افزایش معنویت افراد، از اهداف زیارت است

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدرضا شیرازی عضو پژوهشکده علوم اسلامی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، امروز 5 مهرماه، در نشست تخصصی «زیارت و سلامت معنوی» که در محل پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی برگزار شد، با اشاره به مفهوم مغالطه اشتراک لفظی در منطق به معنای اینکه اگر تفاهمی در لفظ نباشد ارتباط گفتمانی صحیحی برقرار نمی‌شود، بیان کرد: یکی از مباحث، مفهوم شناسی در بحث زیارت، سلامت، معنویت و سلامت معنوی است. اگر هم‌ردیف و نه معادل زیارت را در غرب pilgrimage در نظر بگیریم، حداقل می‌توانیم بگوییم در نگاه اسلامی با نگاه غربی تفاوت‌هایی وجود دارد. در غرب ما چیزی به نام زیارت سکولار داریم.

وی ادامه داد: منشا زیارت سکولار این است که ما در حقیقت تقدس‌های مختلفی داریم؛ به این معنی که امر قدسی ملاک امر دینی از قید دینی در غرب است. بنابر چیزی که در حال حاضر به توافق رسیده این است که ما یک نوع امر مقدس نداریم.

عضو پژوهشکده علوم اسلامی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی اظهار کرد: تقدس دینی، تقدس حضرت مسیح یا تقدس امر متعالی خداوند با تقدس کسی که برای وطن خود رفته و جان خود را فدا کرده است که ما اصطلاحا از آن به عنوان شهید یاد می‌کنیم، همچنین مقدس بودن پدر، مادر و معلم تفاوت دارد؛ در نتیجه زیارت و مراجعه سفر به قسمتی که امری مقدس از بحثی مثل جنگ که هیچ ربطی به دین ندارد، Secular pilgrimage نامیده می‌شود.

شیرازی گفت: رفتن به ورزشگاهی که در آن خاطره‌ای از جنس قدسی وجود داشته باشد نیز Secular pilgrimage محسوب می‌شود. به عنوان مثال ما در ایران زیارت راهیان نور را که در اروپا Secular pilgrimage نامیده می‌شود یک زیارت دینی می‌دانیم؛ چرا که جنگ تحمیلی یک جنگ مقدس دینی است، بنابراین باید در بحث زیارت دقت لازم و کافی داشته باشیم.

وی با اشاره به اینکه در سازمان بهداشت جهانی 3 نوع سلامت جسمی، روانی و اجتماعی عنوان شده است و سلامت معنوی را تعریف نکرده‌اند، اظهار کرد: در ادبیات بهداشت آمریکا و اروپا سلامت معنوی اما وجود دارد. در خصوص معنویت حداقل 2 تعریف وجود دارد. یک تعریف این است که ارتباط با امر متعالی به طوری باشد که نمود آن معنا به زندگی و مرگ بوده و نتایج آن به صورتی باشد که افراد در زندگی آرامش پیدا کنند و ارتباطات خوبی داشته باشند که به آن spirituality گفته می‌شود؛ این تعریف در پارادایم دینی قرار می‌گیرد.

عضو پژوهشکده علوم اسلامی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی افزود: یک تعریف دیگر از معنویت وجود دارد که برون‌ دینی است. در این تعریف بیشتر موضوع فکر، باور و امور اخلاقی فرد است تا بتواند کاری کند که ارتباطات افراد به صورت نیکوکارانه بوده، آرامش داشته باشند و زندگی از طریق باورهای اخلاقی و دنیایی معنا یابد.

شیرازی با اشاره به اینکه 2 تعریف عنوان شده از معنویت دارای اختلافاتی هستند، تصریح کرد: سلامت معنوی نیز به تبع این اختلافات تعریف‌های مختلفی داشته و زمانی که تعاریف مختلف باشد شاخص‌های اندازه‌گیری، ملاک‌ها و معیارهای آن متفاوت می‌شود.

وی در مورد سابقه مباحث گردشگری، گفت: طبیعتا مباحث گردشگری نیز در ایران و غرب سابقه بیشتری نسبت به مباحث زیارتی دارند. با توجه به تولیدات علمی انجام شده شاید بتوان گفت که گردشگری خود را متولی امر زیارت می‌داند.

عضو پژوهشکده علوم اسلامی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی ادامه داد: اما هم‌اکنون در جهان رشته‌ای به نام pilgrimage در حال تاسیس است. همانطور که می‌دانید رشته‌های دانشگاهی از بطن رشته‌های دیگر تولید می‌شود؛ هم اکنون پژوهشکده‌ای در آمریکا وجود دارد که در رشته مطالعات زیارت، پژوهش‌های خوبی انجام داده است. در دانشگاه York انگلستان نیز مرکز پژوهشی درباره زیارت وجود دارد. همچنین مجله علمی اینترنشنال به موضوعات گردشگری علمی و زیارت پرداخته است.

شیرازی اضافه کرد: معنویت در زیارت یک بحث حیاتی است. معادل مبانی فلسفی معنویت در گردشگری، زیبایی‌شناسی است که «جان ترایب» یکی از نظریه‌پردازان حوزه گردشگری در کتاب تحت عنوان «Philosophical Issues in Tourism» در 3 بخش جابجایی، زیبایی‌شناسی در مبانی فلسفی گردشگری و محیط زیست را معرفی کرده است. ما اگر بخواهیم نگاشت مباحث مهم‌ترین بحث زیارت را بر این اساس بگوییم، بحث معنویت معادل زیارت است. در مقابل اینکه در گردشگری موضوع زیبایی مطرح است در زیارت معنویت ارجحیت پیدا می‌کند؛ زیرا در زیارت هدف آن است که معنویت افراد افزایش پیدا کند.