قائلان عرفی‌ بودن حجاب به روایات ضعیف استناد می‌کنند

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین علی محمدی جورکویه، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 11 مهرماه در سلسله جلسات «عرفی یا شرعی‌ بودن حکم حجاب» با تأکید بر اینکه حجاب، موضوعی شرعی است، گفت: آیات حجاب نشان می‌دهد که زنان روسری یا خمار را قبل از نزول آیه هم بر سر خودشان می‌انداختند ولی چون روسری را گره نمی‌زدند، گردنشان پیدا بود لذا خداوند در آیات حجاب تأکید فرموده است که خمار را طوری بپوشید که گردن و سینه از نامحرم پوشیده شود. ولیضربن خمرهن علی جیوبهن. یعنی خداوند فرموده حجاب را آنطور که من می‌گویم رعایت کنید نه مطابق عرف جامعه.

وی با بیان اینکه موافقان حجاب عرفی چند مستند برای سخن خودشان مطرح می‌کنند، اضافه کرد: طرح مسئله عرفی‌ بودن یا شرعی‌ بودن از سوی این افراد در دنیای امروز مختص حجاب نیست و برخی احکام شرعی دیگر را هم شامل می‌کنند؛ مثلاً در برخی احکام قضایی مانند حضانت، نفقه، طلاق و قیمومیت چنین چیزی را مطرح می‌کنند و حتی در برخی عبادت هم قائل به این موضوع هستند که در این صورت چیزی از دین باقی نخواهد ماند. 

روایات ممنوع‌ بودن حجاب برای کنیزان ضعیف است

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اظهار کرد: یکی از مستندات اینها این است که اگر حجاب امر شرعی است چرا کنیزان از آن ممنوع شدند و نباید بین زن آزاد و کنیز فرقی باشد؟ پاسخ ما این است که روایات در بحث پوشش کنیز دو دسته هستند؛ یک دسته روایات به لحاظ سندی درست و برخی سند ضعیفی دارند. روایاتی که سند صحیح دارند، هیچگاه نگفته‌اند حجاب برای کنیز مسلمان ممنوع است بلکه برخی گفته‌اند برای آن‌ها واجب نیست و برخی هم گفته‌اند اگر خودشان بخواهند، می‌توانند. 

محمدی جورکویه بیان کرد: بر همین اساس فقهای ما نمی‌گویند برای کنیزان حجاب ممنوع است بلکه می‌گویند بر آن‌ها واجب نیست؛ اگر کنیز مسلمان امر به بی‌حجابی شده، دلالت بر جواز است نه وجوب، درست مانند زمانی که پزشکی به علت یک بیماری، فرد را از خوردن یک غذا منع کند اما بعد از اینکه خوب شد، به او بگوید این غذا را بخور، در اینجا منظور پزشک واجب بودن خوردن فلان غذا نیست بلکه ممنوعیت برداشته می‌شود. در بحث حجاب کنیزان هم چون حجاب بر زن مسلمان واجب است، برای کنیزان هم در صورت تمایل خود آن‌ها جایز شمرده شده است.

این پژوهشگر تصریح کرد: اینکه چرا حجاب بر کنیزان واجب نشد، دلایلی مختلفی بیان شده از جمله اینکه کنیزان چون سرپرست و مولا داشتند و از آن‌ها کارهای سختی را می‌خواستند حجاب باعث سختی بیشتر برای کار آن‌ها می‌شد؛ بنابراین جلوگیری از طاقت‌فرسا بودن می‌تواند یکی از دلایل باشد.

وی با بیان اینکه برخی فقها گفته‌اند مستحب است کنیزان حجاب داشته باشند یا در هنگام نماز بر آن‌ها واجب است، اضافه کرد: این امر بعد از منع هم دلالت بر الزام ندارد و دلالت بر جواز حجاب برای کنیزان دارد. 

محدوده حجاب، شرعی است

محمدی جورکویه بیان کرد: آنچه از آیات و روایات به دست می‌آید، بیان اصل حکم و حدود حجاب است، در قرآن فرمودند زنان زینت خود را آشکار نکنند و در روایات زینت تعریف شده است. مثلاً دستبند و گوشواره یعنی محلی که دستبند و گوشواره در آن قرار می‌گیرند، زینت است بنابراین حدود پوشش را شارع تعیین کرده ولی نوع و مدل و رنگ آن را تعیین نکرده است. مثلاً در جایی ممکن است پوشش سر شال و در جایی مقنعه و یا برخی لباس‌های گشاد و محلی بپوشند. 

وی تأکید کرد: بر اساس نظر مشهور فقها زنان باید جز دست‌ها و صورت خود بقیه بدن را بپوشانند و برخی قدمین را هم مطرح کرده‌اند. 

محمدی جورکویه با بیان اینکه یکی دیگر از دلایل مدعیان عرفی‌ بودن حجاب این است که می‌گویند اگر حجاب، شرعی است چرا شارع، حجاب زنان اهل بادیه و اهل ذمه را واجب نکرده است، گفت: روایتی از امام صادق(ع) نقل شده که از ایشان پرسیدند آیا می‌توان به زنان اهل کتاب و اهل بادیه که حجاب را رعایت نمی‌کنند، نگاه کرد و امام فرموده‌اند ایرادی ندارد زیرا اگر آن‌ها را به حجاب امر کنی و از بی حجابی نهی کنی، باز رعایت نخواهند کرد؛ بنابراین معامله با آن‌ها و نگاه بدون خوف فتنه و فساد مشکلی ندارد. این روایت اصلا در مورد حدود حجاب بحث نکرده بلکه در مورد حکم نظر است و کسانی که این روایت را مستند قرار داده‌اند، در حقیقت اشتباه برداشتی از روایت داشته‌اند.

تکلیف افراد جامعه در برخورد با زنان بدحجاب

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اضافه کرد: الان ممکن است ما وارد مغازه‌ای شویم که خانم‌های بدحجاب در آن باشند، این روایت ناظر به آن است که می‌توان از این مغازه و از این زنان خرید کرد، البته اگر خوف فساد در آن نباشد، بنابراین روایت ناظر به روابط اجتماعی است؛ مثال دیگر اینکه راننده تاکسی برای درآمد و اتجام کار مجبور است زنان بی حجاب را هم سوار کند و روایت برای این موارد تعیین تکلیف کرده است.

وی اضافه کرد: بنابراین، روایت درصدد بیان این نیست که پوشش بر اهل بادیه و زنان اهل ذمه واجب نیست، بلکه می‌گوید آن‌ها اهل رعایت حجاب نیستند لذا چون اهل رعایت نیستند، شما نباید خودتان را به خاطر آن‌ها در روابط اجتماعی به تنگی و مضیقه بیندازید.

الزام به حجاب وظیفه مردم و حکومت است

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تأکید کرد: الزام به حجاب، وظیفه حاکمیت و آحاد مردم و نهادهای مدنی است و البته در مورد روش این کار مباحثی هست که در آینده بیان می‌کنیم.