آزمونی کم‌رمق در سایه کرونا / نتایج رضایت‌بخش نیست

چهارمحال‌وبختیاری با داشتن وسعت جغرافیایی محدود و محرومیتی که بر آن سایه افکنده است، دارای ظرفیت‌ها و استعدادهای قرآنی خوبی در حوزه قرآن است. از دیرباز جایگاه حفظ قرآن در میان مردم مورد توجه بوده و حفظ قرآن ریشه در گذشته و باورهای دینی آنان دارد، به طوری که در جای‌جای استان و در دورافتاده‌ترین روستاها چند حافظ کل قرآن می‌توان یافت که غالباً در خانه‌های قرآن به آموزش قرآن‌آموزان می‌پردازند و به یقین، این استان را باید مهد حفظ قرآن کریم دانست.

شانزدهمین دوره ارزیابی و اعطای مدرک تخصصی به حافظان قرآن روز گذشته با حضور ۱۵ حافظ از ۴۹ حافظ راه‌یافته به این مرحله برگزار شد و به اذعان داوران، حافظان شرکت‌کننده از سطح خوبی برای دریافت مدرک تخصصی برخوردار بودند اما نکته مشهود، نبود استقبال حافظان پرشمار و توانمند استان از این آزمون مهم و معتبر است. ضمن اینکه شرایط سخت کرونایی و قرار داشتن چهارمحال‌وبختیاری در اوج خیز پنجم شیوع کرونا سبب شد دو سوم حافظان راه یافته به مرحله شفاهی آزمون، غایب باشند، برگزاری آزمون در روز جمعه و سختی شرایط تردد از دیگر شهرستان‌ها به مرکز استان در روز تعطیل، موضوع دیگری بود که یکی از حافظان شرکت‌کننده با خبرنگار ایکنا در میان گذاشت.

حجت‌الاسلام والمسلمین ابوذر کارگر، رئیس اداره امور قرآنی اداره‌کل تبلیغات اسلامی چهارمحال‌وبختیاری در حاشیه این مسابقات با اشاره به ثبت‌نام ۱۱۷ حافظ استان در شانزدهمین دوره ارزیابی و اعطای مدرک تخصصی به حافظان در استان، اظهار کرد: استقبال نکردن جمعیت عظیم حفاظ استان از این آزمون دلایل مختلفی دارد از جمله اینکه سطح این آزمون تخصصی و دارای ضوابط خاصی است که افراد شرکت‌کننده مراحل گوناگون را با رعایت دقت و حساسیت در نمره‌دهی پشت سر می‌گذارند و در هر مرحله برای ورود به مرحله بعدی باید حدنصاب بالایی کسب کنند بنابراین معمولاً تنها حفاظی که آمادگی خوبی برای گذراندن این آزمون کسب کرده باشند در آن حضور دارند.

تقویت حفظ در استان در گرو تقویت آزمون اعطای مدرک است

وی ادامه داد: از زمان ثبت‌نام حفاظ در این دوره از آزمون اعطای مدرک، شرکت‌کنندگان در دو گروه مجازی عضو شدند و چند ماه زیر نظر مربی حفظ به‌صورت روزانه آموزش‌هایی دریافت کردند، با توجه به اینکه بسیاری از حفاظ با وجود تسلط بر محفوظات در مرحله صوت و لحن و تجوید با مشکل روبرو می‌شوند، بنابراین برای بانوان راه یافته به مرحله شفاهی در دو گروه ۲۰ نفره یک کارگاه چهار ساعته صوت و لحن به‌صورت حضوری برگزار شد که البته شماری از حافظان در این دوره حضور نیافتند. این کارگاه برای آقایان در فضای مجازی برگزار شد و تلاش می‌شود برگزاری این دست کارگاه‌ها برای حفاظ در سال آینده تقویت شود.

کارگر با تصریح اینکه نتایج کسب شده حافظان استان در آزمون اعطای مدرک در سالیان گذشته رضایت‌بخش نیست و با آنچه باید باشد فاصله بسیاری داریم، ادامه داد: با توجه به جمعیت حفاظ استان و ظرفیت‌های موجود می‌توان نتایج درخشان‌تری کسب کرد؛ امسال به مؤسسات و مراکز قرآنی استان اعلام شد که هر مرکز حداقل دو حافظ را در این آزمون شرکت دهد که مؤسسات اقبالی به این موضوع نداشتند، برای سال آینده این موضوع با جدیت پیگیری خواهد شد تا آمار شرکت‌کنندگان ارتقا بیابد.

رئیس اداره امور قرآنی تبلیغات اسلامی در خصوص راهکارهای تقویت حفظ قرآن کریم در استان، بیان کرد: در مبحث حفظ ابتدا باید بتوان با برنامه‌ریزی آزمون اعطای مدرک حفظ را تقویت کرد چرا که هر چه این آزمون از حیث کمی و کیفی تقویت شود، خروجی آن در حوزه حفظ مشهودتر خواهد بود؛ مقوله دوم تقویت حفظ عمومی قرآن کریم در استان است که در این راستا باید از مراکز فعال در حوزه حفظ حمایت صورت بگیرد تا تعداد حافظان را ارتقا دهند.

کارگر با اشاره به فعالیت‌های کارگروه تخصصی حفظ استان در فضای مجازی، توضیح داد: با توجه به شرایط کرونایی فعالیت‌های این کارگروه با تشکیل گروه‌های متعدد از حفاظ هر شهرستان در بستر فضای مجازی پیگیری می‌شود که برخی از این گروه‌ها فعالانه مشغول کار هستند و مباحثه‌های حفظ به‌صورت روزانه زیر نظر مربیان پیگیری می‌شود.

وی با اشاره به کمبود اعتبارات و شرایط سخت کرونایی که آهنگ فعالیت‌های قرآنی را کند کرده است، گفت: در دو مقوله یاد شده یعنی تقویت آزمون اعطای مدرک و ارتقای حفظ عمومی در استان نیازمند تأمین اعتبار هستیم، افزایش تعداد مسابقات حفظ در شهرستان‌ها نیز سبب درگیر ساختن حافظان و بهبود شرایط می‌شود که این مقوله نیز باید تقویت شود، در همین راستا سوگواره قرآنی محرم به‌صورت مجازی در ایام محرم و صفر در استان در حال برگزاری است.

نبود رقابت؛ نقطه ضعف آزمون اعطای مدرک در استان

در ادامه، غلامحسین فاتحی، حافظ کل قرآن و داور باسابقه حفظ قرآن در استان در گفت‌وگو با ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری با اشاره به اینکه کرونا تمامی فعالیت‌های قرآنی را به‌صورت جدی تحت تأثیر قرار داد، گفت: تعدادی از راه‌یافتگان به مرحله شفاهی آزمون اعطای مدرک به‌دلیل ابتلا به کرونا نتوانستند در این آزمون حضور داشته باشند.

وی در خصوص فرآیند برگزاری آزمون اعطای مدرک، توضیح داد: حافظان برای توفیق در این آزمون باید بر جزء به جزء قرآن کریم از حیث حُسن حفظ و نیز ترجمه، مفاهیم و تفسیر آیات مسلط باشند و همانطور که در عنوان آزمون مشخص است افراد برگزیده این آزمون مدرک تخصصی حفظ را که معادل مدرک دانشگاهی معتبر در سطوح کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری کسب می‌کنند بنابراین حافظان ترجیح می‌دهند در صورت نبود آمادگی در این آزمون شرکت نکنند یا در صورت کسب مدرک درجه ۳، قانع می‌شوند و در مراحل بالاتر شرکت نمی‌کنند.

فاتحی حدنصاب بالای این آزمون را از دیگر دشواری‌های آن دانست و ادامه داد: شرکت‌کنندگان باید برای راهیابی به مراحل بالاتر، ۹۰ درصد پرسش‌های مراحل کتبی و شفاهی را پاسخ دهند و این آزمون در سطح حفاظ تراز بالای ملی و بین‌المللی برگزار می‌شود؛ در استان ما متقاضی دریافت مدرک درجه دو و یک کمتر است و اکثر حافظان پس از کسب مدرک درجه ۳ از ادامه کار باز می‌مانند.

این حافظ کل قرآن استان ضعف اطلاع‌رسانی و نبود انسجام و ارتباط حفاظ استان را یادآور شد و گفت: می‌طلبد که جمعیت پرشمار حفاظ استان در یک گروه مجازی منسجم در کنار هم حضور داشته باشند و ضمن ارتباط‌گیری و بحث و تبادل نظر، از اخبار قرآنی استان و کشور به‌ویژه در حوزه حفظ مطلع باشند. اگرچه گروه‌هایی در این زمینه تشکیل شده است که تمامی جمعیت حفاظ را پوشش نمی‌دهند.

فاتحی با ذکر اینکه از ۸ حافظ راه‌یافته به مرحله شفاهی آزمون تنها دو نفر در بخش آقایان حضور یافتند، گفت: سایر افراد به دلیل ابتلا به کرونا و نیز طبق اعلام خودشان، نبود آمادگی، غایب آزمون بودند که خوشبختانه هر دو حافظ حدنصاب ۸۰ امتیاز را کسب کردند و به مرحله داوری صوت و لحن‌ تجوید و وقف و ابتدا راه یافتند.

داور حفظ در استان ضعف حوزه حفظ قرآن کریم را در نبود رقابت دانست و ادامه داد: در بخش خواهران به‌دلیل جمعیت بالای حافظان، رغبت بیشتر و رقابت قوی‌تر و منسجم‌تری را شاهد هستیم و شاخص موفقیت آنان چه در مسابقات قرآن و چه در آزمون اعطای مدرک بهتر است، حال آنکه شمار اندک آقایان حافظ فعال، انگیزه رقابت و پیشرفت را تقلیل می‌دهد.

فاتحی نبود تشویق و دلگرمی برای حافظان موفق را از دیگر نقاط ضعف حفظ در استان برشمرد و گفت: نمی‌توان از تأیر تشویق‌های مادی و معنوی در ایجاد انگیزه و تلاش بیشتر حفاظ غافل شد. تشویق‌های موجود فعالان قرآنی و حمایت آنان برای ادامه و تداوم کار کافی نیست و ایجاد انگیزه نمی‌کند.

ضعف در صوت و لحن و کاهش رغبت حافظان

در ادامه، مریم قاسمی کرانی، حافظ کل قرآن کریم و داور باسابقه حفظ در استان با اشاره به راهیابی ۴۰ بانوی حافظ قرآن به مرحله شفاهی آزمون، به خبرنگار ایکنا، گفت: ۲۰ نفر از آنان حافظ کل قرآن هستند که با مشاهده سطح حفاظ پیش‌بینی می‌شود ۱۳ حافظی که در آزمون امروز حضور داشتند بجز در یکی دو مورد، بتوانند مدرک تخصصی دریافت کنند. کرونا باعث شد حدود دو سوم حافظان به دلیل گرفتار بیماری شدن یا ترس از ابتلا به آزمون نیایند.

وی آزمون اعطای مدرک را یکی از معتبرترین آزمون‌های حفظ دانست و بیان کرد: اعتبار قرآنی هر استان در حیطه حفظ را می‌توان با عملکرد حفاظ در این آزمون سنجید چرا که صحت حفظ و توانمندی حافظ از طریق این آزمون به‌خوبی محک می‌خورد و دقت و سختگیری این آزمون با هیچیک از آزمون‌های دیگر قابل قیاس نیست. طبیعتاً کسی که بتواند در چنین آزمون دشواری مدرک تخصصی اخذ کند به سطح مطلوبی از حفظ قرآن رسیده است و این مدرک دارای امتیازات فراوانی در حیطه استخدام و ادامه تحصیل برای حفاظ دارد.

مسئول کارگروه تخصصی حفظ استان با اشاره به تلاش این کارگروه در فضای مجازی برای ارتقای سطح حفاظ استان، توضیح داد: گروه‌هایی که در فضای مجازی برای تقویت حفاظ تشکیل شده است با قدرت مشغول کار هستند و حافظان برنامه‌های روزانه تعیین شده توسط مربیان را پیگیری می‌کنند و به مباحثه با یکدیگر می‌پردازند. این روند از یک سال گذشته آغاز شده و با اطمینان می‌گویم حافظان در این گروه‌ها به سطحی رسیده‌اند که در صورت شرکت در آزمون اعطای مدرک قطعا توفیقات بسیاری کسب می‌شد.

قاسمی تربیت شاگردان قوی را در گرو تلاش و اهتمام مربیان دانست و افزود: هر چه سطح حافظان ارتقا یابد خروجی آزمون‌ها و مسابقات درخشان‌تر خواهد شد و اعتبار قرآنی استان ارتقا خواهد یافت و نام استان در جامعه قرآنی کشور شناخته‌تر خواهد شد.

این حافظ کل قرآن با اشاره به ضرورت تسلط کامل حافظان به حسن حفظ به‌عنوان ملزومات اولیه موفقیت در آزمون اعطای مدرک، بیان کرد: در مرحله شفاهی هر حافظ باید ۸ سطر از ۳۰ جزء قرآن کریم را با تسلط بر محفوظات و با صوت و لحن و وقف و ابتدای قوی تلاوت کند و به حد نصاب ۸۰ نمره برسد همین امر سختی آزمون را در مقایسه با مسابقات معمول چند برابر می‌کند.

قاسمی با ذکر اینکه بسیاری از حافظان ۱۰ جزء و ۲۰ جزء استان دارای مدارک سطح ۴ و ۵ هستند، اضافه کرد: می‌توان ادعا کرد که اکثر قریب به اتفاق حافظان استان در طی سال‌های قبل در این آزمون شرکت کرده و بسیاری از آنان درجات پایین مدرک تخصصی حفاظ را کسب کرده‌اند و از چرخه حضور در آزمون خارج شده‌اند یعنی به دلیل نبود احاطه بر کل قرآن قادر به حضور برای اخذ مدارک درجه سه، دو و یک نیستند.

حافظ کل قرآن استان با بیان اینکه دوره‌های تجوید و صوت و لحن در تمام مناطق استان در دسترس نیستند، تصریح کرد: متأسفانه بسیاری از حفاظ در نقاط دور و نزدیک، با وجود تسلط بر حفظ به دلیل ضعف در صوت و لحن رغبتی برای حضور در آزمون ندارند زیرا می‌دانند که صوت و لحن آنان توسط داوران کشوری ارزیابی می‌شود و به دلیل در دسترس نبودن کلاس‌های صوت و لحن امکان تقویت حفاظ مناطق دوردست وجود ندارد.

قاسمی گفت: اساتید حفظ قائل به این نکته هستند که حافظ قرآن در حین حفظ عبارات باید تجوید حروف و کلمات را هم حفظ کند و هر عبارت را با تجوید صحیح به ذهن بسپارد تا در زمان تلاوت آیات ناخودآگاه با تجوید صحیح تلاوت کند، بسیاری از حافظان به دلیل عدم احاطه بر تجوید عملاً آیات را بدون تجوید به ذهن می‌سپارند و ترمیم این اشتباه بسیار دشوار است و همین سبب دلسردی حافظان می‌شود.

آزمون اعطای مدرک؛ انگیزه حافظان برای تثبیت محفوظات

افسانه حیدری، مربی و مشاور اداره بهزیستی شهرکرد، حافظ روشندل کل قرآن کریم و دارنده مدرک درجه چهار حفظ قرآن در گفت‌وگو با ایکنا در خصوص اهمیت آزمون اعطای مدرک با اشاره به اینکه حافظ قرآن پیوسته باید در حال مرور محفوظات و تثبیت حفظ باشد، اظهار کرد: این قبیل آزمون‌ها باعث می‌شود که حافظ برای مرور محفوظات انگیزه داشته باشد؛ ضمن اینکه حافظ می‌تواند با شرکت در این آزمون خود را بسنجد و برای رفع اشکالات تلاش بیشتری داشته باشد. به‌ویژه اینکه حافظ برای موفقیت در این آزمون باید تسلط کافی بر ترجمه و مفاهیم آیات نیز داشته باشد و این نیز یک حُسن دیگر آزمون است.

حیدری با بیان اینکه آزمون اعطای مدرک آزمونی دشوار است، افزود: حافظ باید دو مرحله دشوار را در مراحل کتبی و شفاهی با نمرات بالا پشت سر بگذارد و آزمون کتبی دارای نمره منفی است. در مرحله شفاهی نیز علاوه بر حُسن حفظ، صوت و لحن و سایر مولفه‌های تلاوت با دقت نظر بالا سنجیده می‌شود.

این حافظ کل قرآن استان با اشاره به شرایط کرونایی، بیان کرد: برای آمادگی در آزمون در منزل تمرین داشتم و کلاس‌ها نیز به‌صورت مجازی برگزار می‌شود.

حافظان و مربیان باسابقه‌ای که بدون کلاس مانده‌اند

اعظم همتیار، حافظ کل قرآن کریم و دارنده مدرک تخصصی درجه سه حفظ قرآن به خبرنگار ایکنا گفت: به دلیل سخت‌گیری بالا در این آزمون حافظان باید تلاش بسیاری برای موفقیت داشته باشند همچنان که بنده نیز با کمک و همراهی خانواده نهایت تلاشم را برای کسب موفقیت در آزمون داشتم و امیدوارم به نتیجه مطلوب دست یابم ضمن اینکه عشق به قرآن و اهل‌بیت(ع) این سختی‌ها را شیرین می‌کند.

وی با اشاره به تشکیل گروه‌های مجازی حفظ از یک سال گذشته، توضیح داد: خوشبختانه تشکیل این گروه‌ها و حضور فعال حافظان سبب ارتقای سطح حفاظ استان می‌شود و حافظان خوبی در بخش بانوان در استان داریم.

همتیار با گلایه از بی‌توجهی به حافظان و مربیان حفظ استان و نادیده گرفتن مبحث حفظ در استان، بیان کرد: ده‌ها حافظ کل قرآن کریم و مربی با سابقه حفظ سراغ دارم که بدون کلاس مانده‌اند و هیچ بهره‌ای از دانش آنان برده نمی‌شود، بنده به‌صورت خودجوش و بدون دریافت شهریه عده‌ای از نوجوانان علاقمند را در یک گروه مجازی آموزش می‌دهم و این کار را صرفا برای رضایت درونی انجام می‌دهم؛ اگرچه تلاش ده ساله بنده در حوزه آموزش حفظ از سوی مسئولان نادیده گرفته شده است.

همتیار تصریح کرد: چه بسیار حافظان کلی که جوانی خود را به حفظ قرآن و آموزش حفظ طی کرده‌اند اما امروز بیکار هستند، به‌نظر می‌رسد که گذشته از شرایط کرونایی که فعالیت‌های قرآنی را کمرنگ کرده است، توجه به فعالیت‌های قرآنی مانند گذشته نیست و دیگر شاهد شور و نشاط قرآنی حاکم بر جامعه نیستیم.

با برگزاری مرحله شفاهی آزمون اعطای مدرک تخصصی به حافظان باید منتظر باشیم که نتایج نهایی از سوی دارالقرآن کشور اعلام شود اما نتیجه هر چه باشد نمی‌توان منکر مشکلات و ضعف‌های باقی مانده در مسیر شد. نبود رغبت و انگیزه حافظان برای آمادگی شرکت در آزمون، تعداد اندک شرکت‌کنندگان در مقایسه با جمعیت پرشمار حافظان در جای‌جای استان‌ و عدم استقبال فعالان قرآنی از رویدادهای قرآنی، آسیب‌های چه بسا جبران‌ناپذیر کرونا بر پیکره فعالیت‌های قرآنی استان، نبود دوره‌های آموزشی کافی در مناطق شهری و روستایی استان برای ارتقای سطح حفاظ در مباحثی نظیر تجوید و صوت و لحن و مواردی از این دست، نقاط ضعفی هستند که با برگزاری این دست آزمون‌ها بار دیگر خودنمایی می‌کنند.