زهد در دیدگاه اهل معرفت رد شده است

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از زنجان، امیر مومنی، رئیس دانشکده علوم انسانی دانشگاه زنجان در دومین جلسه از سلسله نشست‌های «نهج‌البلاغه؛ کلید گنج‌های آسمانی» که به همت معاونت فرهنگی جهاددانشگاهی زنجان برگزار شد، اظهار کرد: با مراجعه و مطالعه نامه سی و یک امیرالمومنین علی(ع) که در بازگشت از جنگ صفین خطاب به فرزند برومندش امام حسن مجتبی(ع) نوشتند و در حدود دو سال بعد از آن در محراب مسجد کوفه به شهادت رسیدند و متن این نامه در نهج‌البلاغه وجود دارد که به سبک و ساق نامه‌نگاری‌های آن روزگار نگارش شده است.ایشان در ابتدا ویژگی‌هایی برای خود به عنوان پدر بر می‌شمرد که جدای از ویژگی معنوی که ما برای ایشان قائل هستیم می‌تواند خصوصیات سمبلیک برای فردی باشد که در مقام موعظه مطالبی را بیان می‌کند.

وی با بیان اینکه حضرت علی(ع) یکی از افراد باهوش زمان خود بود، افزود: وقتی از آن حضرت در مورد عقل سئوال می‌شود ایشان می‌گوید عقل آن چیزی است که با آن می‌شود خدا را شناخت و به بهشت نائل شد و آن چیزی که افراد در راستای شرارت استفاده می‌کنند چیزی جز شیطنت و ناپسندی در استفاده از عقل نیست.
مومنی با بیان اینکه در ابتدای این نامه آمده «از والدی فانی، پشت سر گذارنده عمر، و کسی که ساکن دنیای مردگان است...»، تصریح کرد: در همین چندین کلمه‌ای که امیرالمومنین(ع) از آن برای شروع صحبت خود استفاده کرده‌اند می‌توان دنیایی از حکمت و عرفان را مشاهده کرد.

رئیس دانشکده علوم انسانی دانشگاه زنجان با اشاره‌ای اختصاصی به مفهوم کلمه «فانی» تاکید کرد: فانی به معنی تمام شدن است و فنا آن چیزی نیست که فقط در لحظه مرگ اتفاق می‌افتد، بلکه ما مدام در حال فنا شدن هستیم و زمانی که به اوج فنا رسیدیم مرگ که اوج فنا است اتفاق می‌افتد، در حالی که زندگی در شرایط دیگری ادامه خواهد داشت.

وی افزود: این حرکت بین عدم و وجود است که زندگی را پدید می‌آورد و مثال آن می‌تواند دایره آتشی باشد که از تکان دادن سریع یک چوبی که آتش زده شده مشاهده کرد، در حالی که آن دایره فقط یک نقطه آتش است و این تصور ما از دایره آتش ناشی از حرکت سریع آن است و در واقع مرگ زمانی است که ما به عدم رفته و دیگر به وجود باز نمی‌گردیم.

این استاد دانشگاه با اشاره به این کلام حضرت علی(ع) که خود را ساکن در دنیای مردگان عنوان کرده است، گفت: این جمله نشان از بی‌ارزش بودن دنیا در نظر این امام همام دارد. هر چند این مسئله به معنای زهد و کناره‌گیری از دنیا نیست، بلکه باید از آن استفاده صحیح و بهره‌برداری معقول برای رسیدن به کمال و سعادت نهایی داشته باشیم.

مومنی خاطرنشان کرد: مثال دنیا و افراد همانند مثال کشتی و دریا است که هرگاه کشتی روی آب باشد و باد موافق بوزد نهایت استفاده و سلامت کشتی است، اما چنانچه آب داخل کشتی باشد نهایت ضرر است. به همین ترتیب و با استناد به کلام امیر، دنیا باید در دست افراد باشد نه در دل آن‌ها، زیرا در این صورت است که می‌توان گفت افراد نهایت استفاده را از زندگی داشته‌اند و این مطلب بسیار هنرمندانه در قرآن کریم و از سوی خدای متعال در آیه 92 از سوره مبارکه آل‌عمران بیان شده است.عدم دلبستگی به دنیا و انفاق از آنچه که باب میل خود فرد است موجب سبک شدن دل می‌شود و هرگاه انفاق زمینه این سرور و سبکی را فراهم نکند، قطعاً اصل آن انفاق ایراد دارد.

رئیس دانشکده علوم انسانی دانشگاه زنجان با اشاره به اینکه اهل معرفت مخالف زهد هستند، گفت: در دیدگاه اهل معرفت زهد رد شده و حتی زاهد یکی از شخصیت‌های منفی در دیوان حافظ است، زیرا زهد به معنای بی‌رغبتی به دنیا است ولی چه بسا در دل افراد زاهد این میل وجود داشته باشد، اما شکل ابراز این علاقه متفاوت باشد، به همین دلیل افراد باید از دنیا نهایت استفاده را داشته باشند، ولی به آن دل نبندند، زیرا در این صورت نهایت بهره‌برداری از آن را در راستای تعالی خود داشته‌اند.