محمدصادق زارعان؛ حافظ نوجوان دیروز و مدرس قرآن امروز
محمدصادق زارعان، قاری و حافظ بین‌المللی کشورمان، فعالیت قرآنی‌اش را با تشویق‌های برادرش آغاز کرد و با مطالعه بحث‌هایی مثل شناخت حافظه، فنون یادگیری و روانشناسی، روش نوینی را تجربه کرد که اکنون شاگردانش را به این مسیر سوق می‌دهد.
محمدصادق زارعان، قاری و حافظ بین‌المللی و متولد شهر تبریز، شاگردان بسیاری را به ویژه در زمینه حفظ با روش بصری تربیت کرده است. طنین و لحن آرامش‌بخش تلاوتش به اندازه‌ای گیرا و جاذب است که مخاطبانی را از دور و نزدیک به تبریز می‌کشاند و هر ساله افرادی در مراسم جزء‌خوانی مصلای امام خمینی(ره) تبریز به منظور بهره‌مندی از تلاوت زنده قاریان به ویژه این حافظ کل شرکت می‌کنند.
بیشتر بخوانید:
- كتاب «روشهای حفظ قرآن» در تبريز منتشر شد
- تلاوت محمدصادق زارعان به‌صورت تصويری ضبط می‌شود
- انتشار قرائت ترتيل قرآن با صدای «محمدصادق زارعان»
اذعان شاگردان این استاد درباره روش نوینی که برای حفظ ابداع و بر این اساس حفاظ زیادی را تربیت کرده است، موجب شد که امکان گفت‌وگویی را به منظور آشنایی بیشتر مخاطبان با این حافظ و قاری و مدرس فراهم کنیم تا بیشتر از روش ابداعی‌اش بگوید؛ در ادامه مشروح این گفت‌وگو آمده است؛
ایکنا ـ در ابتدا خود را بیشتر معرفی کنید.
متولد 14 اسفند 58 هستم. پس از دریافت مدرک دیپلم در رشته کاردانی عمران گرایش نقشه‌برداری پذیرفته شدم. هرچند علاقه‌ای نداشتم و به اصرار خانواده‌ام رفتم و سپس برای ادامه تحصیل به دلیل علاقه‌ام، رشته الهیات گرایش علوم قرآن و حدیث را انتخاب کردم و در مقطع کارشناسی فارغ‌التحصیل رشته علوم قرآن و حدیث شدم.
ایکنا ـ مشوق‌تان برای ورود به عرصه حفظ که بود و چطور متوجه استعدادتان شدید؟
در مراسم صبحگاهی مدرسه یکی از دانش‌آموزان سوره مباركه تین را تلاوت كرد. هنوز صدای بلندگو و لحن او را به خاطر دارم. هر چند به لحاظ فنی تلاوت ضعیفی بود، اما همان لحظه مرا به عالم دیگری برد، به گونه‌ای که هر زمان آن صدا را به یاد می‌آورم، همان حس برایم زنده می‌شود. این اتفاق با آشنایی من با دارالقرآن حضرت رسول(ص) شهر تبریز همزمان شد.
برادر بزرگترم مرحوم قربانعلی زارعان با راهنمایی یكی از دبیران مدرسه‌‌شان، جناب آقای علی فخری، تلاوت قرآن را در این مسجد آغاز كرد و سپس اهل خانه در مسیر تلاوت قرآن قرار گرفتند. همزمان از حدود 10سالگی قرائت و حفظ قرآن را با تشویق‌های خانواده آغاز کردیم و از محضر دیگر اساتید نیز بهره‌مند شدیم. به جرئت می‌گویم كه همه دارایی قرآنی‌ام را مدیون برادر مرحومم هستم.
ایکنا ـ درباره نخستین اجرایتان بگویید.
نخستین تلاوتم در همین دارالقرآن بود، آن هم تلاوت سوره مباركه قارعه در محضر استاد باحجب جعفریان. خاطرم هست در ابتدای تلاوت در لفظ استعاذه به جای ترقیق «لام جلاله الله» آن را با تغلیظ خواندم و استاد نزدیك به 30 دقیقه در این باب صحبت كرد و من که فردی کمال‌گرا بودم، پس از این تذکر تصمیم گرفتم تمریناتم را با جدیت تمام ادامه دهم تا دیگر چنین اشکالاتی تکرار نشود.
ایکنا ـ از محضر چه اساتیدی بهره بردبد؟
در امر قرائت قرآن از محضر اساتیدی چون رحیم وظیفه‌شعاع، علی فخری، محمد عباسی (که اهل تهران بودند و طی اقامت‌شان در تبریز سه سال از محضرشان بودیم) استفاده کردم و در زمینه حفظ نیز حدود هفت جزء را به روش استاد غیاث‌خواه و سایر اجزا را به تنهایی حفظ کردم.
محمدصادق زارعان و استاد مرحوم محمد عربی القبانی (مسابقات عربستان سال ۷۹)
ایکنا ـ روش حفظتان در ابتدا چگونه بود و به مرور چقدر زمان گذاشتید؟ آیا به مفاهیم قرآن نیز مسلطید؟
روش حفظم در ابتدا تقریباً سمعی بود، به گونه‌ای که پس از استماع تلاوت‌های استاد مرحوم محمدصدیق منشاوی و به روش تقلیدی آیات را تکرار می‌کردم تا ملکه ذهنم شود و سپس به استادم تحویل می‌دادم، اما پس از حفظ حدود هفت جزء، با استفاده از راهنمایی‌های یکی از اساتید به نام محمد زمان‌فر با روش بصری آشنا شدم و حفظ را ادامه دادم.
ایکنا ـ درباره برنامه روزانه قرآنی‌تان بگویید و اینکه چه میزان برای تثبیت و مرورتان زمان صرف می‌کنید؟
طی سال‌هایی که در مسابقات شرکت می‌کردم بین دو تا 12 ساعت بسته به شرایط تمرین می‌کردم. فی‌الحال مرور چندانی ندارم اما به لحاظ اینکه روزانه پنج یا شش ساعت کلاس حفظ دارم به طور پراکنده آیات تکرار می‌شود. در مجموع زمانی که یک حافظ برای مرور و تثبیت صرف می‌کند به حس و حال فرد بستگی دارد. شاید بعضی روزها 12 ساعت و بعضی روزها نیز 30 دقیقه برای تثبیت و مرور زمان می‌گذاشتم.
ایکنا ـ گویا تدریس هم می‌کنید و روش‌تان موفقیت‌آمیز بوده است و بسیاری از دانشجویان و جوان‌های تحصیل‌کرده تبریزی چون محمدمهدی ظهوری، میلاد عاشقی و قیامی از شاگردان شما بوده‌اند؟
بله، عزیزانی مثل سینا طباخی، محمدمهدی ظهوری، میلاد عاشقی و امیررضا قیامی از شاگردان بنده بودند و بعضی از آنها مثل طباخی و قیامی هنوز شاگردم هستند. همچنین امیررضا زارعان، برادرزاده‌ام نیز حافظ کل قرآن و دارای رتبه‌های کشوری است و دانشجوی دانشگاه صنعتی شریف است.
ایکنا ـ درباره روش تدریستان بگویید. از کجا با این روش آشنا شدید و چه اندازه درباره عمل موفق آن مطمئن بودید؟
برای اولین بار روش بصری را همانطور که گفتم از محضر استاد محمد زمان‌فر فراگرفتم و از آنجا با این روش آشنا شدم. البته در حد یکی دو جلسه بود. در ادامه سعی کردم این روش را کامل کنم، به طوری که با تمامی روشهای صحیح و ناصحیح، اعم از روش بصری، سمعی، نوشتن، تکرار و هر روشی که در حفظ مطرح است، مقداری از آیات را حفظ کردم تا خودم تمامی روش‌ها را تجربه کرده باشم.
همزمان سعی کردم با مطالعه بحث‌هایی مثل شناخت حافظه، فنون یادگیری و روانشناسی، به روشی نوین دست یابم که به لحاظ علم روز اصولی و دارای روشهای دقیق باشد. بدین ترتیب روش بصری را شاگردانم برای عرصه حفظ قرآن ادامه می‌دهند.
ایکنا ـ روش بصری چگونه و چه میزان علمی است؟
روش بصری نوعی عکس‌برداری از تک‌تک کلمات و به ذهن سپردن تصاویر کلمات و صفحات و مبتنی بر یافته‌های علمی است.
ایکنا ـ آیا درباره آن کتاب‌هایی به رشته تحریر درآورده‌اید؟
در مورد روشهای حفظ کتابی را در به رشته تحریر درآوردم که بنابه دلایلی هنوز توفیق چاپ آن را نداشته‌ام، اما احتمالاً تا چندماه آینده با یک بازبینی و ویرایش، آماده چاپ خواهد شد. همچنین ترتیل تصویری کل قرآن کریم از سوی من در سال 1392 رونمایی شد که پیش از آن در قالب لوح فشرده موجود بود و مورد استقبال عموم قرار گرفت.
از راست محمدصادق زارعان، وحید غفران‌نیا و محمد حاج‌ابوالقاسم
ایکنا ـ به یاد دارید که حفظ کدام آیه برای شما شیرین‌تر بود و درباره مفاهیم آن اندیشه کردید؟
آیه 30 سوره فصلت «إِنَّ الَّذينَ قالوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ استَقاموا تَتَنَزَّلُ عَلَيهِمُ المَلائِكَةُ أَلّا تَخافوا وَلا تَحزَنوا وَأَبشِروا بِالجَنَّةِ الَّتي كُنتُم توعَدونَ» آیه عجیبی است و دوست دارم روزی به آن مرتبه برسم، هرچند خودم را لایق نمی‌دانم.
ایکنا ـ در وبلاگتان منهاج‌الحافظین (هر چند مدت‌هاست به‌روز نشده) از برهه‌ای از زندگی‌تان با عنوان «سالهای تاریک» یاد می‌کنید. چرا؟
بله، بعد از مسابقات سراسری شكوفه‌های قرآن در سال 72، كه موفق به كسب رتبه اول شدم، نشانه‌هایی از تغییر صدا را احساس کردم. این وضعیت برایم ناراحت‌کننده بود، چراكه صدایم در حال از دست دادن کیفیتش بود و اصطلاحاً دورگه می‌شد و اندک‌اندک با تغییر صدایم موقعیتم را از دست می‌دادم. متأسفانه همزمان با این اتفاق استادم، آقای عباسی، به تهران بازگشتند.
سعی می‌کردم صدایم را حفظ کنم و متأسفانه ناخواسته آسیب‌هایی را به حنجره‌ام وارد کردم. کم‌کم از تعداد دعوت در محافل برای اجرای تلاوت‌های مجلسی کاسته شد و تحمل این وضعیت را نداشتم. خاطرم هست که حدود سالهای 73 و 74 بود و احساس می‌کردم زارعان را به خاطر صدایش دوست داشتند و فقط صدایم دلپذیر بود. از سوی دیگر در سال 73 در مسابقات سازمان اوقاف و امور خیریه سمنان در رشته حفظ 10 جزء شرکت کردم، اما هیچ رتبه‌ای کسب نکردم که موجب ضربه روحی مضاعف شد.
محمدصادق زارعان، مرحوم علی اربابی و عباس سلیمی
ایکنا ـ چه شد که مجدداً انگیزه ادامه فعالیت‌های قرآنی را پیدا کردید؟
سال آخر دبیرستان در رشته حفظ به مسابقات سراسری اوقاف و امور خیریه در مرحله دانش‌آموزی راه یافتم و توانستم رتبه اول رشته حفظ را کسب کنم و این سومین رتبه اولی من در مسابقات دانش‌آموزی اوقاف بود (دو بار در رشته قرائت و یکبار در رشته حفظ). در این مسابقات با لحن استاد هانی‌بن‌عبدالرحیم رفاعی تلاوت کردم که مورد توجه بعضی از دوستان قرار گرفت و این انگیزه‌ای شد برای آغاز دوباره فعالیتم در رشته ترتیل و حفظ.
ایکنا ـ درباره رتبه‌هایی که کسب کرده‌اید بگویید.
تا پیش از 15سالگی همزمان در رشته قرائت و حفظ کار می‌کردم، به طوری که در مقطع دوم راهنمایی و اول دبیرستان در مسابقات قرآن دانش‌آموزی رتبه نخست را در رشته قرائت در سطح کشوری کسب کردم. همچنین در سال 72 نیز در مسابقات سازمان اوقاف و امور خیریه در مقطع شکوفه‌ها رتبه نخست را در رشته قرائت کسب کردم و در مقطع چهارم دبیرستان نیز در مسابقات دانش‌آموزی حفظ در سطح کشور رتبه نخست را به دست آوردم و از این پس در مسابقات فقط در رشته حفظ شرکت کردم.
طی سالهای دانشجویی در انواع مسابقات کشوری بسیج، سازمان اوقاف و امور خیریه و .... شاید بیشتر از 20 بار رتبه‌های برتر را در رشته حفظ کسب کردم و در نهایت در سال 78 رتبه دوم رشته حفظ 20 جزء را در مسابقات بین‌المللی ایران به دست آوردم و در سال 79 به مسابقات بین‌المللی قرآن عربستان اعزام شدم که در رشته حفظ 20 جزء حائز رتبه شدم. همچنین در مسابقات بین‌المللی اردن در سال 80 در رشته حفظ کل رتبه سوم، در مسابقات بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران در سال 82 رتبه اول را در رشته حفظ کل و در سال 87 نیز رتبه اول رشته حفظ کل را در مسابقات دارالقرآن امام علی(ع) کسب کردم و در سال 81 قرار بود که در مسابقات مصر شرکت کنم که متأسفانه به دلایل سیاسی ویزا صادر نشد.
ایکنا ـ آیا اعزام‌های تبلیغی نیز داشته‌اید؟
بله، در سال 81 برای تبلیغ همراه دیگر قرآنیان در ایام حج به عربستان، در سال 82 به سودان، در سالهای 87 و 89 به آذربایجان و در سال 91 به پاکستان اعزام شدم.
ایکنا ـ به عنوان حافظ و مدرس قرآن نظرتان درباره مسابقات قرآن چیست؟
در حال حاضر مسابقات قرآن تنها انگیزه خیلی از حفاظ قرآن برای ادامه حفظ و مرور است. بنابراین هر اندازه که به رونق مسابقات افزوده شود، اتفاق مبارکی خواهد بود، اما سال به سال از رونق مسابقات مخصوصاً از تعداد متسابقان کاسته می‌شود! متأسفانه مسابقات قرآن ارگا‌ن‌های مختلف هم هر سال، مثل کارخانجاتی که به تعطیلی کشیده شده‌اند، حذف می‌شود و بودجه قرآنی کشور نیز کاهش می‌یابد.
ایکنا ـ آیا حفظ قرآن نیازمند حضور در کلاس و بهره‌مندی از محضر استاد است؟
برای حفظ قرآن، حضور و شرکت در کلاس حفظ ضروری است. شاید به ندرت فردی بتواند بدون شرکت در کلاس و استفاده از استاد بتواند کار حفظ را به پایان برساند.
ایکنا ـ از فراز و نشیب‌های حفظ قرآن بگویید.
از آنجا که حفظ قرآن نیازمند تلاشی مستمر و خستگی‌ناپذیر است و معمولاً چند سال به طول می‌انجامد، یکی از مشکلات پیش روی اکثر حفاظ از دست دادن انگیزه است. برگزاری مداوم مسابقات در سطوح مختلف و داشتن استاد مجرب برای انگیزه‌دهی باعث دلگرمی و انگیزه مضاعف در حفاظ می‌شود.
مصاحبه از سمیرا انصاری
انتهای پیام
افتخار میکنم در محضر استادی چون شما هستم شاگرد شما فراز سلام استاد محل کلاساتون کجاس 
