چرا لقب امام دهم «هادی» است

داوود معماری،‌ عضو هیئت علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) در گفت‌وگو با ایکنا از قزوین، ضمن تبریک ولادت با سعادت امام دهم شیعیان، گفت: امام هادی(ع) همانند پدرشان امام جواد(ع) در سن کودکی به امامت رسیدند و امامت ایشان سی و چهار سال به طول انجامید تا اینکه در زمان متوکل عباسی به فیض شهادت نائل شدند.

وی به بیان ویژگی‌های دوران امامت امام هادی(ع) پرداخت و ادامه داد: امام در دورانی زندگی کرد که بنی عباس بر قدرت مسلط شده و همه مخالفان خود را سرکوب کرده بودند، خلافتشان مستقر شده بود و جز اهل‌بیت(ع) رقیب جدی دیگری در صحنه وجود نداشت، اوج قدرت خشن بنی عباس بر سر کار بود و امامت حضرت از دوران معتصم عباسی شروع و تا دوران متوکل عباسی ادامه داشت.

این استاد دانشگاه اظهار کرد: همه این خلفا در ظاهر مقتدر بودند اما خشونت و سرکوبگری بود که کارهای آن‌ها را پیش می‌برد و این از ویژگی دوران امامت حضرت آن است که دوره اختناق بود و با سرکوبگری توسط بنی عباس سپری شد. از دوران بعد از شهادت امام رضا(ع) این اختناق شروع شد و تا آغاز غیبت کبری ادامه داشت که این موضوع سبب شد ائمه اطهار(ع) نتوانند با شیعیان خود ارتباط مستقیم داشته باشند و کم کم این ارتباطات را کمرنگ کردند.

وی خاطرنشان کرد: چون ایام فرا رسیدن عصر غیبت نزدیک بود ائمه تمایل داشتند ارتباط مستقیم خود با مردم را کم کنند که مردم را به ارتباط با جانشینان خود و نیز محدثان و فقیهان عادت دهند به همین سبب ارتباط مستقیم امام رضا(ع)، امام جواد(ع)، امام هادی(ع) و امام حسن عسکری(ع) با مردم کمتر شد تا این آماده‌سازی برای دوران غیبت امام زمان(عج) ایجاد شود.

معماری تصریح کرد: در دوران امامت امام رضا(ع) و ائمه بعد از ایشان حضرات به جای ارتباط نزدیک با مردم، وکلا و نائبان خود را مأمور می‌کردند تا با مردم در ارتباط باشند، در هر شهر و منطقه‌ای نماینده داشتند که هم به سؤالات مردم پاسخ می‌داد و هم سؤالات و درخواست‌های مردم را گردآوری کرده و به محضر امام می‌رساند و نیز وجوهات مردم را جمع‌آوری کرده به محضر امام تقدیم می‌کرد تا در موارد لازم به مصارف مؤمنان و جامعه اسلامی برسانند.

وی بیان کرد: با مدیریت صحیح ائمه اطهار(ع) تشکیلاتی از نائبان ایجاد شده بود که در شهرهای مکه، مدینه، بصره، کوفه، ری، قم و اصفهان و شهرهای مهم دیگر حضور داشتند که همگی فقیه، محدث و اسلام‌شناس بودند و از شاگردان مخصوص امام محسوب می‌شدند. آن‌ها به‌عنوان مجتهد مردم را راهنمایی کرده و معارف اهل بیت(ع) را به آن‌ها انتقال می‌دادند و پاسخگوی سؤالات مردم بودند و در نهایت این نائبان در دیدار خود با امام خواسته‌های مردم را به محضر ایشان عرضه می‌کردند.

این عضو هیئت علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) گفت: ائمه به این طریق در فضای اختناق حاکم در جامعه با مردم ارتباط گرفتند و مردم عادت کردند و پذیرفتند که باید به نائبان و موکلان امام مراجعه کنند تا در دوران طولانی غیبت خللی به دین آن‌ها وارد نشود.

وی اظهار کرد: علاوه بر دوران اختناق و ارتباط مردم با نایبان و موکلان امام، ویژگی سوم دوران امامت امام هادی(ع) شبهه‌زدایی از دین و افکار مردم بود. نهضت ترجمه و مناظرات از زمان امام رضا(ع) شکل گرفته بود و موجب شد تا شیعیان، اهل سنت، فرقه‌های متعدد اسلامی، اهل کتاب، زرتشتی‌ها، مسیحیان، یهودی‌ها، هندوها، کفار، مادی‌گراها، ماتریالیست‌ها و حتی زنادقه در صحنه باشند و این موضوع سبب شد تا امام به تربیت شاگردان بسیاری بپردازد که شبهات دینی را پاسخ داده و مردم را از افتادن در دام باطل نجات دهد به همین سبب یکی از القاب امام دهم «هادی» است.

معماری تصریح کرد: اگرچه همه پیامبران و امامان هادی هستند و هدایتگری مردم را بر عهده دارند اما به سبب موقعیت خاص زمانی این لقب به امام دهم داده شد که ید طولایی در پاسخگویی به شبهات گروه‌های مسلمان و غیرمسلمان داشتند.

وی در رابطه با موضوع هدایت مردم و این جمله که گفته می‌شود «مردم را نباید به اجبار وارد بهشت کرد» توضیح داد: بر اساس نهج‌البلاغه این سخن درستی است که متأسفانه از آن نتیجه‌گیری غلطی صورت گرفته است. قرآن می‌فرماید «إِنَّا هَدَیۡنَٰهُ ٱلسَّبِیلَ إِمَّا شَاکرٗا وَإِمَّا کفُورًا» پیامبران موظفند مردم را هدایت کرده و راه درست و غلط را به آن‌ها نشان دهند و این مردم هستند که مخیّرند به بهشت بروند یا راه جهنم را در پیش بگیرند.

عضو هیئت علمی دانشگاه ادامه داد: این موضوع به این معنا نیست که پیامبران، ائمه و پیروان آن‌ها مأمور به هدایت مردم نیستند بلکه ما باید خود را با سؤال از علما و با مطالعه، هدایت کرده و اطرافیان را هم به مطالعه کتاب‌های خوب و سؤال از علما دعوت کنیم و اگر مشکلی در جامعه به وجود آید این گونه با امر به معروف و نهی از منکر رفع خواهد شد چون کسی که آگاه بوده هدایت می‌شود و کسی که مقاومت کند مسئول کارهای خود خواهد بود.

وی در بیان حدیثی از امام هادی(ع) گفت: حضرت می‌فرماید «ایمان امری است که در قلب انسان مؤمن جای دارد و عمل صالح او آن ایمان را تأیید می‌کند». ایمان همچون ریشه درخت است که سلامت آن از کیفیت میوه‌هایش مشخص می‌شود. ایمان انسان و نفوذ در قلب او از عمل صالحش نمایان می‌شود سیره معصومین صرف سخن گفتن و امر به معروف زبانی نبوده و بسیاری از امور را با عمل خود به مردم آموزش می‌دادند.

معماری در پایان خاطرنشان کرد: بهترین امر به معروف و نهی از منکر و فعالیت جهادی؛ ایجاد شغل برای جوانان است که تأثیر مستقیمی بر کاهش سن ازدواج، کاهش اعتیاد و کاهش طلاق داشته و مشکلات بحران جمعیت را نیز حل خواهد کرد. امر به معروف و نهی از منکر صرفاً زبانی نیست بلکه امروز هدایت به عمل شایسته و اقدامات عملی نیاز دارد، همانطور که در سیره معصومین هم وجود داشت و به جای سخن گفتن بیشتر عمل می‌کردند.