در دنیای مدرن و با گسترش شهرنشینی، سنتی یا مدرن بودن نوع ازدواج همواره یکی از چالشهای جدی و عامل بروز اختلافات شدید بین جوانان و خانوادههاست، پرسش اصلی اینجاست که آیا مقتضای نوگرایی و تجددطلبی انسان و جامعه، لزوما آن است که ازدواج هم نو و مدرن شود؟ آیا میتوان برای هر جوان یک نسخه واحد پیچید و انتظار داشت همه با انتخاب یک نوع روش تمایل به ازدواج داشته باشند؟ از اینرو خبرنگار ایکنای قم در گفتوگو با فهیمه باهنر، پژوهشگر و درمانگر خانواده به زوایای مختلف این سؤال که «کدام نوع ازدواج کارآمدتر است؛ سنتی یا مدرن؟» پرداخته است؛ مشروح این گفتوگو در ادامه از نظر میگذرد:
ایکنا- در ابتدا تعریف مشخصی از ازدواج سنتی و دستهبندی آن از منظر جامعهشناسی ارائه بدهید؟
ازدواج یک پیمانی است که شاکله آن تعهد است و در واقع این نقطه مشترک ازدواج در نگاه جامعهشناسی، روانشناسی و دین اسلام مطرح شده است و آنچه اهمیت دارد ما ازدواج را در زمینه انتخاب همسر به دو دسته تقسیم میکنیم: ازدواجهای مدرن و سنتی. در ازدواجهای سنتی خانواده نقش کلیدی در آن ایفا میکنند و اولین برخورد و ارتباط طرفین در بستر خانواده است. البته ازدواجهای سنتی نیز به دو دسته جاهلانه یا غیر ارزشی و ارزشی تقسیمبندی میشود.
ازدواج سنتی غیر ارزشی صفر تا صد ماجرا را تنها والدین پیش میبرند و به نظرات دختر و پسر در تمام طول مسیر آشنایی و ازدواج بیتوجهی میکنند اما در ازدواجهای سنتی که به شکل ارزشی رقم میخورد اگرچه تمام مراحل آشنایی در بستر خانواده اتفاق میافتد اما تمایلات و انتظارات طرفین در مراحل ازدواج مورد اهمیت واقع میشود؛ لذا نقطه عطف ازدواج سنتی خانواده است.
در ازدواجهای مدرن طرفین پیش از اطلاع و آشنایی والدین، آشنایی کامل با یکدیگر پیدا میکنند و پس از پیمودن مسیر آشنایی و تصمیمگیری برای ازدواج، خانوادهها در جریان قرار میگیرند. بنابراین، نقطه عطف ازدواجهای مدرن، طرفین ازدواج هستند نه خانواده.
ازدواجهای مدرن نیز همانند سنتی به دو دسته تقسیمبندی میشوند، دسته اول دختران و پسرانی هستند که تا زمان قطعی شدن ازدواج هیچ کدام خانواده خود را در جریان قرار نمیدهند و دسته دوم آنهایی هستند که در همان زمان آشنایی و توافق اولیه، خانواده خود را از این امر مطلع میکنند.
ایکنا- مزایا و معایب ازدواج سنتی چیست؟
ازدواجهای سنتی ارزشی از ابتدا در بستر خانواده است و لذا حمایتی که دو طرف نیاز دارند، دریافت میکنند؛ تصمیم برای ازدواج یک تصمیم خطیر و توأم با استرس است و شاید بتوان گفت بزرگترین تصمیمی است که انسان در طی زندگیاش میگیرد. بنابراین افراد در این موقعیت دچار اضطراب میشوند، لذا اگر در این مسیر همراهی و حمایت خانواده را داشته باشند به نوعی دلگرمی است و از اضطراب افراد میکاهد. بنابراین این امر اولین مزیت ازدواج سنتی محسوب میشود.
دومین مزایای آن، سلسله مراحل ازدواج از زمان خواستگاری تا ازدواج رسمی، رعایت میشود و خانوادهها به شکلی منظم تمام مراحل را طی میکنند. همچنین طرفین آسیبهای روحی و روانی کمتری را تحمل میکنند زیرا همراهی والدین خود را داشته و هیچگاه احساس تنهایی به ذهن آنها متبادر نمیشود.
از مزایای دیگر ازدواج سنتی میتوان به عدم ابهام و شک در روابط دختر و پسر اشاره کرد، چراکه فرد هدف از آشنایی خود را ازدواج میداند و به آن جامه عمل میپوشاند. در واقع در صورتی که انتخاب در سطح طبقاتی، مسائل فرهنگی و مذهبی صحیح و مناسب باشد، افراد آسودگی خاطری را تجربه میکنند.
ازدواج سنتی دارای معایبی نیز است؛ از آنجایی که در ازدواجهای سنتی صرفا عملگرایی و جنبه شناختی و منطق حکمفرماست، به هیجانات طرفین توجه نمیشود و اینکه اصطلاحا میگویند «آن شخص در دلم نشست» گویی رقم نمیخورد؛ هیجانات مؤلفه بسیار مهمی در روانشناسی است و نمیتوان آن را نادیده گرفت.
ایکنا- افرادی که به اصول ازدواجهایی با شیوه سنتی پایبند هستند، بر این باورند که احساسات و اشتیاق و همچنین عشق و علاقه در ادامه زندگی رقم میخورد؛ آیا از نگاه جامعهشناسی میتوان به این تعبیر استناد کرد؟
براساس نظریه روانشناسی «مثلث عشق» استرنبرگ، صمیمت، تعهد و شور و اشتیاق مؤلفههای مهم عشق هستند. بنابراین اگر در طول مسیر تصمیمگیری افراد پیش از ازدواج این سه مؤلفه به وجود بیاید میتوان گفت عشق بهوجود آمده است در غیر این صورت اساس ازدواج عاشقانه را زیر سؤال میبرد و این از معایب ازدواج سنتی است.
در ازدواجهای سنتی از آنجا که طرفین آشنایی حداقلی با یکدیگر دارند، لذا در مسیر رسیدن به ازدواج دچار شک و تردیدهای جدی میشوند که این امر کاملا طبیعی است و در این راستا ملاقاتهای طولانی، سنجش برخورد و واکنشهای طرف مقابل در موقعیتهای مختلف، بهرهمندی از نظرات کارشناسانه مشاوران، خانواده، دوستان و همکاران طرف مقابل از بایدهای این نوع ازدواج بهشمار میرود. بهطور کلی در ازدواج سنتی از آنجا که افراد اعتماد کمتری نسبت به یکدیگر دارند، به بایدها و نبایدهای ازدواج کمتر توجه میکنند.
همچنین محصول ازدواج سنتی آن است که مرد بیرون از منزل کار کند و نانآور خانه باشد، در حالی که در جوامع امروزی که بسیاری افراد اعتقاد به برابری جنسیتی دارند و باید مرد و زن هر دو فعالیت در خارج و داخل منزل داشته باشند، این دیدگاه برای جوانان امروزی نادرست به نظر میرسد و اگر با شیوه سنتی ازدواج کنند در طول مسیر زندگی احساس رضایت از زندگی زناشویی خود نخواهند داشت. از طرفی با گسترش جوامع و زندگی شهرنشینی، و ورود زنان به بازار کار و تحصیل زنان و بهطور کلی نوعی تحرک و پویایی در جامعه زنان، منجر به آن شده است که نسل امروز پذیرای ازدواج به سبک و شیوههای سنتی و قدیم نباشد.
یکی دیگر از اشتباهات رایجی که در ازدواج به شیوه سنتی صورت میگیرد امید به تغییر روحیات و شخصیت افراد در طول زندگی و پس از ازدواج است؛ بسیاری از پدران و مادران بر این باروند که ما نیز به شیوه سنتی ازدواج کردیم و مشکلی وجود ندارد و لذا جوانان ما هم اگر با این سبک پیش بروند در نهایت زندگی موفقی خواهند داشت.
ایکنا- مزایا و معایب ازدواج مدرن چیست؟
مزایای ازدواج مدرن آن است که مدت زمان کنار هم بودن دختر و پسر بسیار بیشتر است، بنابراین شناخت بهتری نسبت به یکدیگر پیدا میکنند و فرصت گفتو گو و محک زدن طرفین در موقعیتهای مختلف را دارند؛ دخالت خانوادهها در چنین ازدواجی کمتر است زیرا دو طرف به باور رسیدهاند که مسئول خوشبختی و بدبختی زندگی، خودشان هستند و مسئولیت تمام و کمال تصمیم خود را میپذیرند. همچنین افراد انرژی بیشتری برای شناخت یکدیگر دارند زیرا انتخاب خودشان بوده است و لذا با علاقه بیشتری نسبت به شناخت یکدیگر اقدام میکنند.
افراد از اقشار و طبقات مختلف جامعه در چنین روابطی با یکدیگر قرار میگیرند و این اختلاف طبقات بین دو طرف در صورت رسیدن به بلوغ فکری و درک کافی برای آنها قابل پذیرش است. البته این مزیت میتواند در زمره معایب نیز قرار بگیرد. اگر طرفین به بلوغ فکری و درک فاصله طبقاتی یکدیگر نرسیده باشند.
نکته اینجاست که مسئله ازدواج بحث مبادله کالا با کالا نیست و اگر طرفین به یک هویت یا بلوغ فکری رسیده باشند و در صورتی که این تصمیم براساس شناخت و عقلانی باشد و هیجانی نباشد بحث اختلاف طبقاتی هیچگاه نمیتواند در زندگی آنان مشکل ایجاد کند.
از دیگر مزایای ازدواج مدرن پررنگ بودن مؤلفه عشق است که در مثلث عشق استرنبرگ به آن اشاره شده است، و طرفین به شرط اینکه مؤلفه تعهد را رعایت کنند، میتوانند موفق شوند.
از معایب ازدواج مدرن میتوان به هیجانات افراطی اشاره کرد؛ ممکن است در چنین روابطی هیجانات آنچنان غلبه کند که عیوب و نقصهای طرف مقابل را کتمان کنند و بسیاری از آنان بر این باورند که عشق کافی است، در حالی که اگر چه عشق لازم است اما در مسیر ازدواج کافی نیست. همچنین مخالفت خانواده با ازدواج دختر و پسر نیز از دیگر معایب آن است، بنابراین در صورتی که دختر و پسر بتوانند بالغانه با خانوادههایشان تعامل کنند، میتوانند این مشکل را مرتفع کنند اما در صورتی که نتوانند در طول مسیر زندگیشان با مشکلاتی رو به رو خواهند شد.
ایکنا- با توجه به اینکه به ضرورت بهرهمندی از مزایای ازدواج مدرن در عصر کنونی اشاره کردید؛ چگونه باید خانوادههایی با بافت سنتی را با ازدواج مدرن آشتی دهیم؟
عشق چه به شکل سنتی و چه به شکل مدرن باشد مزایا و معایب خاصی دارد و با توجه به اینکه امروزه جامعه ما در حال گذار از سنتی به مدرن است، ازدواج بهصورت ترکیبی از سنتی و مدرن میتواند به موفقیت بیشتری منجر شود؛ در واقع دختر و پسر خانوادههای خویش را از روابطشان آگاه کنند و والدین نیز آن را بپذیرند. در ازدواج نظرات طرفین باید اعمال شود.
پژوهشهای انجام شده درباره دیدگاه قرآن نشان میدهد که در مقوله ازدواج، نظرات و تمایلات دختر و پسر از مراحل اولیه ازدواج، یعنی خواستگاری باید بهطور ویژه اعمال شود تا طرفین به شناخت درست و کامل برسند، بنابراین اگر در طول ازدواج به این سبک پیش برویم که نظرات خانواده و دو طرف در کنار هم شرط است و در اینصورت میتوان یک ازدواج موفق داشت.
شکاف بین نسل که امروزه شاهد آن هستیم این تصور اشتباه را به ذهن جوانان متبادر میکند که ما میتوانیم خانواده را نادیده بگیریم، در حالی که در فرایند انتخاب محال است که حضور و تأثیرگذاری خانواده را نادیده گرفت.
در بسیاری از مواقع خانوادهها آگاهی لازم از ازدواج مدرن را ندارند و زمانی که خانوادهها به خودآگاهی برسند، انتخاب فرزندشان را واقعگرایانه نگاه میکنند و به دور از تعصبات دینی و قومی با آنها برخورد میکنند. همچنین بسیاری از خانوادههای سنتی خود را مسئول خوشبختی و بدبختی فرزندانشان میدانند، بنابراین اگر خانوادهها فرایند تمایزیافتگی را آموزش ببینند درمییابند فقط بهعنوان پدر یا مادر دلسوز باید در کنار فرزندانشان باشند و از آنها حمایت کنند.
سبک فرزندپروری والدین دچار مشکل شده است یا سبک فرزندپروری مستبدانه دارند و یا سبک آزادی کامل که هر دو نوع این سبک اشتباه است و ما در ارتباط با فرزندانمان باید سبک فرزندپروری مقتدر را رعایت کنیم.
ایکنا- با توجه به مباحث مطرح شده آیا میتوان به پرسش اصلی نشست «کدام نوع ازدواج کارآمدتر است؛ سنتی یا مدرن؟» پاسخ متقن داد و برای همه جوانان یک نسخه واحد پیچید؟
نمیتوان گفت ازدواج مدرن بهطور مطلق خوب است و ازدواج سنتی رد میشود؛ یک نظر صد در صدی و صرف وجود ندارد. کارآمدی یک ازدواج براساس تناسب روحیات طرفین با یکدیگر و مشاورههای خانواده باید سنجیده شود و نباید برای همه جوانان و همه بافتهای فرهنگی خانوادهها یک نسخه واحد مطرح کرد.
براساس سخنان مطرح شده نتیجه میگیریم که ازدواج چه به صورت سنتی و چه به شکل مدرن نفی یا تأیید نمیشوند و پیوند بین دو فرد باید مطابق با روحیات و اخلاقیات و در نهایت توافق و تعامل طرفین ضمن احترام گذاشتن به امنترین و مهمترین نهاد جامعه یعنی خانواده انجام شود و این امر میتواند یا به شکل سنتی یا مدرن و یا ترکیبی از هر دو مدل باشد؛ مهمتر آن است انتخاب درست و همراه با عشق و علاقه باشد بهگونهای که طرفین زوجین پس از گذشت سالیان دور از انتخاب یکدیگر رضایت کافی داشته باشند و به تعبیر شاعرانه «من سر انتخاب تو یک عمر به خودم احترام میگذارم» جامه عمل بپوشانند.
گفتوگو از محدثه نعیمیفرد
انتهای پیام