شهادت امام حسین(ع) در جدا کردن جبهه حق و جبهه باطل و تشخص تشیع، مقطع ویژه‌ای از تاریخ است. برای بررسی اینکه چه مفاهیمی سبب این بروز نمادهایی همچون اربعین شده و پیام قیام عاشورا برای نسل امروز چه چیزهایی است، خبرنگار ایکنای زنجان گفت‌وگویی با حجت‌الاسلام علیرضا مهرانفر، مدرس حوزه و دانشگاه انجام داده که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید.
ایکنا ــ مهمترین نقاط عطف تاریخ تشیع در چه وقایعی به ثبت رسیده است؟
موضوع تشیع در اوایل اسلام به شکل امروزی که مرزهای آن برای ما روشن است، نبود و مرزبندی‌های آن به مرور اتفاق افتاد و در این بین یکی از نقاط تعیین حد و مرز تشیع واقعه عاشورا است که در جریان اربعین علاوه بر مسائل معنوی و ارتباط با ولی‌خدا و سایر جهات معنوی و عرفانی، یک وجه سیاسی هم در آن نهفته است تا قیام عاشورا فراموش نشود.
در زمان اکثر امامان معصوم(ع) خفقان شدیدی وجود داشت و امکان تبیین معارف حقیقی اسلام و فرهنگ تشیع دشوار بود و حتی سخنرانی‌های عمده امام سجاد(ع) به دوران اسارت مربوط می‌شود و پس از آن فضا برای این کار تنگ شد. یکی از نقاط عطفی که سبب شد تا تشیع تشخص پیدا کند، قیام عاشورا است و اصرار بر گریه و عزاداری به منظور حفظ این ارزش‌ها است.
بنابر نظر عده‌ای، در زمان امام صادق(ع) معارف، اعتقادات و اصول مرزبندی شد و مکتبی پدید آمد که از آن به نام مذهب جعفری یاد می‌کنیم و یکی دیگر از نقاط عطف بود که حدود امامت و ولایت را خط کشی کرد و نقش بزرگی در این راه داشت. تشیع در معانی مختلفی در تاریخ به کار رفته است. کسی که به امامت بلافصل حضرت علی(ع) قائل باشد، شیعه است. با این تعریف، زیدی و اسماعیلی و ... هم وجود دارد.یا شیعیان سیاسی که بسیاری مفاهیم اصیل تشیع را نداشته فقط مدافع حاکمیت اهل بیت بودند و نیز عده‌ای که از روی اعتقادات اصیل، فقط محب اهل بیت(ع) بودند نیز شیعه شناخته می‌شدند. اما شیعه امامی در اصطلاح به کسی اطلاق می‌شود که به 12 امام اعتقاد دارد.
ایکنا ــ این نقاط عطف تاریخ تشیع چه تغییری در اوضاع زمان و جریان غالب جامعه ایجاد کرد؟
پس از رحلت پیامبر(ص) کسانی در جامعه هستند که ادعای خلافت پیامبر(ص) را دارند تا زمان امیرالمومنین(ع) کم و بیش با هم تعامل داشتند اما نوبت به معاویه که می‌رسد امام علی (ع) و امام حسن (ع) و امام حسین(ع) اینها رو به روی هم قرار می‌گیرند و در زمان یزید است که امام حسین(ع) و یارانش را قتل عام کردند. در این موقعیت تحرک و نگاه جدیدی به وجود می‌آید که دیگر کسانی که مدعی خلافت هستند و کسانی که خود را جانشین پیامبر (ص) معرفی کرده‌اند، در یک جا قابل جمع نیستند و خط و ربط‌ها جدا می‌شود و نمی‌توان گفت قاتل و مقتول هر دو خوب‌اند و نمی‌توان معاویه و یزید را در کنار سیدالشهدا هر دو را پذیرفت که معاویه از صحابه است و حسین از اهل‌بیت پیامبر و هر دو خوب و صالح. حتی بعد از قیام عاشورا در بین اهل سنت نیز یزید را شایسته لعن می‌دانستند.
ایکنا ــ اربعین یکی از نمادهای وحدت مسلمانان و مذاهب به‌شمار می‌رود، با وجود تفاوت دیدگاه‌هایی که بین مذاهب مختلف وجود دارد، چطور در جریان اربعین این وحدت رویه ایجاد شده است؟
امام حسین(ع) که از سلاله پیامبر اکرم(ص) است شخصیتی دارد که نمی‌توانند از او ایراد بگیرند به خلاف معاویه. البته باز معاویه به فضاحت یزید نیست. وقتی خلافت به یزید می‌رسد این انحرافات، فجور، طغیان و فساد، آشکارتر می‌شود. یزید حتی گاهی برخی اعتقادات اسلام را انکار می‌کرد با دیدن این رفتارها و پس از آن قیام عاشورا، مسلمانان به شایستگی یزید تردید می‌کنند و کسی که یزید را شایسته نداند به معاویه هم تردید می‌کند تا کسانی که فردی چون معاویه را بر گرده مردم سوار کردند. در اینجا وحدت نظری نسبی پدید می‌آید که این شخص برای خلافت مناسب نیست گرچه در این بین سنی تندرو هم داریم که نمی‌خواهد به این نتیجه برسد و در مقابل شیعه افراطی هم داریم که می‌خواهد تنها باشد.
