عناصر مادی و معنوی آرامش‌بخش از نگاه قرآن
قرآن نسخه شفابخش برای بشر است که با در نظر گرفتن شرایط جسمی و روحی انسان، عناصری را برای آرامش روان مطرح می‌کند.
به گزارش ایکنا از زنجان، بی‌شک قرآن نسخه شفابخش بشر است؛ آنجا که در آیه 82 سوره اسراء می‌گوید: «وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَرَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ ۙ وَلَا يَزِيدُ الظَّالِمِينَ إِلَّا خَسَارً، قرآن را نازل می‌كنيم كه شفا و رحمت برای مومنان است و ستمگران را جز خسران و زیان نمی‌افزاید»، و در آیه 57 سوره یونس می‌خوانیم: «يَا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جَاءَتْكُمْ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَشِفَاءٌ لِمَا فِي الصُّدُورِ وَهُدًى وَرَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ، ای مردم عالم، به حقیقت نامه‌ای که همه پند و اندرز و شفای دل‌ها و هدایت و رحمت بر مؤمنان است از جانب خدایتان آمد.»
خداوند در قرآن نسخه‌های شفابخشی را برای سلامت جسم و روح انسان نازل کرده و در آیات مختلفی از این کتاب آسمانی مشاهده می‌کنیم که عناصری همچون همسر، صبر، ترک نفاق، دوری از کبر، دفاع از ضعیفان، یاد خدا، نماز، عفو و بخشش، پرهیز از ترس، ترک دنیاپرستی و مسائلی از این دست مایه آرامش بشر بیان شده است.
شب؛ مایه آرامش
خداوند در آیه 61 سوره غافر می‌فرماید که شب را برای استراحت و آسایش قرار داده است: «اللَّهُ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ اللَّيْلَ لِتَسْكُنُوا فِيهِ وَالنَّهَارَ مُبْصِرًا ۚ إِنَّ اللَّهَ لَذُو فَضْلٍ عَلَى النَّاسِ وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَشْكُرُونَ؛ خداست آن که شب تار را برای آسایش و استراحت شما قرار داده و روز را(برای کسب و کار شما به چراغ خورشید) روشن گردانید، که خدا را در حق مردمان فضل و احسان است و لیکن اکثر مردم شکر (نعمتش) به جا نمی‌آورند.»
موضوع آرامش در شب در آیه 72 سوره انعام نیز ذکر شده است: «قُلْ أَرَأَيْتُمْ إِنْ جَعَلَ اللَّهُ عَلَيْكُمُ النَّهَارَ سَرْمَدًا إِلَىٰ يَوْمِ الْقِيَامَةِ مَنْ إِلَٰهٌ غَيْرُ اللَّهِ يَأْتِيكُمْ بِلَيْلٍ تَسْكُنُونَ فِيهِ ۖ أَفَلَا تُبْصِرُونَ، باز بگو: چه تصور می‌کنید اگر خدا برای شما روز را تا قیامت پاینده و ابدی قرار دهد جز خدا کیست خدایی که برای آرامش و استراحت شما شب را پدید گرداند؟ آیا چشم بصیرت(به حکمت گردش روز و شب) نمی‌گشایید؟»
آیه 96 سوره انعام «فَالِقُ الْإِصْبَاحِ وَجَعَلَ اللَّيْلَ سَكَنًا وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ حُسْبَانًا ۚ ذَٰلِكَ تَقْدِيرُ الْعَزِيزِ الْعَلِيمِ خداست شکافنده پرده صبحگاهان، و شب را برای آسایش(خلق) مقرّر داشته و خورشید و ماه را به نظمی معین(او به گردش) درآورده، این تقدیر خدای مقتدر داناست.» نیز به آرامش شب اشاره دارد.
در شرح نکات و توضیحات پیرامون این آیه در کتاب قرآن حکیم آمده است که خداوند شب را مایه سکون و آرامش قرار داده است. این موضوع مسلم است که انسان در نور و روشنایی، به تلاش و کوشش تمایل دارد. در زیر نور جریان خون متوجه سطح بدن می‌شود و تمام سلول‌ها آماده فعالیت می‌شوند، به همین دلیل خواب در برابر نور چندان آرامش‌بخش نیست. در مقابل هرچقدر محیط تاریک باشد، خواب عمیق‌تر و آرامش‌بخش‌تر است. زیرا در تاریکی خون متوجه درون بدن می‌شود. به همین دلیل در جهان طبیعت، نه تنها حیوانات بلکه گیاهان نیز به هنگام تاریکی شب به خواب فرو می‌روند و با نخستین اشعه صبحگاهان جنب و جوش و فعالیت خود را آغاز می‌کنند.
همسر
وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً ۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ. و باز یکی از آیات (لطف) او آن است که برای شما از جنس خودتان جفتی بیافرید که در کنار او آرامش یافته و با هم انس گیرید و میان شما رأفت و مهربانی برقرار فرمود. در این امر نیز برای مردم بافکرت ادله‌ای(از علم و حکمت حق) آشکار است.
توضیحاتی که در کتاب قرآن حکیم برای این آیه ذکر شده به این شرح است که هدف زندگی زناشویی بقای نسل شمرده نشده، بلکه به دست آوردن آرامش گفته شده است. آرامشی که از زندگی زناشویی به دست می‌آید، به خاطر این است که این دو جنس، مکمل هم و مایه شکوفایی، نجات و پرورش یکدیگر هستند، به گونه‌ای که هر یک از آن دو بدون دیگری ناقص است و از طریق همسری تکامل خویش را باز می‌یابد.
این آرامش منحصر به جنبه جسمانی نیست، بلکه جنبه روحانی آن مهم‌تر و قوی‌تر است. ناآرامی‌های روانی و نبود تعادل روحی و بیماری‌های گوناگونی که بر اثر ترک ازدواج برای انسان حاصل می‌شود، گویای این معنی است. مودت به معنای محبت است و رحمت به معنای نرمشی که در قلب انسان پیدا می‌شود و او را برای نیکی کردن به کسی که سزاوار ترحم است، متمایل می‌کند. در این آیه مودت به امور متقابل مربوط است؛ مانند محبتی که در میان زن و شوهر وجود دارد و هر یک را وادار به خدمت به دیگری می‌کند؛ ولی رحمت یک جانبه و ایثارگرانه است.
در واقع در زندگی زناشویی باید دو گونه رابطه معنوی برقرار باشد: نخست رابطه‌ای که به شکل متقابل جلوه‌گر می‌شود و دیگر خدمات بلاعوض است؛ چرا که در همه جوامع انسانی مانند خانواده افراد ضعیف یا از کارافتاده‌ای وجود دارند که اگر بخواهند همیشه در انتظار خدمات متقابل بنشینند، همیشه محروم خواهند بود و جوامع انسانی بدون به کار بستن این روابط روی آرامش را نخواهند دید.
خانه
خانه از دیگر موارد آرامش‌بخش به انسان از نگاه قرآن است که در آیه 80 سوره نحل به آن اشاره شده است: «وَ اللَّهُ جَعَلَ لَكُمْ مِنْ بُيُوتِكُمْ سَكَناً وَ جَعَلَ لَكُمْ مِنْ جُلُودِ الْأَنْعامِ بُيُوتاً تَسْتَخِفُّونَها يَوْمَ ظَعْنِكُمْ وَ يَوْمَ إِقامَتِكُمْ وَ مِنْ أَصْوافِها وَ أَوْبارِها وَ أَشْعارِها أَثاثاً وَ مَتاعاً إِلى حِينٍ «80» و خداوند براى شما از خانه‌هايتان، مايه آرامش قرار داد و براى شما از پوست‌هاى چهارپايان خيمه‌هايى قرار داد كه روز كوچ شما و روز اقامت شما(حمل ونقل) آن را سبك وخفيف مى‌يابيد و از پشم وكرکوموهاى آنها، براى مدتى لوازم و اسباب زندگى قرار داد.»
حجت‌الاسلام محسن قرائتی در تفسیر این آیه آورده است که «بيت» از «بيتوته» به معناى محل استراحتى است كه انسان شب را در آنجا مى‌گذراند و در اینجا خانه محل آسايش و آرامش است.
دعای پیامبر
طبق آیه 103 سوره توبه دعای پیامبر به انسان آرامش می‌دهد؛ «خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَ تُزَكِّيهِمْ بِها وَ صَلِّ عَلَيْهِمْ إِنَّ صَلاتَكَ سَكَنٌ لَهُمْ وَ اللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ؛ از اموالشان صدقه (زكات) بگير تا بدين وسيله آنان را (از بخل و دنياپرستى) پاك‌سازى و رشدشان دهى و بر آنان درود فرست (و دعا كن). زيرا دعاى تو، مايه‌ى آرامش آنان است و خداوند شنوا و داناست.»
در سنت پیامبر(ص) نقل شده که هرگاه برای ایشان زکات می‌آوردند، برای زکات‌‌دهنده و خانواده آنها دعا می‌فرمود که این دعا موجب تسلی و آرامش آنها می‌شد.
یاد خدا
«الَّذِينَ آمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ اللَّهِ ۗ أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ آنها که به خدا ایمان آورده و دل‌هاشان به یاد خدا آرام می‌گیرد، آگاه شوید که تنها یاد خدا آرام‌بخش دل‌ها است.»
حجت‌الاسلام قرائتی در تفسیر این آیه نیز بیان کرده است که ياد خدا تنها به ذكر زبانى نيست، اگر چه يكى از مصاديق روشن ياد خداست، زيرا آنچه مهم است ياد خدا بودن در تمام حالات خصوصاً در وقت گناه است.
ياد خداوند بركات بسيار دارد، از جمله؛ ياد نعمت‌هاى او، عامل شكر او است؛ ياد قدرت او، سبب توكّل بر او است؛ ياد الطاف او، مايه محبّت او است؛ ياد قهر و خشم او، عامل خوف از او است، ياد عظمت و بزرگى او، سبب خشيت در مقابل اوست، ياد علم او به پنهان و آشكار، مايه حيا و پاكدامنى ما است، ياد عفو و كرم او، مايه اميد و توبه است و ياد عدل او، عامل تقوا و پرهيزكارى است.
انسان، بى‌نهايت طلب است و كمال مطلق مى‌خواهد، ولى چون هر چيزى غير از خداوند محدود است و وجود عارضى دارد، دل را آرام نمى‌کند. در مقابل كسانى‌كه با ياد خدا آرامش مى‌يابند، عده‌اى هم به متاع قليل دنيا راضى مى‌شوند. «رَضُوا بِالْحَياةِ الدُّنْيا وَ اطْمَأَنُّوا بِها»
نماز، ذكر الهى و مايه آرامش است «وَ أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِكْرِي» ممكن است معناى «أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» اين باشد كه به واسطه ذكر و يادى كه خدا از شما مى‌كند، دل‌هايتان آرام مى‌گيرد، يعنى اگر بدانيم خداوند ما را ياد مى‌كند و ما در محضر او هستيم، دل‌هايمان آرامش مى‌يابد.
امدادهای غیبی
آیه 4 سوره فتح امدادهای غیبی را دیگر مظهر آرامش می‌داند: «هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ السَّكِينَةَ فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ لِيَزْدادُوا إِيماناً مَعَ إِيمانِهِمْ وَ لِلَّهِ جُنُودُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ كانَ اللَّهُ عَلِيماً حَكِيماً؛ اوست كه آرامش را به دل‌هاى مؤمنان نازل كرد، تا ايمانى بر ايمانشان بيفزايند و لشكريان آسمان‌ها و زمين براى خداست و خداوند، داناى حكيم است.
پیام‌های این آیه در تفسیر نور به این شرح آمده است:
آرامش روحى تنها در سايه الطاف الهى است و هيچ فرد يا چيز ديگرى نمى‌تواند به انسان آرامش دهد؛ دريافت الطاف الهى، لياقت مى‌خواهد؛ ظرف آرامش، دل مؤمن و وسيله آرامش ياد خداست؛ ايمان، درجاتى دارد و قابل كم يا زياد شدن است؛ يک مرحله از ايمان، مقدمه رسيدن به آرامش و مرحله ديگر ايمان آرامش‌است و توجه به جنود الهى در زمين و آسمان، وسيله آرامش است.
انتهای پیام
