هم‌نشینی زیبای هنر و دین در تعزیه ارمغانخانه زنجان
تعزیه یکی از هنرهای نمایشی قدیمی در کشور است که در ارمغانخانه زنجان قدمت این هنر به بیش از ۴۰۰ سال می‌رسد.
به گزارش ایکنا از زنجان، در کنار عزاداری‌های باشکوه حسینیه و زینبیه اعظم زنجان که زنجان را به پایتخت شور و شعور حسینی تبدیل کرده است تعزیه نیز یک نوع دیگر از عزاداری زنجانی‌ها است که در گوشه به گوشه این استان از شهرها تا روستاهای دورافتاده اجرا می‌شود که این نوع هنر دینی در ارمغانخانه زنجان قدمتی ۴۰۰ ساله دارد.
این هنر ملی به اندازه‌ای ارزشمند است که در سال ۲۰۱۰ جزو آثار ناملموس ایران، در فهرست جهانی یونسکو نیز به ثبت رسید تا همه مردم جهان با آن آشنا شوند. تعزیه هنری است که مخصوص ایرانیان و سرزمین ایران است. این هنر نه از عربستان و عراق که خاستگاه دین مبین اسلام است، به ایران آمده نه از فرنگستان. ایران تنها کشور اسلامی است که نمایش تعزیه را به مقیاس جهانی آفرید.
تاریخچه تعزیه در ایران
در ایران، تعزیه را به زمان آل‌بویه نسبت می‌دهند. در دوران حکومت سلطان محمد خدابنده، شیعیان باشکوه خاصی مراسم سوگواری اباعبدالله (ع) و بزرگداشت خاندان پیامبر (ص) برپا می‌کردند. البته تعزیه در دوره ناصرالدین شاه به اوج خود رسید که بسیاری این دوره را عصر طلایی تعزیه نامیده‌اند.
تعزیه در ابتدا در حیاط کاروانسراها، بازارها و گاهی منازل شخصی اجرا می‌شد و در دورانی در اماکن باز یا سربسته تکایا و حسینیه‌ها به اجرا در می‌آمد که معروف‌ترین این تکایا، تکیه دولت بود که در همین دوره به دستور ناصرالدین شاه و با مشارکت دوست‌علی‌خان معیرالممالک در سال ۱۳۰۴ هجری‌قمری ساخته شد.
در آغاز سلطنت ناصرالدین شاه تعزیه در ۳۰۰ مکان مشخص برپا می‌شد. نخستین سوگواری بعد از واقعه عاشورا از سوی گواهان عینی واقعه کربلا بوده که در سنین کودکی و نوجوانی پس از عاشورا به اسارت رفتند. مراسم عزاداری و تغزیه‌خوانی در تکیه حسینی ارمغانخانه یکی از معروف‌ترین تعزیه‌خوانی‌های ایران است که از حدود ۴۰۰ سال پیش به زبان ترکی برگزار می‌شود و در سال ۱۳۸۹ به ثبت میراث معنوی ایران رسید.
تاریخچه تعزیه در ارمغانخانه زنجان
پس از اسلام، مکتب تشیع در دوران صفویه ترویج یافته و به تدریج مراسم تعزیه‌خوانی در این شهر رایج شده و تاکنون ادامه دارد. در زمان صفویه گروه‌های از طایفه افشار جنوب زنجان به دلایل نامعلومی در این شهر سکنی گزیده‌اند اما آنچه که در طول تاریخ در این شهر علی‌رغم همه تحولات رخ می‌داده، برپایی همه ساله تعزیه در ایام محرم و صفر در این شهر است.
مراسم عزاداری و تغزیه‌خوانی در تکیه حسینی ارمغانخانه یکی از معروف‌ترین تعزیه‌خوانی‌های ایران است که از حدود ۴۰۰ سال پیش به زبان ترکی از اول تا چهاردهم محرم و از اربعین تا بیست و هشتم صفر برگزار می‌شود. در این ایام هر شب یکی از تعزیه‌ها با حضور بی‌شمار مشتاقان اهل‌بیت (ع) در سالن تعزیه برپا می‌شود و در نهایت در روز عاشورا تعزیه به شهادت رسیدن امام حسین (ع) و یارانش به نمایش درمی‌آید.
تکیه حسینه اعظم ارمغانخانه از قدیمی‌‌ترین تکیه‌های شمال‌غرب کشور به شمار می‌آید. به نقل از بسیاری از بزرگان در حدود ۴۰۰ سال پیش شخصی به نام عیوض نسخه‌های تعزیه را از درگزین همدان آورده که بعدها توسط توکل‌خان مرحوم مورد ویرایش قرار گرفته است.
توکل‌خان از بانیان و دست‌اندرکاران تعزیه در ارمغانخانه و از نوادگان ایل ترک افشار بوده و تعزیه را از پدران خود به ارث برده و از مجلس‌نویسان طرفه و نوحه‌سرای آن به نام بوده است که به کار تعزیه پرداخته است. چندین پشت او تعزیه‌خوان، تعزیه‌گردان و از بانیان تعزیه در ارمغانخانه بوده‌اند.
دیدن شبیح در ماه محرم برای اهالی قره‌پشتلو علی‌الخصوص ارمغانخانه نوعی عادت و نیایش محسوب می‌شده و به همین خاطر فرزند توکل‌خان، بعد از شور و مشورت، دست به ساختن تکیه‌ای در ارمغانخانه می‌زند.
در این تکیه علاوه بر توکل‌خان، خاندان عیوض و بعد از آن پسرش اسکندر و پس از او ملانجف و بعد از وی نیز فرزندش ملاحسین بعد از وی مرحوم میرزا باقر و در آخر کربلایی جواد اسکندری در تکیه ایفای نقش تعزیه کرده‌اند.
هنر تعزیه در شهر ارمغانخانه باقدمتی که دارد سال‌هاست که توانسته در طول سال نظر مخاطبان فراوانی از اقصی نقاط ایران اسلامی را به خود جلب کند. همه ساله مراسم ویژه و سنتی تعزیه در ایام محرم و صفر و نیز ماه مبارک رمضان با شکوه خاصی در تکیه حسینیه اعظم ارمغانخانه برگزار می‌شود.
سالانه حدود ۱۵۰ هزار نفر در مراسم تکیه ارمغانخانه حضور می‌یابند، برنامه‌های تکیه ارمغانخانه از اول محرم آغاز شده و تا ۱۳ محرم ادامه خواهد داشت.
در دهه اول محرم روزانه از ساعت ۱۵ تا ۱۸ تعزیه‌خوانی در تکیه ارمغانخانه برگزار می‌شود، در روز عاشورا نیز از ساعت ۹ تا ۱۶ برنامه تعزیه‌خوانی در تکیه ارمغانخانه برگزار می‌شود.
روزانه حدود ۲۵ نفر در اجرای این برنامه دخیل هستند که تعداد عوامل اجرایی در تاسوعا و عاشورای حسینی به ۱۵۰ نفر می‌رسد. اجرای تعزیه‌خوانی معطوف به سیزده روز ابتدایی ماه محرم نیست و هر ساله در طول سال برنامه‌های مختلفی در این تکیه برگزار می‌شود.
در مقابل تکیه ارمغانخانه نماز ظهر عاشورا اقامه می‌شود و خوشبختانه به برکت نام امام حسین (ع) مردم استقبال بسیار پرشور از مراسم تعزیه در تکیه دارند.
انتهای پیام
