کج‌روی، محصول نپذیرفتن ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی است

محمدجواد سلجوقی، رئیس دانشگاه جامع علمی کاربردی خراسان رضوی طی بازدید از نمایشگاه قرآن و در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان رضوی درباره نقش و جایگاه دین و معنویت در جوامع امروز اظهار کرد: برخلاف عصر مدرنیسم و توسعه دیدگاه‌های پوزیتیویستی که در آن نگاه به دین و معنویت تضعیف شده و دین‌داری با خرافه‌پرستی هم معنی تلقی می‌شد و صرفاً هر چیزی که با علم آن هم به مفهوم تجربی قابل اثبات بود، صحیح تلقی می‌شد و علم حاکمیت مطلق داشت، با ورود پست مدرن، نگاه به ارزش‌ها و دیدگاه معنوی در جوامع بشری تغییر کرد و با آشکار شدن ضعف‌های علم تجربی، دین‌داری و معنویت بار دیگر روندی رو به رشد یافت.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا روند جامعه‌پذیری در کشورمان به‌ویژه در میان نسل جوان دشوارتر شده، است، بیان کرد: در دوران و شرایط حاضر با توجه به انقلاب دیجیتال و گسترش فضای مجازی، جامعه‌پذیری هم تحت تأثیر قرار گرفت. در جوامع مختلف مانند ایران، انقلاب اسلامی اتفاق افتاد و بعد از آن ما نسل سوم پس از انقلاب را تجربه می‌کنیم، این انقلاب که یک انقلاب فرهنگی بوده است و هم اکنون در ادامه مسیر با شرایط و مقتضیات دیگری در جهان روبه‌رو می‌شود.

سلجوقی گفت: اگر افراد در جریان جامعه‌پذیری ارزش‌ها، باورها و هنجارها را نپذیرند، دچار کج‌روی‌های اجتماعی می‌شوند که بعضاً در جامعه دیده می‌شود. کج‌روی‌های اجتماعی در واقع یک علامت و یک نشانه برای ماست که بتوانیم در برخی امور به یک سری تغییرات و اصلاحات دست بزنیم.

وی ادامه داد: در پی نظریه کج‌روی‌های اجتماعی، بحث قشربندی اجتماعی مطرح می‌شود. در واقع آن چیزی که باعث می‌شود قشربندی‌های اجتماعی تحت تأثیر قرار گیرد، اقدامات و شرایطی است که در جامعه طی زمان به وجود می‌آید.

این جامعه‌شناس و مدرس دانشگاه با اشاره به نظریه قشربندی گفت: این نظریه سه مؤلفه را مؤثر می‌داند که عبارتند از قدرت، دانش و ثروت و اگر در جامعه‌ای ثروت بتواند تأثیرگذار باشد، طبیعتا نظریات و ارزش‌های مادی جایگزین خواهد شد.

جامعه تراز انقلاب، جامعه دانش‌‌محور است

سلجوقی به توضیح قدرت پرداخت و گفت: قدرت دو بخش دارد، یک بخش تصاحب قدرت است و یک بخش آن اعمال قدرت است. وقتی بتوانی در دیگران به شکلی که سلیقه خودتان است، نفوذ کنی و مسیری را که خود با علایق شخصی می‌خواهی، طی کنی، در واقع اعمال قدرت کرده‌اید. تصاحب قدرت به معنای توانایی تغییر است و به همین دلیل در جامعه‌ای که حرف را قدرت بزند، چه تصاحب قدرت و چه اعمال قدرت، طبیعتاً آن جامعه با مقاومت‌هایی روب‌رو می‌شود و کج‌روی‌های اجتماعی شدت می‌یابد که می‌تواند جامعه را از مسیر اصلی خود منحرف کند، بنابراین چنین جامعه‌ای نمی‌تواند جامعه ارزشی باشد، مگر آنکه به طرف دانش برود.

وی بیان کرد: جامعه ایده‌ال و جامعه‌ای که می‌تواند در تراز انقلاب باشد، جامعه دانش‌‌محور است واگر جوانان ما به دنبال دانش و علم‌آموزی بروند، فرآیند جامعه‌پذیری به شکلی که به وجود آمده ادامه خواهد یافت، در غیر این‌صورت دچار کج‌روی اجتماعی خواهد شد، بنابراین در این زمینه ما باید دقت کنیم که قدرت و ثروت نتواند غالب شود، بلکه دانش غالب باشد.

بشریت به سوی بهبودی و کمال در حرکت است

این مدرس دانشگاه با اشاره به نظریه حرکت جوهری صدرالمتألهین اظهار کرد: حرکتی را که در طول تاریخ شاهد هستیم و در این نظریه آمده است آنکه بشریت به سوی بهبودی و کمال در حرکت است. در این معنا کمال همبسته با دانش است، یعنی با افزایش دانش بشری، در قرن 21 برگشت به معنویت حتی در جوامع غربی بسیار افزایش یافته و نمونه خیلی ساده آن موضوع غزه است که در آن علی‌رغم قدرت مادی فراوان صهیونیست‌ها و پشتیبانی بی‌چون و چرای فراوان از آن‌ها، در حرکت‌های صورت گرفته از سوی مردم در نقاط مختلف دنیا، بیانیه‌ها و ... حمایت از مردم غزه مشهود است، به‌طوری‌که حتی یکی از فیلم‌سازان یهودی به هنگام دریافت جایزه اسکار از مردم غزه حمایت می‌کند. چنین اتفاقاتی نشان می‌دهد که جهان در حال حرکت به‌سوی معنویت است و هرچه دانش بشری افزایش می‌یابد، معنویت‌گرایی هم افزایش می‌یابد.

وی ادامه داد: نمادهای این موضوع در سخنرانی‌ها و صحبت‌ها، حتی به‌عنوان واژه‌های کلیدی قدرتمندان در غرب دیده می‌شود، چنانکه رقبای انتخابات آمریکا واژه‌هایی عمدتاً معنوی و الهی در سخنان خود به کار می‌‎برند، زیرا می‌دانند این واژه‌ها مردم را تحت تأثیر قرار می‌دهد و حتی آثار هنری که قرن 21 خلق می‌شود، عمدتاً گرایش به ماوراءالطبیعه و معنویت دارند.

سلجوقی گفت: جوامع بشری از بسیاری خواست‌های مادی خود برای حفظ محیط زیست صرف نظر می‌کنند، بنابراین گرایش به محیط زیست نیز نشانی از حرکت جوهری است که در آن حرکت جهان به سوی تکامل و کمال است که حرکتی نویدبخش برای بشریت به شمار می‌رود.