قاریان از سجع خود قرآن برای تلاوت استفاده کنند

مهدی رحیمی قزاآن، متولد سال ۱۳۴۹ در شهرستان کاشان، داور ممتاز صوت و لحن در کشور، مدیر مؤسسه قرآن و عترت «حاملان وحی» کاشان و از کارآفرینان این شهرستان است. وی در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان راجع به مقام‌های قرآنی خود اظهار کرد: رتبه اول در رشته ترتیل مسابقات استادان دانشگاه در سطح کشوری، رتبه سوم در مسابقات سازمان اوقاف در سطح استان، نفر اول مسابقات تلاوت اینترنت جهانی استاد شحات انور و کسب مدرک درجه سه قرائت از شورای عالی قرآن از جمله مقام‌ها و مدارک قرآنی است که تاکنون توانسته‌ام اخذ کنم.

وی درباره اینکه چگونه قاری ممتاز صوت و لحن شناخته شد، گفت: وجود خانواده مذهبی و ساده قرآنی که همواره مشوق من بودند و دوست داشتند با قرآن مأنوس باشم، مهم‌ترین عامل برای حرکت من در این مسیر بود. از دوران نوجوانی هرگاه تلاوت قرآن را می‌شنیدم، دگرگون می‌شدم و فکر نمی‌کردم که روزی بتوانم در مقام یک قاری، فعالیت حرفه‌ای در زمینه قرآن داشته باشم. تداوم این حالت روحی و معنویتی که از قرآن برایم حاصل می‌شد، سبب انس گرفتن هرچه بیشتر من با این کتاب آسمانی شد. در ادامه هم با شرکت در مسابقات، جلسات و عضویت در گروه تواشیح کوثر اصفهان یک زندگی قرآنی برایم رقم خورد. 

این قاری قرآن اضافه کرد: من مدرک کاشناسی شیمی و کارشناسی ارشد متالوژی دارم؛ اما بعد از حرفه صنعت دوباره به سمت علوم قرآنی رفتم و پس از اخذ مدرک کارشناسی ارشد علوم قرآن به تحصیل در مقطع دکترای این رشته پرداختم. فضای کاشان نیز برای پیشرفت در زمینه قرآنی، فهم و عمل به آن بسیار کمک‌کننده بود. همیشه بیشتر از اینکه به دنبال کسب رتبه و مقام باشم، فهم آیات و تأثیرپذیری از آن در زندگی شخصی و کاری برایم با اهمیت محسوب می‌شد. در نهایت چند دوره هم برای داوری در رشته صوت و لحن از سوی سازمان تبلیغات اسلامی و نیز سازمان اوقاف در کشور و استان‌های گوناگون فعالیت داشته‌ام.

وی درباره مؤسسه قرآن و عترت «حاملان وحی» کاشان بیان کرد: از سال ۷۲ به فکر تأسیس این مؤسسه افتادم. در این بازه زمانی، جنگ تمام شده بود و نیاز به اینکه در شهرستان باید جلساتی برای آموزش قرائت تخصصی و صوت و لحن برگزار شود، احساس می‌شد. از آن زمان تاکنون، نزدیک به ٣٠ سال است که این جلسات را هر جمعه شب در مسجدالقرآن بازار مسگرهای کاشان برگزار می‌کنیم و از وجود استادان دانشگاه برای تأویل و تفسیر آیات بهره‌مند می‌شویم.

رحیمی با بیان اینکه اکثر فعالان قرآنی منطقه به نحوی مراحل پیشرفت خود را در زمینه قرائت و تخصصی صوت و لحن در این جلسات گذرانده‌اند، افزود: حداقل هفته‌ای یک مرتبه در زمینه فعالیت‌های زیربنایی قرآن در حوزه روخوانی و روان‌خوانی، جلساتی در روستاهای دور از مرکز و شهرهایی که استاد قرآنی ندارند، برگزار می‌کنیم. حتی یک طبقه از منزل را به برگزاری جلسات قرآنی برای جوانانی که می‌خواهند تلاوت تخصصی در زمینه‌هایی چون اختلاف قرائت، تطبیق لحن و مفهوم و صداسازی کار کنند، اختصاص داده‌ام.

طنین آوای قرآن در بازار

وی در پاسخ به اینکه آیا انتخاب مکان جلسات مؤسسه در بازار با هدفگذاری خاصی همراه بوده است، توضیح داد: در بنای بازار بعد از هر چهار تا پنج مغازه، یک مَدرَس ساخته شده است. روحانیون در آنجا به کاسبان، مکاسب یا آنچه در معاملات و خرید و فروش باید مورد توجه قرار گیرد، آموزش می‌دادند.

مدیر مؤسسه حاملان وحی کاشان اضافه کرد: در گذر زمان، این مدرس‌ها به‌صورت مسجد باقی مانده است. ما یکی از این مسجدها را که وقف قرآنی است و مرکزیت دارد، انتخاب کردیم. علاوه بر اینکه چراغ مسجد روشن می‌ماند، آوای قرآن هم در بازار طنین‌انداز و باعث ایجاد فضایی معنوی می‌شود. کاسب‌ها، خریداران و نیز در ایام تعطیلات، گردشگران یا مهمانان و اهالی شهر از این قسمت بازار که عبور می‌کنند، جذب می‌شوند و این بسیار جالب است.

وی راجع به کارآفرینی‌اش در سطح شهرستان کاشان اظهار کرد: ما مؤسسه‌ای به نام فدک راه‌اندازی کردیم که به تولید سبزیجات و ترشیجات اختصاص دارد. این مجموعه شامل کارخانه و فروشگاهی است که با تأییدیه بهداشت و استفاده از دستگاه‌های شست‌وشوی مکانیزه و آزمایشگاه موادغذایی به تولید و عرضه بیش از ۵٠ قلم کالای سالم و بدون مواد نگهدارنده با به‌کارگیری حدود ٢٠ نیروی کار می‌پردازد که در بعضی از فصول سال این تعداد به نزدیک ۶٠ نیرو هم می‌رسد.

رحیمی ادامه داد: در پرتو فعالیت مؤسسه فدک، در سطح شهرستان بیش از ٣٠ کارگاه کوچک راه‌اندازی شده است که مدیران آن به نحوی با ما همکار بودند و در این مجموعه فعالیت داشتند. بخش دیگر فعالیتمان در صنعت ریخته‌گری قطعات سنگین است که با هدف ترویج و توسعه این فعالیت در شهر، آموزش این فن به جوانان و ایجاد منبع ارتزاق و درآمد برای آنان به این حوزه پرداختیم.

وی در پاسخ به اینکه کدام ویژگی قرآن برای یک قاری صوت و لحن بیشتر جلب توجه می‌کند، گفت: نکات بسیار زیبایی در قرآن وجود دارد. اعجاز قرآن، اعم از معجزه بیانی، الفاظ، ساختاری و سجعی، علمی، صرف و نحو و... درون و بیرون از این کتاب کاملاً مشهود است. به موردی که نوعی طبقه‌بندی معنایی است، توجه کنید. خداوند در آیه ٢٢ سوره مطففین راجع به ابرار می‌فرماید: «إِنَّ الْأَبْرَارَ لَفِي نَعِيمٍ؛ محققاً نیکوکاران در بهشت ابد متنعم‌اند.» حالا این ابرار که قرار گرفتن در دسته آنها جزو آرزوی بسیاری از مؤمنین است، چه مرتبت و موقعیتی دارند؟ در آیه ٢٧ و ٢٨ همین سوره می‌خوانیم: «وَمِزَاجُهُ مِن تَسْنِيمٍ، عَيْنًا يَشْرَبُ بِهَا الْمُقَرَّبُونَ» به این معنی که شرابی به ابرار می‌نوشانند که یک قطره از تسنیم، مزاج آن است.

این قاری قرآن افزود: حالا تسنیم چیست؟ آیه بعدی اشاره می‌کند، چشمه‌ای‌ست که مقربان از آن می‌نوشند. مقربان چه کسانی هستند؟ پاسخ در آیات ١٠ و ١١ سوره مبارکه واقعه آمده است، آنجا که می‌فرماید: «وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ، أُولَـٰئِكَ الْمُقَرَّبُونَ» در ادامه، سوره واقعه به اصحاب یمین و اصحاب شمال می‌پردازد که هر کدام نامه عملشان را به دست راست و چپ می‌گیرند. پس مقربین از کجا نامه عمل می‌گیرند؟ پاسخ این است که مقربین، خود میزان هستند و مرتبه‌ای عالی دارند. به عبارتی، ائمه اطهار(ع) نامه عمل ندارند.

وی با بیان آیاتی دیگر از قرآن کریم و بیان نوعی طبقه‌بندی معنایی متفاوت توضیح داد: در آیه ۶٠ سوره غافر می‌خوانیم: «وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ...؛ و خدای شما فرمود که مرا با خلوص دل بخوانید تا دعای شما را مستجاب کنم» و طبق آیه ٧٧ سوره فرقان که خداوند می‌فرماید: «قُلْ مَا يَعْبَأُ بِكُمْ رَبِّي لَوْلَا دُعَاؤُكُمْ...؛ بگو که اگر دعای شما نبود، خدا به شما چه توجه و اعتنایی داشت؟» بدون دعا، کار شما بی‌اساس و بی‌فایده است. در کمال شگفتی با آیه ١٨۶ سوره بقره مواجه می‌شویم که می‌فرماید: «...أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ...» یعنی پیش از اینکه دعایی بشود، من استجابت کردم. اکنون پرسش این است که با توجه به اهمیت دعا کردن، انسان به چه مرحله‌ای می‌رسد که پیش از دعا، خواسته‌اش اجابت شود؟ 

کلمات قرآن قابل جابجایی نیستند

رحیمی با بیان اینکه کلمات قرآن به لحاظ آوایی دقیقاً همان چیزی است که باید باشد و نمی‌توان آنها را جابه‌جا کرد، گفت: ما در مجامع قرآنی خود، چند دوره اختلافات قرائت را خواندیم و موفق شدیم با مطالعه ١۴ روایت، به نکات جالبی برسیم. از لحاظ روایات گوناگون همان‌طور که مقام معظم رهبری هم موافق بودند، در صورتی که دو مورد از قرائات از سوی قراء برای مثال قرائت ورش از نافع و نیز قرائت حمزه کوفی بیشتر کار شود، عامل کنکاش، تحقیق و فهم دقیق‌تر قرآنی می‌شود، چراکه قاری ملزم می‌شود یک کلمه را هم از لحاظ معنایی و هم از لحاظ تلاوت فرا بگیرد. 

وی ادامه داد: چقدر خوب است که قاریان ما از سجع خود قرآن برای تلاوتش بهره ببرند. این در صورتی محقق می‌شود که معنای آیات را هم بفهمیم. قرآن یک کلمه فرموده و با این یک کلمه شاید در گویش‌های گوناگون، معانی فراوانی به بشریت منتقل می‌کند؛ برای مثال آیه دوم سوره حج را که می‌فرماید: «...وَتَرَى النَّاسَ سُكَارَىٰ وَمَا هُم بِسُكَارَىٰ...» در نظر بگیرید. در قرائت کسایی، کلمه «سُکَارَی» با ساکن تلاوت شده است. این گونه خواندن این کلمه نشان‌دهنده نوعی مستی است که با ترس و انذار همراه باشد. این حالت مستی از هول قیامت به شخص دست می‌دهد. 

این قاری قرآن در پایان اظهار کرد: اگر قرآن را در زندگی به کار ببریم، هیچ گونه مشکلی نخواهیم داشت، به این دلیل که یاد خدا به انسان آرامش می‌دهد. در کشور ما در زمینه قرآنی به لطف خدا کارهای خوبی انجام شده است. جوان‌های ما در رشته‌های حفظ، قرائت و... حتی از مصری‌ها هم بهتر عمل کرده‌اند. اگر این جوانان آموخته‌های خود را به خانواده و جامعه عرضه کنند، حتماً پیشرفت‌های بیشتری شامل حالمان خواهد شد.

زهراسادات محمدی