آیه تطهیر دلیل اثبات عصمت اهل بیت(ع) است/ قطعیت روایات مربوط از منظر راویان حدیث

محمد خامه‌گر، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی با اشاره به نزول آیه تطهیر، گفت: از روزی که آیه تطهیر نازل شد، تا چهل روز بعد، پیامبر(ص) هر روز از در خانه حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه(س) گذر می‌کرد و می‌گفت السلام علیک یا اهل بیت.

استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: اعتقاد و گرایش‌های کلی در مورد واژه «اهل بیت» در این آیه به دو دسته تقسیم می‌شوند: به اعتقاد شیعه، منظور از اهل بیت، حضرت علی(ع)، حضرت فاطمه(س)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) و به عبارتی اهل کساء هستند.

وی بیان کرد: اهل تسنن با توجه به سیاق آیه قبل و بعد، می‌گویند منظور از اهل بیت پیامبر(ص)، همه زنان پیامبر و منسوبان به پیامبر است.

خامه‌گر ادامه داد: با روش تفسیر قرآن به قرآن، قرآن کریم هر گاه از اهل بیت پیامبری نام می‌برد، عبارت اهل بیت را همراه یک ضمیر می‌آورد؛ ولی در این آیه و در یک آیه دیگر که مربوط به خانواده حضرت ابراهیم می‌شود، اهل بیت بدون هیچ ضمیری به کار برده شده‌ است.

این پژوهشگر علوم و فرهنگ اسلامی، تصریح کرد: در داستان حضرت نوح(ع)، که این حضرت راجع به فرزندش که در حال غرق شدن است، صحبت می‌کند؛ عبارت  اهل بیتی را به کار می‌برد و خدا در جواب حضرت نوح(ع)، برای خانواده او، از عبارت اهل بیتک استفاده می‌کند.

وی بیان کرد: اهل بیت یعنی کسانی که منسوب به خانه خدا هستند؛ مثل حضرت علی(ع) که در خانه خدا به دنیا آمده و در خدمت دین خدا بوده‌است و به خانواده هر پیامبری اهل بیت نمی‌گویند.

خامه گر گفت: واژه اهل بیت را به چند دلیل نمی‌توان به همه زنان پیامبر(ص) اطلاق کرد. یکی از آن دلایل این است که در برخی از روایات می‌بینیم که زنان پیامبر(ص) با پیامبر(ص) مشکل داشتند و اسرار پیامبر را فاش می‌کردند و به فرمایشات پیامبر گوش نمی‌کردند.

کارشناس علوم قرآن و حدیث، در ادام عنوان کرد: همه پیامبران این ویژگی را دارند که مافوق انسان نیستند انسان مافوق هستند یعنی موجود خاص و یا فرشته نیستند همان طور که در قرآن کریم آمده‌ است: انما انا بشر مثلکم. در این آیه به جنبه‌های جسمانی دلالت می‌کند نه جنبه‌های روحانی و معنوی. در قرآن هر گاه منظور جنبه‌های روحانی و معنوی باشد، واژه انسان را به کار می‎برد.

همچنین فروغ خیاطی، پژوهشگر و کارشناس مسائل دینی، در گفت‌وگو با ایکنا با بیان اینکه آیه تطهیر، دلیل اثبات اهل بیت(ع) است، گفت: برای تفسیر آیات از دو طریق می‌شود عمل کرد: راه اول اینکه از دریچه برون متنی به قرآن بنگریم و از زاویه روایات این آیه را تفسیر کنیم و روش دوم که درون متنی خوانده می‌شود، اینکه از آیات خود قرآن، برای تفسیر استفاده کنیم.

وی افزود: در برخی از منابع اهل سنت، مطرح می‌شود که چون آیات قبل و دقیقا از آیه بیست و هشتم این سوره، راجع به زنان پیامبر است این آیه نیز در مورد همین افراد است؛ در حالیکه در بعضی آیات که در قرآن آمده است به مشکلات پیامبر(ص) با بعضی همسرانشان نظیر افشای راز و درخواست غنائم آمده‌است و خود همسران پیامبر هم چنین ادعایی نداشتند.

خیاطی تصریح کرد: اهل بیت، در معنای عام شامل خانواده افراد می‌شود ولی در معنایی که ابن عباس به آن معتقد است معنای کل خویشاوندان نسبی و رحمی پیامبر(ص) را دربرمی‌گیرد در حالیکه هیچ کس نمی‌تواند ادعا کند همه آل هاشم پاک بوده‌‍‌اند.

مدیر زبان فارسی در جامعه المصطفی ضمن اشاره به این که تمام آیات قبل از آیه تطهیر با ضمیر مونث استعمال شده است، ابراز کرد: در زبان عربی حتی اگر یک مذکر به جمع مونت اضافه شود، کل جمع با ضمیر جمع مذکر خطاب می‌شوند و درضمن این اعتقاد اهل سنت که می‌گویند این آیه خود پیامبر و زنان او را شامل می‌شود درست نیست چون قبل از نازل شدن این آیه، آیاتی دیگر در مورد پاکی پیامبر فرستاده شده بود.

خیاطی در خصوص محل نزول این آیه بیان کرد: وقتی پیامبر در مقابل سوال ام سلمه که می‌خواهند جزو اهل کسا باشند، می‌فرمایند تو بر خیری یعنی تو خوب هستی ولی در حوزه عصمت این گروه قرار نمی‌گیری.

وی با تاکید بر این که وقتی به یک روایت استناد می‌کنیم باید سلسله راویان آن حدیث یا روایت را بشناسیم، افزود: حدیث‌شناسی علمی است که به همین موضوعات می‌پردازد و در علم حدیث‌شناسی، برخی مانند ابوهریره به کذب، معروفند و احادیث نقل شده از آنان در تفسیر قرآن مورد استناد قرار نمی‌گیرد.

خیاطی اضافه کرد: در روایت از امام صادق(ع) داریم که از حضرت سوال شد در مقابل روایاتی که از شما نقل می‌شود وظیفه ما چیست و این بزرگوار در پاسخ فرمود آن‌ها را با عقل و قرآن تطبیق بدهید اگر درست بود به آن‌ها استناد کنید و گر نه آن را به دیوار بکوبید

این پژوهشگر مسائل دینی ابراز کرد: در مورد روایاتی نظیر محل نزول آیه و رفتن هر روزه پیامبر به در خانه حضرت زهرا(س) خواندن خانواده ایشان با عنوان اهل بیت، از نظر راویان حدیث به قطعیت رسیده‌ایم.

وی تصریح کرد: شاید این سوال مطرح باشد چرا آیه‌ای که در مورد عصمت اهل بیت آمده‌است باید غیرمستقیم و بدون ذکر افراد باشد؟ من برای این سوال دو پاسخ دارم یکی اینکه خداوند متعال قرآن را از تحریف در امان داشته‌است و دوم اینکه آزمون امت ما شناسایی کدهای ایمان در سراسر این کتاب آسمانی است و مومن واقعی توانایی تشخص آن‌ها را در سراسر این کتاب دارد.