جانشینی نامبارک عبادت به جای عدالت/ اخلاق رمز استعلای دیانت است

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، محمدمهدی مجاهدی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و تحقیقات، در همایش بازخوانی الگوی مدیریت اجتماعی امام موسی صدر با عنوان «گفت‌وگو، مدارا، هم‌زیستی» که شب گذشته، 15 دی‌ماه، در تالار شهر مشهد برگزار شد، اظهار کرد: امام موسی صدر در موارد زیادی به نسبت «از جا در رفته عدالت» در منظومه سیاسی و اجتماعی مسلمانان و تشیع اشاره کرده و البته وی یک نظریه‌پرداز سیاسی و اجتماعی نبود، بلکه یک تجربه تأسیسی از خود بر جای گذاشت که موضوع تأملات اندیشمندان و دانشجویان سیاست و اجتماع می‌تواند قرار بگیرد تا از فهم معنای این تجربه برای حل مسائل روزگار خودمان بهره گیریم.

جانشینی نامبارک عبادت به جای عدالت
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و تحقیقات گفت: امام موسی صدر در نظام زیست مسلمانی از جانشینی عبادت به جای عدالت به عنوان جانشینی نامبارک یاد می‎کند و گفت: البته که عبادت در کانون دین‌ورزی است، اما نباید فراموش کرد که عدالت معنای همه مناسباتی است که دین‌ورزی از خود به جای می‎گذارد.
مجاهدی بیان کرد: نمونه این نگاه در مصاحبه وی در سال 75 در یک نشریه لبنانی نمود پیدا کرد. در این مصاحبه می‌گوید: بین مدیریت سیاسی از منظر دینی با دیانت نباید تعارضی روی دهد و دلیل این امر این است که عبادت به جز خدمت خلق نیست و مدیریت سیاسی نیز چیزی جز خدمت کردن به خلق نیست.
وی بیان کرد: صدر تمام منازعات را سوء‌استفاده از دین برای کسب امتیازات سیاسی و اجتماعی می‌داند و برای جلوگیری از این سوء‌استفاده در راستای کسب امتیازات سیاسی و اقتصادی تأمین عدالت را تنها می‌شمارد. اما باید دید از منظر وی عدالت چیست؟
مجاهدی افزود: با مروری بر آثار ایشان به خوبی این زمینه فراهم می‌شود تا درباره نسبت عدالت و سایر مفاهیم کانونی تجربه وی بیشتر بتوانیم تأمل کنیم، همان‌طور که مطالب بسیاری در خصوص این تجربه سیاسی و اجتماعی وجود دارد.

تفاوت‌های مدارا و رواداری
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و تحقیقات با اشاره به تمایز میان مدارا و رواداری، ادامه داد: به نظر می‌رسد که تجربه سیاسی و اجتماعی موسی صدر نمونه‌ای از رواداری است، نه مدارا و نکته اصلی تفاوت میان مدارا و رواداری این است که مدارا از موضع ستم‌کشی با ستمگر و یا از موضع قدرت به فرادستان است. شما یا با دشمنان و یا با زیردستان مدارا می‌کنید که با نگاهی به تفاوت‌ها متوجه می‌شویم که این مفهوم تفاوتی آزاردهنده است و نوعی تحمل و بردباری درد تفاوت‌هاست.
مجاهدی اضافه کرد: در تفاوت اخلاق این انتخاب وجود دارد که شما با دیگری مدارا کنید یا خیر، برای مثال اگر طرف زورمند، قلدر و سرکش باشد شما با وی مدارا می‌کنید و اگر زیردست باشد نیز به دلایل روانشناختی از قبیل خوی و خصلت ممکن است با زیردستان مدارا کنید.
وی با اشاره به اینکه حقیقت رواداری از جنس دیگری است، تصریح کرد: مدارا رابطه طولی از بالا به پایین و یا بالعکس از پایین به بالاست، اما موضع رواداری میان برابران اتفاق می‌افتد. کسانی که در جایگاه‌ها و منزلت‌های متفاوتی از نظر اقتصادی، اجتماعی و... هستند و موضعی است که بر محور تحمل شکل نمی‌گیرد، بلکه محور آن حقیقتی کاملاً متمایز دارد.

حقیقت رواداری کشف و حذف خطای دیگری است
مجاهدی اظهار کرد: در موضع رواداری افراد چنان با یکدیگر زندگی می‌کنند که گویی با هم برابرند. رواداری بر این حقیقت استوار است که ما به عنوان آدمی فرض را بر این بگذاریم که ما آدم‌ها دنبال رشد هستیم و رشد جز کشف و حذف خطا چه در حوزه معرفتی و شناخت عالم واقع و چه در حوزه اخلاق و دیانت نیست.
وی ادامه داد: در هر سه حوزه دینی، معرفتی و اخلاقی در پی کمال و رشد یافتن هستیم و از طرفی این رشد در گرو پذیرش نقادانه دیگری است. یعنی دیگری بودن دیگری نه اینکه دیگری را از سرِ درد و مانند استخوان در گلو تحمل کند، بلکه دیگری را از این باب می‌پذیریم و قدر بدانیم چنانچه امام موسی صدر می‌گوید اگر دیگری نبود و جامعه پر از دیگری‌ها مانند لبنان نبود باید می‌آفریدیم؛ لذا باید این تفاوت‌ها را قدر بدانیم.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و تحقیقات افزود: وجود دیگری معنابخش است. اگر کمال و رشد ما در سه حوزه معرفتی، دینی و اخلاق در گرو کشف و حذف خطاهاست؛ لذا کشف و حذف خطا در میان خودی‌ها وقتی گفتار غالب «عزیزم گفتن» و «جانم شنیدن» است، اتفاقی در کشف و حذف خطا نخواهد افتاد.
وی گفت: کشف و حذف خطا وقتی اتفاق می‌افتد که خود را در سخن، نگاه، روایت دیگری ببینیم به این ترتیب رواداری نه بر مدار تحمل، بلکه بر مدار قدردانی از دیگری استوار است. رمز استعلای دیانت، اخلاق و رمز شکوفایی نظام معرفتی، در شناخت عالم واقع است.

سه رکن تجربه سیاسی موسی صدر در بیان عدالت
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و تحقیقات با بیان اینکه دو عالم رواداری و مدارا در اینجا وجود دارد، عنوان کرد: در تجربه ثبت شده سیاسی امام موسی صدر بین اینکه چگونه روادارانه با دیگری زندگی می‌کرد و وقتی از عدالت سخن می‌گفت چه رکنی داشت، باید گفت سه رکن در این تجربه سیاسی وجود دارد.
وی ادامه داد: رکن اول به رسمیت شناختن دیگری است، دومین رکن مقام بازنمایی به این معنا که دیگری نباید در نهان خانه ذهن آدمی تنها به رسمیت شناخته شود، بلکه باید در زندگی واقعی و مناسبات اجتماعی و سیاسی امکان بازنمایی بیابد، یعنی باید در مناسبات قدرت و مناسبات اجتماع حضور داشته و دارای رأی باشد و بتواند مناسبات را کم یا زیاد کند و سومین رکن به این معناست که در گردش سیاست و اجتماع منافعی دارد که این منافع نباید در یک جا انباشته شود که این امر خلاف رواداری محسوب می‌شود چون باعث ایجاد نابرابری در جایگاه‌ها خواهد شد.

رواداری؛ شرط عدالت در تجربه سیاسی صدر
مجاهدی اظهار کرد: اینکه امام موسی صدر چگونه عدالت را در کانون تجربه سیاسی خود قرار می‌دهد و در هر سه سطح معنوی، اخلاق و دین ورزی این عدالت را به شکل روادارانه دنبال می کند به این معنا که روا داری را به عنوان شرط عدالت دنبال می‌کند، جای مطالعه جدی دارد.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و تحقیقات گفت: رواداری هر چند به معنای شناسایی و به رسمیت شناختن دیگری است، اما به معنای فراموش کردن خود نیست و این یک تجربه فوق‌العاده جدی در تجربه امام موسی صدر است.
مجاهدی افزود: تجربه امام موسی صدر تنها تجربه گل و بلبل نیست، بلکه وی سلاح هم به دست گرفت و در بخش مهمی از زندگی خود در لبنان مانند رجل سیاسی سعی می‌کرد چنان مناسبات قدرت را تحت تأثیر قرار دهد که شیعیان از فرودستی به وضعیت قابل قبولی ارتقاء پیدا کنند براین اساس موسی صدر یک سیاستمدار بود.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و تحقیقات بیان کرد: سیاست‌های پست مدرن رواداری آنقدر در شناسایی و بازشناسی دیگری صحه گذاشت و آنقدر بر فروپاشی خود مبارزه کرد که در قالب جنبش‌های پوپولیستی و مردم فریب آمریکا، اروپای غربی و خاورمیانه را با خود می‌برد.

مجاهدی اظهار کرد: شناسایی خود از دیگری باید همزمان نقادانه باشد و نه ایستا و بدون حرکت لذا به این ترتیب می‌تواند رهایی بخش باشد و رهایی بخشی تجربه سیاسی امام موسی صدر براساس پویایی‌ها و دینامیک‌هایی در این تجربه است که برای بن بست‌های سیاسی واجتماعی جامعه در سراسر جهان می‌تواند راه‌گشا و موثر باشد.

انتهای پیام