پیامبرِ مردمی

پیامبر صلوات الله علیه بالاترین الگو و بهترین اسوه برای جامعه اسلامی است. این نکته‌ای است که حضرت امام علی علیه السلام به آن تأکید فراوان دارند و می فرمایند : فَتَأسَّ بِنَبِيّك الأطيبِ الأطهرِ فَاِنَّ فيِهِ اُسوَةً لِمَنْ تَأَسّي وَ عزاءً لِمَنْ تَعزّي. وَ اَحَبُّ العبادِ إلي اللهِ المتأسّي بِنَبِيّه، وَ المُقتصُّ لأثرِهِ.

پس به پيامبر پاكيزه و پاكت اقتدا كن كه راه و رسم او الگويي است براي الگوطلبان و مايه فخر و بزرگي است، براي آن كه خواهان بزرگواري باشد و محبوب ترين بنده نزد خدا، كسي است كه از پيامبرش پيروي كند و قدم بر جاي قدم او نهد.

آن حضرت در فرازي ديگر از همين خطبه فرمود: وَ لَقَدْ كَانَ فِي رَسوُلِ اللهِ كَافٍ لَك فِي الاُسوةِ، وَ دَليلٌ لَكَ عَلَي ذَمِّ الدُّنيَا وَ عَيبِها، وَ كَثرةِ مَخازيها وَ مَساويهَا.

براي تو كافي است كه از راه و رسم زندگي پيامبر اسلام پيروي كني تا راهنمايي خوبي براي تو در شناخت بدي ها و عيب هاي دنيا و رسوايي ها وزشتي هاي آن باشد.(نهج البلاغه خطبه ۱۶۰)

ایشان با ترسیم چهره‌ای واضح از منش، سلوک و اخلاق پیامبر اکرم به تمام کسانی که در طول تاریخ مدعی پیروی از آن شخصیت همام هستند، یک الگوی رفتاری و سبک زندگی اجتماعی وشخصی را معرفی می‌نمایند.

این سبک زندگی و به ویژه توجه به آحاد مختلف مردم از سوی ایشان در جای جای روزهای زندگی پیامبر(ص) از سوی صحابه مشاهده می‌شد و آن را نصب العین خود قرار می‌دادند. نکته حائز اهمیت در سیره پیامبر آن است که ایشان به آنچه که می‌فرمود خود عمل می‌کرد بلکه بسیار در عمل به گفته‌های خود دقیق و مُصر بود.

پیامبر صلوات الله علیه به عنوان رهایی بخش انسانیت از همه ابعاد عقب ماندگی و جاهلیت در نهج البلاغه و از سوی امام علی (ع) معرفی می‌گردند که هیچگاه در چنبره هواهای نفسانی قرار نداشت بلکه بالاترین و بهترین جایگاه انسانی را برای تمام رهروان اسلام به ارمغان آوردند.

پیامبر (ص) در واقع الگویی از مدیریت اسلامی در مقابل الگوی مدیریت جاهلی تدوین و معرفی نمود. حضرت پیامبر(ص) در مقابل الگوی مدیریت جاهلی که توأم با ظلم و طبقه بندی اجتماعی و برده انگاشتن مردم و ثروت اندوزی بود، عدالت و برابری و عدم توجه به مال دنیا و مردمی بودن را به عنوان اساسی ترین وجه مدیریت اسلامی معرفی نمود.

ایشان مانند آحاد مردم روی زمین می‌نشست و با همگان از یک سفره غذا می‌خورد در واقع برای پیامبر فرقی نداشت هم صحبت، هم غذا و هم سفره و هم نشین اش از چه جایگاه اجتماعی و رنگ پوست و مال و منالی برخوردار بود.

امام علی علیه السلام در توصیف این ویژگی می فرماید: وَ لَقَدْ كَانَ (صلی الله علیه وآله) يَأْكُلُ عَلَى الْأَرْضِ وَ يَجْلِسُ جِلْسَةَ الْعَبْدِ وَ يَخْصِفُ بِيَدِهِ نَعْلَهُ وَ يَرْقَعُ بِيَدِهِ ثَوْبَهُ

پيامبر(صلى الله عليه وآله) روى زمين بدون فرش مى نشست و غذا مى خورد و با تواضع، همچون بردگان جلوس داشت، با دست خود پارگى کشف خويش را مى دوخت و با دست خود لباسش را وصله مى زد.(خطبه ۱۶۰)

در واقع پیامبر به معنای تمام مردمی بود! او را می توانستی به راحتی در منزلش، در مسجد، کوچه ؛ یا در بازار مشاهده کنی، چند دقیقه ای مفتخر به هم نشینی و هم صحبتیش شوی!

ایشان مردمداری را نه در کلام بلکه در عمل ثابت کرده بود و همواره به عنوان مهمترین شخصیت اسلام در دسترس ترین فرد برای آحاد جامعه نیز بود. برای پیغمبر ختمی مرتب فرقی نمی‌کرد که از کدام طایفه، قومیت و شهر باشی، برای او همه انسان‌ها عزیز، برای همه همچون پدری دلسوز بود.

قرآن کریم نیز با اشاره به اخلاق ویژه ی پیامبر(ص) در توجه به آحاد مختلف مردم می فرماید: لَقَدْ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِكُمْ عَزِيزٌ عَلَيْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِيصٌ عَلَيْكُمْ بِالْمُؤْمِنِينَ رَءُوفٌ رَحِيمٌ

به یقین، رسولی از خود شما بسویتان آمد که رنجهای شما بر او سخت است؛ و اصرار بر هدایت شما دارد؛ و نسبت به مؤمنان، رئوف و مهربان است! (۱۲۸ توبه)

مردمی بودن و مردمداری حلقه مفقوده بسیاری از مدیرانی است که در این زمانه، باید بیش از پیش الگو و سبک زندگی پیامبر(ص) را مد نظر و نصب العین قرار دهند.

یادداشت از محمد عبیات

پژوهشگر تاریخ اسلام