فصلنامه «تاریخ و تمدن اسلامی» در ایستگاه سی و دوم

به گزارش ایکنا، سی و دومین شماره فصلنامه علمی پژوهشی «تاریخ و تمدن اسلامی» به صاحب‌امتیازی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات و مدیرمسئولی هادی عالم‌زاده منتشر شد.

عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «ارزیابی ماهیت فتح ایران بر اساس نظریه جنگ‌های عادلانه»، «علم «اوفاق» در منابع اسلامی و بازتاب آن در متون فارسی»، «تأثیر جنگ های مرزی شاه‌عباس اول صفوی بر پراکندگی بازرگانان در ایران»، «تحلیل سبک روایتگری اعتضادالسلطنه در اکسیرالتواریخ»، «انجمن بلدیه بوشهر در دوره مشروطه و علل و عوامل ناکامی آن».

ارزیابی ماهیت فتح ایران

در چکیده مقاله «ارزیابی ماهیت فتح ایران بر اساس نظریه جنگ‌های عادلانه» می‌خوانیم: «در قرآن برای رویارویی با گروه­‌های محارب، سه واژه قتال، جهاد و فتح به­ کار گرفته شده­ است. در منابع تاریخی از ورود مسلمانان به ایران با عنوان فتح یاد شده است که معنایی وسیع­تر از آن دو دیگر دارد. در قرآن از فتح به معنای گشایش، نه تنها گشایش در فتح سرزمین­ها، بلکه فتح قلوب یاد می­شود. پژوهش حاضر در صدد است با بررسی متون تاریخی قرون اولیه اسلامی (قرن سوم و ششم هجری) ماهیت فتح را به عنوان جنگی دینی با شاخصه­های اخلاقی و عادلانه ارزیابی کند. برای دست­یابی به تبیین و تحلیل واقع­بینانه­‌تر، نظریه جنگ­های عادلانه به عنوان الگوی جنگ­های ایدئولوژیکی مبنایی برای سنجش عادلانه­بودن فتح ایران قرار گرفته و بر آن اساس فتح در سه مقوله مشروعیت، رفتار عادلانه در حین جنگ، و رعایت عدالت پس از جنگ، بررسی شده است. نتایج به­ دست­ آمده نشان می­دهد در فتح ایران، هدف جنگیدن در راه خدا با اهداف دنیاطلبانه و اقتصادی همراه شد؛ در بسیاری از موارد بر آن غالب آمد؛ فرماندهان و سپاهیان از وظایف و تعهدات دینی و رفتار اخلاقی عدول کردند؛ رفتار با مردم مغلوب ناعادلانه بود و قراردادهایی اغلب یک­جانبه منعقد گردید و در­نهایت، اهداف قرآنی در زمینه فتح نه تنها محقق نشد، بلکه عاملان فتح با اهداف و رفتار غیراسلامی و انسانی آن را به بی­راهه کشیدند.»

علم «اوفاق» در منابع اسلامی

در طلیعه مقاله «علم «اوفاق» در منابع اسلامی و بازتاب آن در متون فارسی» آمده است: «درباره علم «اوفاق» متون بسیاری در دنیای اسلام نگاشته شده‌است. این کتاب‌ها به نوعی دارای دو بخش محاسبات ریاضی و خواص مربعات‌اند که همین بخش اخیر، آن‌ها را شبیه به طلسم کرده و در شمار علوم غریبه جای داده‌است. اوفاق در طبقه‌بندی‌های کهن‌تر علوم جایی در دانش ریاضی ندارد و در برخی دسته‌بندی‌های جدیدتر ذیل علم اعداد در ریاضیات آمده‌است. منشأ آن هرجا باشد، تدوین و گسترش آن در جهان اسلام صورت گرفته‌است. جز در رساله‌های مستقل، عمدتا در متون چنددانشی بدان توجه شده و مربع سه‌درسه، در متون دیگر هم، بارها تکرار شده‌است؛ زیرا آن را سبب آسانی زاییدن می‌دانستند. «سیف اسفرنگی»، شاعر سده هفتم، بارها با وفق و ترسیم آن بر نگین انگشتری مضمون ساخته و به وفق صدتایی بر درفش کاوه اشاره کرده‌است که در رساله‌های وفق نیز به‌ندرت دیده می‌شود، اما در آثار دیگر بیشتر به ذکر مربع سه‌تایی بسنده شده‌است.»