بار امانتی که انسان آن را پذیرفت
گروه معارف - خداوند انسان را خلیفه و جانشین خود بر روی زمین گمارده و این امانتی بزرگ و مسئولیت‌آور برای انسان است.
به گزارش ایکنا از اصفهان، خداوند درآیه 30 سوره بقره می‌فرماید: «وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً قَالُوا أَتَجْعَلُ فِيهَا مَنْ يُفْسِدُ فِيهَا وَيَسْفِكُ الدِّمَاءَ وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِكَ وَنُقَدِّسُ لَكَ قَالَ إِنِّي أَعْلَمُ مَا لَا تَعْلَمُونَ؛ و چون پروردگار تو به فرشتگان گفت من در زمين جانشينى خواهم گماشت [فرشتگان] گفتند آيا در آن كسى را مىگمارى كه در آن فساد انگيزد و خونها بريزد و حال آنكه ما با ستايش تو [تو را] تنزيه مى كنيم و به تقديست مىپردازيم فرمود من چيزى مىدانم كه شما نمی‌دانید».
مقدمه:
در آیه قبل آمده است، که خداوند همه موهبت‌های زمین را برای انسان آفریده است. این آیه پیرامون خبردادن خداوند به فرشتگان، درباره خلافت و سرپرستی انسان در زمین و گفت‌وگوی آنها با خداوند است. موضوع خلافت الهی در زمین، تنها در همین آیه مطرح شده است.
نکات تفسیری
آیا همه انسان‌ها خلیفه خدا هستند؟
گرجه همه انسان‌ها استعداد خلیفه شدن را دارند، اما همه خلیفه خدا نیستند؛ چون برخی از آنان با رفتار خود به اندازه‌ای سقوط می‌کنند که از حیوان هم پست‌تر می‌شوند، چنان که قرآن می‌فرماید: «أُولئِکَ کَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ ُ».
خدایی که همیشه حاضر، ناظر و قیوم است، به خلیفه و جانشین چه نیازی دارد؟
اولا، جانشینی انسان در زمین به سبب نیاز و عجز خداوند نیست، بلکه این مقام به سبب کرامت و فضیلت رتبه انسان است.
ثانیا، نظام آفرینش، نظام اسباب است، یعنی خداوند به طور مستقیم برانجام هرکاری توانا است؛ ولی برای اجرای امور واسطه‌هایی قرار داده است برای مثال:
الف- با اینکه مدبراصلی خداوند است(اسْتَوي عَلَي الْعَرْشِ يُدَبِّرُ ) فرشتگان را سبب تدبیر امور قرار داده است(فَالْمُدَبِّراتِ أَمْراً ).
ب- شفا به دست خداوند است( فَهُوَ يَشْفينِ) اما آن را در عمل قرار داده است(فيهِ شِفاءٌ َ).
ج- با اینکه علم غیب مخصوص خداوند است(انما الغیب الله) ولی بخشی از آن را برای بعضی از بندگان صالحش ظاهر می‌کند (عالِمُ الْغَيْبِ فَلا يُظْهِرُ عَلي غَيْبِهِ أَحَداً؛ إِلاَّ مَنِ ارْتَضي مِنْ رَسُولٍ ...).
خلفای خداوند بر روی زمین اسبابی هستند که وظایفی مشخص و معین از جانب خداوند برعهده دارند.
فرشتگان از کجا می‌دانستند که انسان در روی زمین فساد وخون‌ریزی می‌کند؟
مفسران سه پاسخ داده‌اند که با هم منافات ندارد.
الف- توسط اخبارالهی
ب- از طریق مشاهده انسان‌های قبل از حضرت آدم
ج- به سبب پیس بینی صحیحی که از انسان خاکی و مادی و تزاحم‌های طبیعی او داشتند و علمی که در این رابطه خداوند به آنها داده بود.
پیام‌ها
1. انتصاب خلیفه و جانشین و حاکم الهی، به دست خداوند است(انی جاعل).
2. انسان می‌تواند آن قدر اوج بگیرد که اشرف مخلوقات و لایق مقام (خلیفه الهی) باشد(إِنِّي جَاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً).
3. به سبب انحراف یا فساد گروهی، نباید از امکان رشد دیگران جلوگیری کرد؛ زیرا خداوند با آنکه می‌دانست گروهی از انسان‌ها فساد می‌کنند، اما نعمت آفرینش را از همه سلب نکرد.
4. مطیع و تسلیم بودن با سوال برای رفع ابهام منافاتی ندارد؛ چرا که ملائکه با آنکه مطیع محض خداوند بودند، سوال کردند. البته فرشتگان از چیزی پرسیدند که به آن جاهل بودند، نه اینکه در کار خدای تعالی اعتراض و چون و چرا کنند(اتجعل...).
5. به دیگران اجازه دهیم سوال کنند، زیرا خداوند نیز به فرشتگان اذن داد تا سوال کنند، وگرنه ملائکه بدون اجازه حرف نمی‌زنند(قَالُوا أَتَجْعَلُ فِيهَا....).
انتهای پیام
