هفته قرآن و عترت در مدارس و سندی از مهجوریت مصحف شریف

وزارت آموزش و پرورش در اطلاعیه‌ای برنامه‌های هفته بزرگداشت قرآن، عترت و نماز در مدارس را ابلاغ کرد تا این هفته از ۱۵ تا ۲۲ آذرماه ۱۴۰۱ و با شعار «مردمی‌سازی فعالیت‎های قرآن، عترت و نماز مدارس» گرامی داشته شود. بسیاری از مدارس همزمان با این هفته، مرحله آموزشگاهی مسابقات قرآن، عترت و نماز دانش‌آموزان را برگزار کردند و برخی دیگر از مدارس با برپایی محافل قرآنی تلاش داشتند که فضای قرآن و عترت در محیط آموزشگاه‌ها را ایجاد کنند. این مناسبت بهانه‌ای شد تا با این پرسش به سراغ یک بانوی قرآنی چهارمحال‌وبختیاری برویم که آیا نگاه مناسبتی به فعالیت‌های قرآنی در مدارس منجر به تربیت دانش‌آموزان تمام‌ساحتی می‌شود؟ این گفت‌وگو را که دردنامه‌ای شد از مهجوریت قرآن کریم، با هم می‌خوانیم.

نسرین نکویی، حافظ کل و مدرس قرآن در چهارمحال‌وبختیاری در گفت‌وگو با ایکنا از استان با اشاره به اینکه کارهای قرآنی در مدارس بیشتر در قید و بند اسم و رسم بوده و منجر به تربیت قرآنی نمی‌شوند‌، اظهار کرد: یک دلیل آن است که ما بزرگ‌ترها اعم از پدر و مادر و معلم و ... به رشد لازم برای به تعالی رساندن فرزندان و دانش‌آموزان دست نیافته‌ایم. دانش‌آموز به مدت ۱۲ سال در نظام آموزش و پرورش تحت تعلیم قرار می‌گیرد اما اگر معلم و مربی چیزی برای ارائه در طی این مدت نداشته باشد، طبیعی است که تعمیق مبانی تربیتی و در نتیجه تعالی و پیشرفت مطلوب نیز در جامعه هدف حاصل نشود.

وی با اشاره به اینکه کار تربیتی مبتنی بر قرآن و عترت(ع) نه فقط در هفته قرآن و عترت بلکه در طی ۱۲ سال تحصیلی باید برای دانش‌آموزان برنامه‌ریزی شود، ادامه داد: شایسته نیست که رویکرد قرآنی و ایجاد و تعمیق بینش قرآنی در کودکان و نوجوانان در طول یک سال تعطیل باشد و فقط در هفته قرآن و عترت بخواهیم با چند کار تشریفاتی و صوری و رد کردن گزارش، کار قرآنی انجام دهیم. کار تربیتی اتفاقی یک هفته‌ای و یک ساله و دو ساله نیست بلکه تلاشی چندین ساله را می‌طلبد تا به ثمر برسد، ضمن اینکه ثمرات آن ممکن است بلافاصله مشهود نباشد بلکه در بزرگسالی بروز و ظهور یابد.

برای قرآن دردمند باشیم

نکویی تأکید کرد: تا زمانی که نگاه حقیقی قرآنی در دست اندرکاران خُرد و کلان جامعه ایجاد نشود و دردمند نباشند، باید کار قرآنی را همچنان محدود به چند رویداد و مسابقه و نظیر اینها در هفته قرآن و عترت ببینیم بی‌آنکه بار تربیتی داشته باشند و تربیت قرآنی اتفاق بیفتد.

این معلم قرآن در استان با اشاره به اینکه نگاه دغدغه‌مند این یا آن معلم نمی‌تواند معجزه کند اما ممکن است به‌صورت موردی و مصداقی منجر به ایجاد بینش قرآنی در یک دانش‌‌آموز شود، گفت: با اینحال برای آنکه تربیت حداکثری اتفاق بیفتد، نگاه رشد دهنده و تعالی‌بخش تعلیم‌دهندگان باید به‌صورت نظام‌مند و گسترده باشد تا منجر به نتایج مطلوب و ایجاد جامعه مصون از آسیب‌ها شود.

نکویی با تأکید بر اینکه کارهای قرآنی در هفته قرآن و عترت یا دیگر مناسبت‌ها چون به‌صورت مقطعی و محدود انجام می‌شود ثمرات لازم را ندارد، بیان کرد: هر یک از این کارها اگر مستمر و نظام‌مند باشد و سبب تعمیق دین و قرآن در نهاد دانش‌آموزان شود، ثمرات خود را چندین و چند سال بعد در جامعه نشان خواهد داد.

وی با بیان اینکه یک معلم زیست‌شناسی یا ریاضی به‌دور از شعار و طرح و ... واقعاً ریاضی یا زیست را به دانش‌آموزان تدریس می‌کند، افزود: در مورد امور تربیتی این اتفاق نمی‌افتد و مباحث تربیتی بیشتر درگیر شعارزدگی و اجرای این یا آن طرح برای ارائه مستندات و گزارش‌هاست که کارایی لازم را ندارد؛ اینکه چند آیه از قرآن یا چند حدیث را بر در و دیوار نصب کنیم در حالی که می‌دانیم کمتر دانش‌آموزی به آن توجه و در مورد آن اندیشه می‌کند، منجر به‌کار تربیتی و قرآنی عمیق و ایجاد نگرش قرآنی نمی‌شود.

نکویی افزود: کار قرآنی باید با تحمل سختی‌ها و دشواری‌ها تا به ثمر رسیدن همراه باشد، گروه‌هایی در این زمینه در سطح کلان تشکیل و هم‌فکری و هم‌اندیشی شود، ضمن اینکه تک‌تک معلمان و متولیان آموزش در مدارس نیز این نگاه و دغدغه را بیابند چرا که یک یا چند معلم به‌تنهایی نمی‌توانند اتفاق بزرگی رقم بزنند.

برکات شناخت واقعی دین

وی با اشاره به اینکه معلمان به‌ویژه معلمان و مربیان قرآنی باید آگاه به دین بوده و دغدغه‌مند باشند، بیان کرد: شناختی که ما از دین داریم، غالباً واقعی نیست بلکه منحصر به احکام بوده و تصور می‌کنیم که دین را می‌شناسیم، ضمن اینکه چون چرایی و فلسفه احکام را نمی‌دانیم گاه در مقابل آن جبهه می‌گیریم و گمان می‌کنیم که حرف دین همین است. بینش و شناخت واقعی در سایه مطالعه و عمق‌بخشی به معلومات محقق می‌شود اما متأسفانه بسیاری از ما این دغدغه را نداریم و دنبال این آگاهی نیستیم.

این بانوی قرآنی استان تصریح کرد: معلمان و مربیان قرآنی برای آنکه بتوانند چیزی برای ارائه به مخاطبان خود داشته باشند باید پای حرف بزرگان دین بنشینند، سخنان علامه طباطبایی و حسن‌زاده آملی و دیگران را بخوانند و بشنوند تا به فهم صحیح از دین دست یابند. اگر این سواد و دانش حاصل شود و نگاه دغدغه‌مندانه در معلم ایجاد شود، قطعاً خروجی کارهای قرآنی برایش موضوعیت پیدا کرده و پیگیر خواهد شد که آیا طرح‌های مربوط به دانش‌آموزان سودمند است؟

نکویی تأکید کرد: انسان برحسب فطرت خود، اگر راه صحیح را بشناسد و بلد باشد، از روی عقلمندی آن مسیر را طی می‌کند و به بیراهه نمی‌رود لذا اگر می‌بینیم که از مسیر اصلی دور افتاده‌ایم پیداست که راه صواب و صحیح را به ما نشان نداده‌اند و خودمان نیز در پی کسب معرفت نبوده‌ایم و سخنان علمای امت پیامبر(ص) را که دغدغه دین را دارند، نمی‌شنویم.

این حافظ کل قرآن با تأکید بر اینکه هر فردی باید از خودش شروع کند تا جماعت شکل بگیرد، گفت: امیرالمؤمنین(ع) خطبه یک نهج‌البلاغه را با این فراز آغاز می‌کنند که «أَوَّلُ الدِّینِ مَعْرِفَتُهُ» یعنی اول و اساس دین، شناخت خداوند است، پرسش اینجاست که هر یک از ما معلمان به چه شناختی از خدا دست یافته و خدا را در نظام آموزش و پرورش چگونه به دانش‌آموزان شناسانده‌ایم؟ آیا می‌توان بدون دستیابی به شناخت خدا، وجود لایزال الهی را برای دیگری بشناسانیم.

دشواری‌های حفظ دانش‌آموزان در وادی قرآن

نکویی افزود: شناخت خداوند مبدأ دین است كه اگر حاصل نشود، سایر مراحل دینداری تحقق نمی‌یابد، پرسش اینجاست که برای دینداری کودکان و نوجوانان در نظام تعلیم و تربیت چه برنامه‌ای وجود داشته است؟ وقتی هنوز فونداسیون یک ساختمان شکل نگرفته باشد، فکر کردن به اینکه تابلوی تزیینی را در کجای خانه نصب کنیم به‌دور از عقلمندی است، برای ثمردهی کار قرآنی و اجرای این یا آن طرح و رویداد و برنامه نیز ابتدا باید دین و قرآن را در کودک و نوجوان نهادینه کرده باشیم.

وی تصریح کرد: برگزاری این مسابقه قرآن یا آن جشنواره و کارهای قرآنی صوری از این دست بدون پرداختن به اصل و ریشه و رساندن افراد به معرفت دین، شاید امروز برای دانش‌آموزان ابتدایی جذابیت داشته باشد و آنان را جذب و همراه کند اما فردا که این افراد به سن بلوغ برسند و نیازها متفاوت و دایره نگاهشان وسیع‌تر شود، دیگر کارایی ندارد. یعنی دانش‌آموزان جذب مقوله‌های به‌مراتب جذاب‌تر می‌شوند و دیگر این مسابقات و رویدادها و کارهای قرآنی برایشان موضوعیت ندارد چون به معرفت دینی دست نیافته و نمی‌دانند چرا باید در وادی قرآن بمانند.

این معلم آموزش و پرورش استان در پایان گفت: متأسفانه پس از دو سال کرونایی و در دسترس قرار گرفتن فضای مجازی برای کودکان و نوجوانان باید گفت که این افراد در معرض بسیاری از تهدیدها و آسیب‌ها هستند و لذا می‌طلبد روش‌ها و شیوه‌های آموزش در مدارس نیز به‌حدی زیباتر، جذاب‌تر و واقعی‌تر از فضای مجازی باشد که دانش‌آموزان را از فضای مجازی به حقیقی سوق دهد و انبوه داده‌های غالباً ناصواب فضای مجازی آنان را مسحور و مات و مبهوت نکند.