راه خلاصی از خاطرات مزاحم

همه ما لحظات تلخ و شیرین زیادی را تجربه کرده‌ایم. لحظاتی که برایمان خاطره ساخته‌اند؛ خاطراتی که با یادآوری آن‌ها گاهی خندیده‌ایم و گاهی هم غمگین شده‌ایم. گاهی‌ هم حتی بازگویی و یادآوری خاطرات تلخ، برایمان اتفاقات ناگوار دیگری را رقم می‌زند.

مرور خاطرات تلخ؛ سمی مهلک و کشنده

فاطمه رضایی، مدرس دانشگاه و مشاور خانواده در گفت‌وگو با ایکنا از آذربایجان‌شرقی، گفت: یادآوری خاطرات گذشته از دو حالت خارج نیست، یا این خاطرات انسان را شاد می‌کند یا ناراحت، ولی آنچه مهم است درس گرفتن و عبرت‌آموزی از این تجربیات تلخ و شیرین است.

وی افزود: متأسفانه در جامعه با افرادی مواجه هستیم که دائماً به گذشته خود فکر می‌کنند، گذشته‌ای که برایشان خوب نبوده و تداعی‌کننده رنج‌ها، تلخی و ظلم‌هایی است که در حق آن‌ها صورت گرفته و این فرد ساعات بیشتری از زندگی روزمره خود را به مرور این خاطرات تلخ می‌گذراند که ما در علم روانشناسی به این خاطرات، خاطرات مزاحم می‌گوییم.

رضایی با بیان اینکه این خاطرات مزاحم به‌گونه‌ای در حافظه انسان‌ها ذخیره می‌شود که با کوچکترین نشانه‌های موقعیتی می‌توانند بازیابی شوند، گفت: دسته‌ای از افراد که مدام در گذشته اندوهبار خود سیر می‌کنند نمی‌توانند این خاطرات را به‌صورت کلامی و زبانی بیان کنند بلکه با سکوت، کز کردن و خیره شدن به یک نقطه خاص به آن‌ها می‌اندیشند.

وی با اشاره به احساس گناه ناشی از برخی رفتارهای صورت گرفته در گذشته توسط خود فرد، بیان کرد: در نمونه‌هایی که برای مشاوره حضوری مراجعه می‌کنند مشاهده می‌شود تعدادی از این افراد دچار اضطراب، استرس و افسردگی ناشی از رفتارهای نادرست خود در گذشته هستند. بر اساس تست‌های شخصیت‌شناسی و روانشناسی که به عمل می‌آید متوجه می‌شویم آن‌ها در طول زمان و با احساس گناه مفرطی که با خود حمل می‌کنند دچار افسردگی شدید شده‌اند و با تخیلات و نشخوارهای ذهنی مداوم، خود را گناه‌آلود تصور می‌کنند.

این مدرس دانشگاه در پاسخ به این سؤال که راهکار رهایی از افکار منفی گذشته چیست؟ گفت: افراد باید همیشه به یاد داشته باشند مرور خاطرات تلخ گذشته مانند یک سم مهلک و کشنده است، باید خود فرد به این نتیجه برسد که غرق شدن در افکار منفی و خاطرات تلخ و احساس گناه ناشی از این رفتارهای زشت به مرور او را از پای در می‌آورد؛ بنابراین تصمیم بگیرد یک تحولی در خود آغاز کند.

رضایی‌ ادامه داد: اگر به‌صورت ذهنی غرق در خاطرات گذشته‌اید با یک دوست قابل اعتماد این خاطرات را مطرح کنید، قطعاً پاسخ دوست شما این است که «‌این خاطرات را فراموش کن و به آن فکر نکن» و این یعنی اجتناب کردن. وقتی شما احساس خود را بیان می‌کنید همراه با آن خاطرات آزاردهنده نیز بازگو شده و بخشی از ذهن و فکر شما از درگیری با آن حس رها می‌شود.

این مشاور خانواده اظهار کرد: اینکه شما احساس گناه کنید دردی از شما دوا نخواهد کرد بهتر است بدانید گذشته آینده شما را به خطر می‌اندازد، یاد بگیرید در زمان حال زندگی کنید. بدانید اکنون دیگر شما کاری برای گذشته و خاطرات و کارهای تلخ آن نمی‌توانید انجام دهید و ضمناً خبری از آینده ندارید که چه خواهد شد. رفتار افراط گونه شما در غرق شدن در گذشته باعث بیماری فکری و ذهنی شما شده و فرصت‌های خوب زندگی شما در زمان حال را خواهد گرفت.

وی تأکید کرد: پیشنهاد ما به این نوع افراد لذت بردن از زندگی حال است، برای خودتان زندگی کرده و گذشته را با خود حمل نکنید. اگر احساس گناه ناشی از رفتارهای گذشته شما را رها نمی‌کند ارتباط خود را با خدای مهربان قوی‌تر کرده و معنویت‌های زندگی را افزایش دهید و بدانید که پشیمانی از گناه باعث بخشش خداوند می‌شود.

این مدرس دانشگاه، برنامه‌ریزی برای زندگی روزمره را از دیگر روش‌ها ذکر کرد و افزود: برای زندگی روزانه خود برنامه‌ریزی کنید، با افرادی که نگرش‌های مثبتی دارند همنشینی کنید، بیشتر با افرادی که شما را مورد حمایت عاطفی و روحی قرار می‌دهند ارتباط داشته باشید. برنامه‌های تفریحی، علمی و گردشگری را بیشتر کنید.

این روانشناس خانواده با اشاره به مدیریت استرس و اضطراب در چنین افرادی، افزود: متأسفانه در جامعه ما بسیاری از افراد از مراجعه به روانشناس و روانپزشک خودداری می‌کنند؛ چرا که ترس از برچسب خوردن دارند. آن‌ها روش‌های خودمراقبتی را نمی‌آموزند و همین موضوع باعث می‌شود دچار آسیب و ضربه‌های دیگر روحی و روانی شوند. زندگی در گذشته باعث استرس مفرط در زندگی می‌شود؛ بنابراین این افراد باید مدیریت استرس را یاد بگیرند.

وی تصریح کرد: باید بدانیم منشأ این استرس‌ها کجاست، اگر منشأ این استرس‌ها افکار و تجربیات تلخ گذشته باشد باید ببینیم چه عوامل و چه کسانی در بروز این خاطرات تلخ دخیل بودند تا زمانی که این افکار و تجربیات منفی را با خود حمل می‌کنیم باید بدانیم این رفتارها بر زندگی حال ما تأثیرگذار بوده و ما را از درک لذت‌های زندگی محروم می‌کند. پس بهتر است گذشته خود و افرادی که در بروز این رفتارها مؤثرند را ببخشیم و اگر خود ما باعث این تلخی‌ها شده‌ایم از خودمان عذرخواهی کرده و سعی کنیم خود را ببخشیم.

رضایی‌ تصریح کرد: نباید فراموش کرد زندگی در حال یکی از مهم‌ترین عوامل سلامت روان است. همه ما باید از گذشته درس بگیریم و با نگاهی به آینده زندگی حال خود را خوب کنیم. بدانیم گذشته با همه تلخی و شیرینی آن گذشته و زمان دیگر به عقب برنمی‌گردد و هنوز آینده‌ای نیامده است که بخواهیم با نگرانی از آینده سلامت روان خود را به خطر بیندازیم، پس با توکل بر خدا به احساس گناه و استرس خود غلبه کرده و فرصت‌های زندگی که از دست داده‌ایم را جبران کنیم.