و‌گو با ایکنا از اصفهان، با اشاره به موضوع تکمیل مکارم اخلاق به‌عنوان هدف رسالت پیامبر(ص)، اظهار کرد: این موضوع نشان می‌دهد که هدف نهایی دین، دستیابی انسان به کرامت اخلاقی و تعالی است؛ بنابراین پیامبر(ص) الگویی برای تحقق هدف تکمیل مکارم اخلاق هستند. 

وی به مهم‌ترین آرمان‌ها و دغدغه‌های پیامبر(ص) برای امت اسلامی اشاره کرد و گفت: از نظر فردی، مهم‌ترین دغدغه پیامبر(ص) این بود که افراد بتوانند رشد و کرامت‌های اخلاقی‌ای را که در زمان رسول خدا به دست آورده بودند، تدوام ببخشند و مسیر تعالی را ادامه دهند، چنانکه برخی افراد بعد از رحلت پیامبر(ص) عملا به اهداف ایشان پشت کردند و کسانی که روزی غبار غم را از چهره رسول خدا می‌زدودند، کارشان به جایی رسید که در جنگ جمل مقابل امیرالمؤمنین(ع) ایستادند.

حکومت اسلامی با لطف و رحمت رفتار می‌کند

عضو هیئت علمی دانشگاه مفید ادامه داد: در اصول کافی از قول امام صادق(ع) نقل شده است که روزی جبرئیل به پیامبر(ص) خبر داد که به زودی از دنیا خواهی رفت، در حالی که پیامبر(ص) در سلامتی به سر می‌برد و بیمار نبود. وقتی ایشان از این موضوع باخبر شد، انصار و مهاجرین را به نماز جماعت دعوت کرد و آخرین خطبه خود بر فراز منبر را خواند. این خطبه گویای دغدغه پیامبر(ص) برای جامعه و حکومت بعد از خودش محسوب می‌شود. ایشان در این خطبه، چند توصیه و نصیحت خطاب به کسی که بعد از خودشان مدیریت جامعه اسلامی را به عهده می‌گیرد، بیان کردند. اولین توصیه این است که مبادا حاکم بر مسلمانان رحم نداشته باشد، یعنی حکومت اسلامی باید از سر لطف و رحمت با جامعه برخورد کند.

حجت‌الاسلام یوسفی اضافه کرد: نشانه‌های رحمت یکی این است که حکومت به بزرگان جامعه احترام بگذارد، یعنی کسانی که سرمایه اجتماعی جامعه محسوب می‌شوند و مردم توجه ویژه به آن‌ها دارند، حرمتشان را از بین نبرد، آن‌ها را تحقیر نکند و مورد آزار و اذیت قرار ندهد. نشانه دیگر رحمت این است که حکومت نسبت به گروه‌ها و طبقات ضعیف جامعه رحم و مروت داشته باشد، به آن‌ها ستم نکند، با نرخ‌های مالیاتی آن‌ها را تحت فشار قرار ندهد، آزادی‌هایشان را محدود نساخته و شرایط را برایشان سخت نکند.

وی بیان کرد: حکومت اسلامی باید حرمت علما و دانشمندان را نگاه داشته و آنها را بزرگ بشمارد، یعنی صرف احترام کفایت نمی‌کند، بلکه علما و دانشمندان باید جایگاه با همیتی داشته باشند. دانشمند صاحب فکر است و کسانی که صاحب فکر هستند، نظرات و پیشنهاداتی برای بهبود جامعه دارند. به طور طبیعی مواردی از این دست ممکن است با دیدگاه‌های حکومت سازگاری نداشته باشد؛ لذا امکان دارد حرمت بزرگان و علما نگه داشته نشود و دانشمندان جایگاه لازم را پیدا نکنند و حتی مورد آزار قرار گیرند. این در حالی است که به توصیه پیامبر(ص)، حکومت باید علما و دانشمندان را بزرگ شمرده و به آن‌ها زیان نرساند. زیان رساندن باعث می‌شود آن‌هایی که آرا و نظراتشان راهگشاست، فرصت و زمینه‌ای برای سخن گفتن پیدا نکنند، چون احساس می‌کنند بیان نظراتشان موجب آزار و اذیتشان می‌شود، بنابراین سکوت را ترجیح می‌دهند. 

دغدغه حکومت اسلامی رفاه مردم است

عضو هیئت علمی دانشگاه مفید تصریح کرد: در ادامه خطبه، پیامبر(ص) هشدار می‌دهد که مبادا حکومت سیاست‌هایی را در پیش بگیرد که به فقر جامعه منجر شود، اگر این اتفاق رخ دهد، به دنبال آن بی‌دینی و بی‌اخلاقی افزایش می‌یابد، یعنی میان فقر و تضعیف اعتقادات دینی اشخاص ارتباط وجود دارد. اگر در جامعه‌ای فقر گسترده شد، ممکن است عده‌ای از افراد به رحمت الهی و عادلانه بودن جهان شک کنند و این سؤال برایشان پیش آید که چرا مورد ظلم قرار می‌گیرند، یا چرا برخی از امکانات زیادی برخوردارند و دیگران فاقد این امکانات هستند. از طرف دیگر، وقتی در جامعه‌ای فقر گسترده می‌شود، آسیب‌های اجتماعی و گناهان در آن افزایش می‌یابد، یعنی شاهد افزایش دزدی‌ها، کلاهبرداری‌ها، مفاسد اخلاقی، نرخ طلاق، اعتیاد و فحشا خواهیم بود؛ بنابراین یکی از سیاست‌های مدنظر حکومت اسلامی باید افزایش و بهبود رفاه جامعه باشد.

وی با بیان اینکه به توصیه پیامبر(ص)، حکومت باید ارتباط گسترده‌ای با آحاد و گروه‌های مختلف جامعه داشته باشد، گفت: این ارتباط باید به گونه‌ای باشد که هر کس بتواند در جامعه اظهار نظر کند و اگر حقی از او ضایع شده است، برای احیای آن تلاش کند. اگر در جامعه‌ای رابطه میان حکومت و مردم گسسته شود، کسانی که از امکانات بیشتری برخوردارند و ارتباط بیشتری با حکومت دارند، به اکثریت جامعه ظلم خواهند کرد؛ بنابراین باید ارتباطات مردمی وجود داشته باشد تا حکومت از دانش و اطلاعات کافی برای درک وضعیت جامعه برخوردار باشد و برای اصلاح امور، کارها را بهتر انجام دهد. پیامبر(ص) در ادامه تأکید می‌کند که حکومت نباید مرتباً مردم را به جنگ بفرستد، چرا که جنگ جامعه را فرسوده کرده و نسل‌ها را کاهش می‌دهد.

حجت‌الاسلام یوسفی تصریح کرد: چون این خطبه آخرین سخنرانی عمومی پیامبر(ص) است، می‌توان آن را مهم‌ترین دغدغه ایشان برای حکومت بعد از خود در نظر گرفت.