ویژگی‌های حکمران از منظر نهج‌البلاغه
امام‌جمعه سلطانیه در یادداشتی به ویژگی‌های حکمران از منظر نهج‌البلاغه اشاره و خصوصیاتی همچون تقوا، ارتباط و محبت به مردم، تسریع در حل مشکلات مردم و نیکی به تجار و صنعتگران را از مهمترین مؤلفه‌های آن بیان کرده است.
اخلاق حکمرانی در آیات و روایات بسیاری به ما انسان‌ها گوشزد شده است؛ برای مثال در نهج‌البلاغه که سراسر حکمت‌های درس‌آموز دارد با ویژگی‌های حکومت علوی آشنا می‌شویم. حضرت امیرالمؤمنین علی(ع) در نامه 53 به مالک‌اشتر راه و روش حکمرانی اسلامی را تشریح کرده و این نامه یک منشور، فنون و مؤلفه‌های لازم در انتخاب مسئولان و کارگزاران است. با تکیه بر این نامه به چند ویژگی مسئولان و کارگزاران که باید در انتخابات مورد توجه قرار گیرد، اشاره می‌شود.
۱ ـ تقوا و ترس از خدا
حضرت علی(ع) در ابتدای این نامه مالک‌اشتر را به تقوای الهی و عمل به واجبات و اطاعت از خدا دعوت می‌کند و می‌فرماید: «أَمَرَهُ بِتَقْوَی اللهِ، وَإِیثَارِ طَاعَتِهِ، وَاتِّبَاعِ مَا أَمَرَ بِهِ فِی کتَابِهِ: مِنْ فَرَائِضِهِ وَ سُنَنِهِ، الَّتِی لایسْعَدُ أَحَدٌ إِلاَّ بِاتِّبَاعِهَا، وَلاَ یشْقَی إِلاَّ مَعَ جُحُودِهَا وَإِضَاعَتِهَا: او را به تقوای الهی فرمان می‌دهد و به ایثار و مقدّم داشتن اطاعت خدا و پیروی از آنچه در کتاب او (قرآن مجید) به آن امر فرموده اعم از فرایض (واجبات) و سنن (مستحبات) دستور می‌دهد، همان دستوراتی که هیچ کس جز با متابعت آنها روی سعادت نمی‌بیند و جز با انکار و ضایع ساختن آن در مسیر شقاوت و بدبختی واقع نمی‌شود.
2 ـ یاری دین خدا و استفاده از قدرت و مکنَت خود در ترویج ارزش‌های اسلامی
حضرت در فرازی از این نامه به مالک‌اشتر به یاری از دین خدا سفارش می‌کند و می‌فرماید: «وَأَنْ ینْصُرَ اللهَ سُبْحَانَهُ بِقَلْبِهِ وَیدِهِ وَلِسَانِهِ: او را مأمور می‌کند که (آیین) خدا را با قلب و دست و زبان یاری کند».
خداوند متعال در قرآن از کسانی که قدرت و مکنتی یا فرصتی در اختیار دارند خواسته است که به اقامه نماز، ایتاء زکات و امر به معروف و نهی از منکر اهتمام ورزند: «الَّذينَ إِن مَكَّنّاهُم فِي الأَرضِ أَقامُوا الصَّلاةَ وَآتَوُا الزَّكاةَ وَأَمَروا بِالمَعروفِ وَنَهَوا عَنِ المُنكَرِ ...: همان کسانی که هرگاه در زمین به آنها قدرت بخشیدیم، نماز را برپا می‌دارند و زکات می‌دهند و امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند و پایان همه کارها از آن خداست».
3 ـ ارتباط با مردم و در جمع مردم بودن
امام علی(ع) در فرازی از نامه خود به مالک اشتر بر ارتباط با مردم تاکید و بر آفت دوری از مسئولان از مردم اشاره می‌کند، آنجا که فرموده است: «فَلاَ تُطَوِّلَنَّ احْتِجَابَک عَنْ رَعِیتِک، فَإِنَّ احْتِجَابَ الْوُلاَةِ عَنِ الرَّعِیةِ شُعْبَةٌ مِنَ الضِّیقِ، وَقِلَّةُ عِلْم بِالْاُمُورِ: هیچ‌گاه خود را در زمانی طولانی از مردم پنهان مدار، زیرا پنهان ماندن زمامداران از چشم مردم موجب نوعی کم اطلاعی نسبت به امور (مردم و کشور) می‌شود.
4 ـ محبت به مردم
آن حضرت در این نامه به مالک اشتر یادآور می‌شود که مردم دو دسته‌اند یا مؤمن و برادر دینی تو هستند و یا مثل تو انسان هستند و لذا با آنها با مهر و محبت برخورد کن. محبت باعث جلب مردم می‌شود همانطور که خداوند در قرآن کریم هم به پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «وَلَو كُنتَ فَظًّا غَليظَ القَلبِ لَانفَضّوا مِن حَولِكَ اگر تندخو بودی مردم از اطرافت پراکنده می‌شدند».
5 ـ تسریع در رفع مشکلات مردم
زمامدار و کارگزار اسلامی باید روزی که از مشکل مردم باخبر شد، آن را حل کند. وَمِنْهَا إِصْدَارُ حَاجَاتِ النَّاسِ یوْمَ وُرُودِهَا عَلَیک بِمَا تَحْرَجُ بِهِ صُدُورُ أَعْوَانِک. وَأَمْضِ لِکلِّ یوْم عَمَلَهُ، فَإِنَّ لِکلِّ یوْم مَا فِیهِ: برآوردن نیازهای مردم در همان روز که حاجات و نیازهای آنها به تو گزارش می‌شود و معاونان تو در پاسخ به آن مشکل دارند. (به هوش باش) کار هر روز را در همان روز انجام بده (و به فردا میفکن) زیرا هر روز کاری مخصوص به خود دارد.
6 ـ نیکی به تجار و صنعتگران و توجه یکسان به همه آنها
حضرت امیرالمؤمنین علی(ع) بر توجه به تولیدکنندگان اعم از تجار و صنعتگران و کسبه و حمایت از آنان تأکید می‌کند و می‌فرماید: سپس درباره تجار و صاحبان صنایع نخست به خودت توصیه کن که مراقب حفظ و تقویت آنان باشی و نیز دیگران را به خیر و نیکی با آنان سفارش نما. در این توصیه بین بازرگانانی که در مراکز تجاری اقامت دارند و یا آنها که سیار و در گردش‌اند و نیز صنعتگران و کارگرانی که با نیروی جسمانی خود به کار می‌پردازند، تفاوت مگذار، زیرا آنها منابع اصلی منفعت مردم و اسباب آسایش جامعه هستند و مال‌التجاره‌های مفید را از سرزمین‌های بعید و دور دست، از صحرا و دریا و سرزمین‌های هموار و ناهموارِ محل حکومت تو و از مناطقی که عموم مردم با آن سر و کاری ندارند و حتی جرئت رفتن به آن را نیز در خود نمی‌بینند، گردآوری می‌کنند، زیرا آنها (بازرگانان، پیشه‌وران و صنعتگران) مردم سالمی هستند که بیمی از ضرر آنها نمی‌رود و صلح دوستانی که خوف خیانت و نیرنگ آنها نیست. کارهای آنها را پیگیری کن و سامان ده چه آنها که در حضور تو و مرکز فرمانداریت زندگی می‌کنند و چه آنها که در گوشه و کنار کشورت هستند.
مقام معظم رهبری چند سال است بر مسئله تولید و حمایت از تولید داخلی و تولیدکنندگان داخلی تأکید می‌فرمایند و به‌منظور توجه بیشتر به مسائل اقتصادی و بر اساس نیاز کشور شعار سال را نیز بر محور تولید و اقتصاد انتخاب می‌کنند و این نشانگر این است که اقتصاد و تولید و حمایت از این قشر زحمت‌کش لازم و ضروری است.
7 ـ مراقبت دقیق از طبقه پایین و اقشار ضعیف جامعه
در دین اسلام بر توجه و رسیدگی به اقشار ضعیف و نیازمند تاکید و سفارش شده است و در این باره قطعا حکومت و مسئولان وظیفه سنگینی دارند و باید برای رسیدگی به امور نیازمندان برنامه داشته باشند و آنها را فراموش نکنند.
امام علی(ع) نیز در نامه 53 می‌فرماید: «اللهَ اللهَ فِی الطَّبَقَةِ السُّفْلَی مِنَ الَّذِینَ لاحِیلَةَ لَهُمْ، مِنَ الْمَسَاکینِ وَالْمُحْتَاجِینَ وَأَهْلِ الْبُؤْسَی وَالزَّمْنَی، فَإِنَّ فِی هَذِهِ الطَّبَقَةِ قَانِعاً وَمُعْتَرّاً: خدا را خدا را (در نظر داشته باش) درباره طبقه پایین اجتماع؛ همان‌ها که راه چاره‌ای (حتی برای معیشت ساده) ندارند. آنها مستمندان و نیازمندان و تهیدستان و از کارافتادگان هستند و (بدان) در این طبقه گروهی قانع‌اند (و به آنچه به آنها بدهند اکتفا می‌کنند) و گروهی دیگر کسانی هستند که سؤال می‌کنند (و در برابر کمک‌هایی که به آنها می‌شود گاه اعتراض دارند) آنچه را خداوند درباره حق خود نسبت به آنها به تو دستور داده است حفظ کن.
8 ـ امتیاز ندادن به خویشاوندان و خواص
از منظر دین اسلام ملاک برتری تقواست و در مدیریت و مسئولیت علاوه بر تقوا، شایستگی و کارآمدی و مدیریت هم لازم است و خویشاوندی و دوستی دلیلی بر مسئولیت گرفتن یا استفاده از بیت‌المال نیست. امتیاز ندادن امیرالمؤمنین علی(ع) به برادر خود «عقیل» و مقابله با سهم خواهی طلحه و زبیر درسی گران‌بها برای مسئولان است.
البته در این سال‌ها بعضا می‌شنیدیم که می‌گفتند که فلانی ژن خوب است، او سهم خود را از سفره انقلاب برداشته و سایر موارد ولی در حقیقت هیچ یک از این‌ها مورد تایید اسلام نیست و ژن خوب بودن یا نورچشمی بودن بر اساس تقواست. خداوند نیز در قرآن کریم می‌فرماید: «رَبَّنَا هَبْ لَنَا مِنْ أَزْوَاجِنَا وَذُرِّيَّاتِنَا قُرَّةَ أَعْيُنٍ وَاجْعَلْنَا لِلْمُتَّقِينَ إِمَامًا ... پروردگارا، ما را زنان و فرزندانی مرحمت فرما که مایه چشم روشنی ما باشند».
یادداشت از حجت‌الاسلام سیدعمران حسینی‌نسب، امام‌جمعه سلطانیه
انتهای پیام
