اگر نواب نبود هیچ‌کس با کربلایی کاظم آشنا نمی‌شد

به گزارش ایکنا از قم، حجت‌الاسلام والمسلمین محمد ملک‎زاده، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در برنامه‌ این هفته تلویزیون اینترنتی پاسخ وابسته به مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه‌های علمیه که روز گذشته 30 دی‌ماه برگزار شد، به «چرایی مصاف نواب صفوی با پهلوی» پرداخت و گفت: در خصوص نواب صفوی باید گفت که به واقع یکی از شخصیت‌های تأثیرگذار در وقوع انقلاب اسلامی این شهید بزرگوار بوده است که به‌دنبال برپایی و تأسیس نظام اسلامی در کشوری مذهبی همچون ایران بود.

وی افزود: اسم اصلی شهید نواب صفوی، سیدمجتبی میرلوحی بود که پدرشان از معممین زمان رضاشاه بود و با اجبار حکومت وقت خلع لباس شد. اما با توجه به روحیه گسترده مبارزاتی که در شخصیت پدر شهید نواب وجود داشت پس از خلع لباس شدن باز هم علیه حکومت رضاشاه فعالیت داشته تا جایی که سه سال به زندان برده می‌شود و در نهایت به طرز مشکوکی از دنیا می‌رود.

ملک‌زاده گفت: اصطلاح معروفی منقول است از رضاشاه که در مورد زندان‌ها و زندانیان می‌گفت «ما اینجا هتل درست نکرده‌ایم»، یعنی اگر کسی چند سال در زندان زنده می‌ماند، رضاشاه می‌گفت: «مگر ما هتل درست کرده‌ایم؟» به همین دلیل است که ما شاهد به شهادت رسیدن افراد متعددی توسط همان پزشک معروف احمدی در زندان هستیم.

شهید نواب صفوی همواره دغدغه تبلیغ دین داشت

وی با اشاره به ویژگی‌های شخصیتی شهید نواب صفوی از جمله ایمان، زهد و تقوا بیان کرد: وقتی زندگی نسبتا کوتاه نواب را که از سال ۱۳۰۳ تا ۱۳۳۴ بود مورد بررسی قرار می‌دهیم می‌بینیم که او همواره دغدغه تبلیغ دین را داشته است. در دوران زندگی ایشان فرد بی‌سوادی به نام کربلایی کاظم بود که با وجود بی‌سواد بودن در اثر اتفاق معجزه‌آسایی حافظ کل قرآن می‌شود.

ملک‌زاده گفت: شهید نواب با اطلاع از این اتفاق فورا سعی می‌کند از این واقعه و این شخصیت برای تبلیغ دین استفاده کند، او کربلایی کاظم را به تهران آورده و مصاحبه‌های مطبوعاتی مختلفی از او تهیه می‌کند تا به مردم معرفی شود، حتی برای کربلایی کاظم یک سفر زیارتی مشهد را تدارک دیده و در طول مسیر تهران تا مشهد به معرفی کربلایی کاظم به مردم مناطق مختلف می‌پردازد، بسیاری از افراد با شناختن کربلایی کاظم معتقدتر شده و یا حتی برخی غیرمسلمان‌ها مسلمان شدند. شاید اگر نواب نبود هیچ‌کس با کربلایی کاظم آشنا نمی‌شد.

وی شهید نواب را دارای حیاتی زاهدانه و معنوی دانست و گفت: مقام معظم رهبری نیز بر این موضوع اشاره داشته و تأکید کردند: «این شخصیت بزرگوار واقعا نسبت به دنیا و زخارف دنیوی بی‌اعتنا بود.»

حیات سیاسی شهید نواب صفوی

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برخی از تحرکات در حیات سیاسی شهید نواب صفوی را برشمرد و تصریح کرد: او در طول حیاتش دست از مبارزه با طاغوت برنداشت. یکی از فعالیت‌های او مقابله با پیوستن ایران توسط دولت وقت با ریاست حسین علاء به پیمان سِنتو برای ملحق شدن ایران به بلوک نظامی غرب است.

وی ادامه داد: شهید نواب صفوی به شدت با این موضوع اعلام مخالفت می‌کند اما وقتی که با مقاومت شدید دولت وقت مواجه می‌شود، او و دوستانش در گروه فداییان اسلام تصمیم به ترور حسین علاء می‌گیرند اما آن‌ها در نهایت بعد از این ترور نافرجام دستگیر شده و به شهادت می‌رسند؛ به اعتقاد مقام معظم رهبری «اولین جرقه‌های انگیزش‌های انقلاب اسلامی به‌وسیله شهید نواب در وجود من روشن شد.»

روحیه مبارزاتی شهید نواب صفوی

وی با اشاره به یکی دیگر از وقایع زندگی شهید نواب صفوی که برگرفته از روحیه مبارزاتی او بود، افزود: علامه محمدتقی جعفری می‌گوید در زمانی که من در نجف اشرف مشغول به تحصیل و تدریس بودم، یک روز با مرحوم نواب تصمیم گرفتیم از نجف تا کربلا با پای پیاده برویم. هنوز چند کیلومتری از شهر نجف بیرون نرفته بودیم که یک شخص عرب بیابانگرد با یک خنجر بزرگ به ما حمله کرد.

وی ادامه داد: علامه جعفری می‌گوید که من فکر کردم که ما نمی‌توانیم در مقابل این عرب تنومند مقاومتی داشته باشیم و می‌خواستم تمام پول‌هایی که همراه داشتم را به او بدهم، اما در یک آن دیدم که شهید نواب با حرکتی خارق‌العاده فرد عرب را به زمین افکنده و خنجر خود او را زیر گلویش گذاشت و به او گفت: «از خدا بترس و دزدی نکن»، در ادامه دیدم که فرد عرب به ما گفت من از کار خودم پشیمانم و شرمنده شما شده‌ام، به خیمه من بیایید و مهمان ما باشید. نواب دعوت او را فورا پذیرفت و به من هم گفت که نگران نباش، این عرب‌ها مهمان‌نواز هستند و او از کاری که کرده پشیمان است. علامه جعفری می‌گوید من آنجا بود که روحیه شجاعت مرحوم نواب را دیدم.

ملک‎زاده بیان کرد: روحیه شجاعت و ایمان شهید نواب صفوی در تصویر آخری که از او در لحظه به شهادت رساندش به جای ماند به‌خوبی قابل مشاهده است؛ او در همان لحظات نیز همچنان ذکر «الله اکبر» را بر زبان جاری کرده بود.

وی گفت: در آن دوران فقط فردی همچون نواب می‌توانست تشخیص دهد که پیوستن ایران به پیمان سنتو چقدر می‌تواند برای ملت ما مضر باشد، در بیانیه‌ای که او در رابطه با این پیمان منتشر می‌کند، آمده است: «مصلحت مسلمین دنیا پیوستن و تمایل به هیچ یک از دو بلوک نظامی جهان چه غرب یا شرق و پیمان‌های دفاعی آن‌ها نبوده و نیست و کشورهای اسلامی می‌بایست برای حفظ تعادل نیروهای دنیا و استقرار صلح و امنیت، کشورهای اسلامی یک اتحادیه مستقل نظامی را برای خود تشکیل دهند.»؛ مقام معظم رهبری نیز بر این امر همواره تأکید داشتند که کشورهای اسلامی باید از جهات نظامی و اقتصادی بتوانند به‌صورت مستقل و با اتحاد عمل کنند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اظهار کرد: شهید نواب قبل از ملی شدن صنعت نفت، جلساتی را در رابطه با آن برگزار می‌کرد و به کارکنان شرکت نفت بصیرت می‌داد که بدانید شما برای چه کسانی کار می‌کنید.

هدفمند بودن تحرکات سیاسی شهید نواب صفوی

وی با تأکید بر هدفمند بودن تحرکات سیاسی شهید نواب صفوی بیان کرد: نواب در مقطعی زندگی می‌کرد که یک دولت اسلامی وجود نداشته و جایی برای رسیدگی به خطای افراد و شکایت‌های علیه آن‌ها در دسترس نیست. آنجاست که شهید نواب به‌صورت آتش به اختیار به مقابله با این افراد و حکومت آن‌ها می‌پردازد، البته با همه این اوصاف اما باز هم شهید نواب به‌صورت خودسرانه عمل نکرده و در خاطرات همرزمان او هست که «ما هیچ وقت بدون اجازه علما اقدامی را انجام نمی‌دهیم.»

ملک‌زاده گفت: در رابطه با مبارزه شهید نواب علیه کسروی که رسما به تبلیغ بی‌دینی می‌پرداخت، این شهید بزرگوار به نمایندگی از علمای نجف به ایران آمده و پس از روشنگری‌هایی در مورد کسروی و اعلام آمادگی برای مناظره با او، در نهایت با عدم موافقت کسروی برای گفت‌و‌گو مواجه شد.

وی بیان کرد: علمای آن زمان همچون سیدابوالحسن اصفهانی، حاج آقا حسین قمی، سیدمحمد بهبهانی، شیخ محمد تهرانی و سید ابوالقاسم کاشانی هم به‌صورت ضمنی به حذف فیزیکی چنین فردی به اتفاق فتوا دادند و در نهایت توسط شهید نواب در دفاع از اسلام این اتفاق می‌افتد.

ملک‌زاده ادامه داد: در قضیه رزم‌آرا هم که به‌صورت علنی با ملی شدن صنعت نفت ایران مقابله می‌کرد و می‌گفت: «مردم ایران حتی عرضه ندارند یک آفتابه را خودشان تولید کنند» و این‌گونه داشت سرمایه ایران را تقدیم غرب می‌کرد، شهید نواب با نگاه دفاع از منافع اسلام و ایران و با اجازه علما با او برخورد کرد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی دلیل اقدامات شهید نواب صفوی پیش از پیروزی انقلاب اسلامی را در مقایسه با مسلم بن عقیل قبل از آمدن امام حسین(ع) برشمرد و افزود: در این رابطه باید دانست که عبیدالله بن زیاد به‌عنوان یک مهمان وارد شده و تا لحظه‌ای که حضرت مسلم وارد کوفه شد، هنوز تخلفی از سوی او رخ نداده و مقابله عبیدالله با امام حسین(ع) بعد از آمدن مسلم به کوفه و پس از شهادت او بود اما در قضیه‌ای که در ایران اتفاق افتاد، نواب بعد از وقوع جرم و در مقابل افرادی که مرتکب جرم شده‌اند، دست به ترور می‌زند.

چرا آیت‌الله بروجردی از اعدام نواب صفوی ممانعت نکرد

وی در پاسخ به اینکه چرا مرحوم آیت‌الله‌العظمی بروجردی(ره) در رأس مرجعیت شیعه از اعدام نواب صفوی ممانعت نکرد، گفت: باید دانست که آیت‌الله بروجردی(ره) در مقطع خاصی از تاریخ زعامت شیعیان را بر عهده داشتند، این مرجع بزرگ تشیع در آن دوران رهبر جهان اسلام و مدیر حوزه علمیه بوده و تجربه استبداد و ظلم رضاشاه را داشتند.

ملک‌زاده اظهار کرد: در دوران حکومت محمدرضاشاه نیز آیت‌الله بروجردی(ره) علی‌رغم قدرتی که داشتند باز هم با حکومت کاملا دیکتاتوری مواجه بودند، ایشان علی‌رغم اینکه برخی می‌گویند مخالف نواب بود، از قول همراهان شهید نواب صفوی در اسناد تاریخی آمده است که به گروه فداییان اسلام به‌صورت مخفیانه کمک‌های مالی می‌کردند همچنین که آیت‌الله بروجردی(ره) گاهی به‌صورت شخصی به شهید نواب پیام می‌فرستاد که ما با شما موافقیم اما مصلحت نیست که برخی مسائل را به‌صورت علنی بیان کنیم.

وی بیان کرد: آیت‌الله بروجردی(ره) در قضیه کسروی ورود کرده و از اعدام نواب از سوی حکومت پهلوی ممانعت کردند اما باید دانست این کار در شرایطی اتفاق افتاد که حکومت محمدرضا تازه روی کار آمده بود، ولی در سال ۱۳۳۴ رژیم به مرحله دیکتاتوری رسیده و فکر می‌کرد با اتکا به آمریکا می‌تواند دست به هر اقدامی بزند، لذا آیت‌الله بروجردی در این شرایط نمی‌توانستند رسما با اقدامات حکومت مخالفت کنند.

ملک‌زاده تصریح کرد: یکی دیگر از دلایل عدم ممانعت آیت‌الله بروجردی از اعدام شهید نواب می‌تواند وجود افراد مخالف با نواب در دفتر ایشان باشد، این افراد موجب شده بودند که آیت‌الله بروجردی به‌طور صد درصدی متوجه اعدام قطعی شهید نواب نشوند.

وی ضمن بیان رفتار و اندیشه امام خمینی(ره) در مورد اقدامات شهید نواب افزود: حضرت امام خمینی(ره) از همان ابتدای مبارزه، فعالیت‌های خود را مردم‌پایه قرار داده و معتقد بودند تا زمانی که خود مردم به‌صورت جمعی و گسترده نخواهند حکومت اسلامی تشکیل شود، لزومی ندارد ما از طریق نظامی بخواهیم به این مسئله ورود کنیم. البته این امر به معنای مخالفت امام با چنین موضعی در هر زمان و مقطعی از تاریخ نیست؛ امام خمینی(ره) با اصل کار شهید نواب مخالف نبودند و در زمانی که ایشان در پاریس بودند در پاسخ به اینکه اگر در نهایت فعالیت‌های شما منجر به اقدام مسلحانه شود، موافق هستید یا خیر، فرمودند: اگر مجبور شویم اشکالی ندارد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اظهار کرد: امام خمینی(ره) اعتقاد داشتند برای شروع مبارزه در مرحله اول باید مردم را با بصیرت‌افزایی آماده کرد تا در شرایطی که لازم بود اقدامات نظامی صورت گیرد.

شیوه مبارزاتی امام خمینی(ره) و شهید نواب صفوی متفاوت بود

وی روشی که شهید نواب در پیش گرفت و روش امام خمینی(ره) علیه طاغوت را دو شیوه مبارزاتی متفاوت دانست و گفت: این به معنای تفاوت در اصل مبارزه با طاغوت نبوده و اختلاف فقط در روش و زمان مبارزه مسلحانه است. شهید نواب می‌خواست در مدت زمان کوتاه‌تری حکومت اسلامی را تشکیل دهد. بعد از شهادت نواب یکی از کسانی که به‌صورت قاطع از مرحوم نواب تجلیل کرده، مراسم ختم برای ایشان برگزار می‌کرد و افسوس می‌خورد که چرا زودتر اقدام نکرده و از این اعدام ممانعت به عمل نیاوردیم حضرت امام خمینی(ره) است.

ملک‌زاده در پایان با تأکید بر روحیه شجاعت و تلاش شهید نواب برای تشکیل حکومت اسلامی بیان کرد: او معتقد بود ما برای اینکه کشور ایران را نجات دهیم چاره‌ای جز این نداریم که از مرحله سلطنت عبور کرده و نظام اسلامی را تشکیل دهیم، ما شاهد هستیم که طلیعه شکل‌گیری نظام اسلامی ایران همین مبارزات بود و محصولی که توسط این شهید بزرگوار به دست ما رسیده است همواره باید مورد تبیین و توجه و مراقبت قرار گیرد.

مژگان فرهنگیان