به گزارش کانون خبرنگاران ایکنا، نبأ؛ بیستویکم آگوست هر سال روز جهانی مسجد، این قلب تپنده اسلام نامگذاری شده است. در سال 1348 ه.ش مسجدالاقصی که قبله اول مسلمین جهان است، توسط صهیونیستها به آتش کشید هشد؛ جریانی مسیحی صهیونیستی در آمریکا اعتقاد دارد که ویرانی مسجدالاقصی و ساخت معبد سوم سلیمان، شرط ظهور حضرت مسیح(ع) است و الّا ظهور نمیکند. بر پایه این اعتقاد مسجدالاقصی توسط اشغالگران صهیونیست به آتش کشیده شد.
این مسجد در اسلام، دومین مسجد بهشمار میآید و از نظر درجه اهمیت، پس از مسجدالحرام در مکه مکرمه و مسجدالنبی(ص) در مدینه منوره قرار میگیرد. از آنجا که مسجدالأقصی قبله اول مسلمانان بوده، نزد مسلمین از جایگاهی والا برخوردار است.
در اجلاس وزیران امور خارجه کشورهای اسلامی تهران، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی ایران به این اجلاس پیشنهاد کرد تا سالگرد آتشزدن مسجدالاقصی توسط اسرائیل به عنوان روز جهانی مساجد تعیین شود که مورد پذیرش قرار گرفت. در مطلب پیش رو نگاهی گذرا داریم به مسجد از واژه گرفته تا کارکردها...و ضرورت پاسداشت این پایگاه مهم اجتماعی.
واژه مسجد در لغت و اصطلاح
واژه مسجد در لغت به معناى سجدهگاه و پیشانى است. «ابن منظور» در لسانالعرب درباره مسجد مینویسد: «مسجَد و مسجِد جایى است که در آن سجده میکنند و مفرد مساجد است». زجاج میگوید: «هر جایگاهى که در آن عبادت کنند، مسجد است». ابن اعرابى نیز میگوید: «مسجَد به فتح جیم، محراب و نمازگاه خانهها است و مسجِد به کسر جیم، نمازگاه جماعات است و جمع آن مساجد(مسجدها) است.»
مسجد در اصطلاح به عبادتگاه مسلمانان اطلاق میشود؛ از آن جهت که عظیمترین عبادتى که در آن برگزار مىشود، نماز و شاخصترین جزء نماز نیز سجده است از این رو به آن مکان، مسجد مىگویند.
مسجد در قرآن
در قرآن کریم، مسجد به معنای اعم، نیایشگاه خداوند بهکار رفته است. مسجدالاقصی که معبد یهودیان یا کنیسه بوده است و در زمان نزول قرآن کاربردی غیر از آن نداشته، دو بار در قرآن از آن به عنوان مسجد نام برده شده است.
کلمه مسجد حدود ۲۸ مورد در قرآن ذکر شده است: 22 بار به صورت مفرد(مسجد) که در این میان 15 مورد مقید به قید «الحرام» و مراد مسجدالحرام در مکه و یک مورد هم مقید به قید «الاقصی» که مراد از آن اولین قبلهگاه مسلمانان مسجدالاقصی در بیتالمقدس است و یک مورد دیگر به قید اضطرار که مقصود همان مسجد معروف ضرار است که به دست منافقان در مدینه ساخته شده بود و در 5 مورد هم واژه مسجد بدون هیچ قیدی در قرآن کریم ذکر شده است.
همچنین واژه مسجد 6 بار بهصورت جمع ذکر شده است: سه مورد با قید الله «مساجد الله» و سه مورد بدون قید «مساجد».
معروفترین آیهای که در مورد مساجد نازل شده آیه ۱۸ سوره توبه است که میفرماید: «إِنَّمَا يَعْمُرُ مَسَاجِدَ اللَّهِ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَأَقَامَ الصَّلَاةَ وَآتَى الزَّكَاةَ وَلَمْ يَخْشَ إِلَّا اللَّهَ فَعَسَى أُولَئِكَ أَنْ يَكُونُوا مِنَ الْمُهْتَدِينَ؛ مساجد خدا را تنها كسانى آباد مىكنند كه به خدا و روز بازپسين ايمان آورده و نماز برپا داشته و زكات داده و جز از خدا نترسيدهاند پس اميد است كه اينان از راهيافتگان باشند».
نخستین مسجد در جهان طبق آیات قرآن، کعبه شریفه است. امام باقر(علیه السلام) فرمود: «ان الله خلقه قبل الخلق ثم خلق الله الارض من بعده فدحا ها من تحته» که این حدیث اشارهای است به آیه «والارض بعد ذلک و دحیها» لذا کعبه اولین مسجد و نیز اولین نقطهای است که مهد پرورش آدمی شده و محل کعبه به مشیت پروردگار و اذن و فرمان الهی و به کارگزاری ملائکه تعیین و بنا شده است. ابوذر نیز میگوید: زمانی که از پیامبر(صلی الله علیه و آله وسلم) پرسیدند اول مسجدی که برای مردم بنا شد کدام بود؟ فرمود: مسجدالحرام و سپس بیتالمقدس.
با اینکه لفظ مسجد و اشتقاقات آن بهطور مکرر در قرآن آمده، بعضى از لغتشناسان و مفسّران این واژه را یک واژه سریانى مىدانند که به زبان عربى داخل شده است؛ از جمله سیوطى کلمه «سجّدا» را از کلمات دخیله و از اصل سریانى مىداند. مستشرق انگلیسى «استانلى لینپول» مسجد را برگرفته از واژه meschita ایتالیایى و یا mesqita اسپانیایى مىداند.
اما آنچه به عنوان مسجدالأقصی در قرآن از آن یاد شده، تمام مجموعه مسجدالاقصی مسقف، قبة الصخره، قبة السلسله، مصلای مروانی و قبهها(گنبدها)، محرابها، راهها، چاهها، برکهها، رواقها و پلها را همراه با دیگر بخشهای باستانی و قدیمی را دربر میگیرد که بخش مسقف مسجدالأقصی در جنوب این مجموعه واقع شده است. این مسجد توسط داوود نبی(ع) پایهگذاری شد و توسط حضرت سلیمان(ع) تکمیل شده است. مسجدالاقصی مسقف، بنایی مستطیلی است با رواقی بزرگ در میانه آن، که مستقیماً به گنبد میرسد. از شرق و غرب، سه رواق مسجدالأقصی را احاطه کرده است. طول آن از شمال به جنوب 80 متر و عرض آن از شرق به غرب 55 متر است.
یک اشتباه استراتژیک
بیش از 98 درصد مردم و همچنین جمع کثیری از نخبگان هنوز قبةالصخره را با مسجدالاقصی اشتباه میگیرند. مسجدالاقصی مسجدی است با گنبدی سبز رنگ در نزدیکی قبهالصخره که دارای گنبدی طلایی رنگ است. صهیونیستها برای انحراف افکار عمومی مسلمانان دنیا از مسئله مسجدالاقصی با صرف هزینههای کلان تلاش کردهاند تا قبهالصخره را به جای مسجدالاقصی در افکار عمومی دنیا بنشانند و به همین جهت با چاپ پوسترهای زیبا از قبه الصخره آن را به بهای ارزان و حتی رایگان در اختیار مسلمانان جهان قرار دادهاند که کم و بیش در منازل و ادارات دیده میشوند.
اطلاعاتی جالب از مساجد جهان
تعداد مساجد در جهان: برخی از تعداد 2.5 میلیون مسجد در سراسر جهان سخن میگویند.
کشور پرمسجد دنیا: اندونزی و ترکیه بیشترین تعداد مساجد دنیا را در خود جای دادهاند.
مساجد بزرگ جهان:
مسجدالحرام با گنجایش 4 میلیون نمازگزار در مکه
حرم علیبن موسیالرضا با گنجایش یک میلیون و 500 هزار نمازگزار در مشهد مقدس
مسجدالنبی با گنجایش 900 هزار نمازگزار در مدینه منوره
حرم امام حسین و حرم عباس(علیهماالسلام) با گنجایش 500 هزار نمازگزار در کربلا عراق
مسجد استقلال با گنجایش 120 هزار نمازگزار در جاکارتای اندونزی
مسجد حسن دوم با 110 هزار نمازگزار در کازابلانکای مراکش
مسجد شاه فیصل با گنجایش 105 هزار نمازگزار در اسلامآباد پاکستان
مسجد پادشاهی با گنجایش 100 هزار نمازگزار در پنجاب پاکستان
مسجد شیخ زاید با گنجایش 40 هزار نمازگزار در ابوظبی امارات
مسجد جامع دهلی با 35 هزار نمازگزار در دهلی هند
عجیبترین مساجد جهان:
بهتازگی یک معمار غیر مسلمان یکی از عجیبترین مساجد را در استرالیا ساخته است. این مسجد، ۹۹ گنبد دارد و میتوان گفت یکی از شگفتیهای معماری جهان است.
مسجد بدون سقف
این مسجد در ترکیه بدون سقف و کف ساخته شده و زمین آن پوشیده از علفهای سبز است و تنها دور آن دیوار کوچکی کشیده شده است.
مسجد زیر آب
این مسجد در زیر آبهای ساحلی منطقه تبوک عربستان ساخته شده است و گروهی از غواصان آن را بنا کردهاند.
مسجد طلایی
این مسجد در کشور برونئی، یکی از ثروتمندترین کشورهای جهان بنا شده است. گنبد این مسجد و حتی شیرهای آب آن نیز از طلا هستند.
مسجد کریستالی
این مسجد، یکی از زیباترین مساجد جهان در کشور مالزی است که به دستور «میزان زینالعابدین» در سال 2006 میلادی بنا شده است. ساخت این مسجد دو سال به طول انجامید و به دلیل کریستالی بودن آن یک معماری برجسته بهشمار میرود. این مسجد برای 15 هزار نمازگزار ظرفیت دارد.
مروری بر وضعیت مساجد در ایران
بزرگترین مسجد ایران: مسجد نو یا مسجد اتابک با 20 هزار مترمربع فضا در شیراز
کوچکترین مسجد ایران: مسجد آرد و خرما با عرض 3 و طول 5/5 متر در اردکان
قدیمیترین مسجد ایران: مسجد جامع فهرج ساخته شده در قرن اول هجری در 25 کیلومتری جنوب یزد قرار دارد.
بیشترین و کمترین تعداد مساجد در استانهای ایران:
خراسان رضوی با 6 هزار و 139 مسجد دارای بیشترین مسجد و استان البرز با ۳۷۶ مسجد دارای کمترین تعداد مساجد در کشور است. از جنبه توزیع جمعیتی و در بدترین وضعیت در البرز به ازای هر ۶۴۰۰ نفر یک مسجد داریم و در بهترین وضعیت در خراسان جنوبی به ازای هر ۳۷۵ نفر یک مسجد موجود است.
طبق آمارهای سازمان تبلیغات اسلامی و ستاد اقامه نماز، 72 هزار مسجد در کشور وجود دارد و این به معنی سرانه یک مسجد به ازای هر 1041 نفر است.
هم اکنون 2700 نمازخانه، مسجد، جایگاه و سکوی نماز در خطوط ریلی، جادهای و بندری کشور دائر است که برای اقامه نماز مسافران طراحی و آمادهسازی شدهاند.
مساجد کشور در طول 37 سال گذشته که از پیروزی انقلاب میگذرد حدود 8/2 برابر شده است و از 25 هزار مسجد در سال 1357 به 72 هزار مسجد رسیده است ولی این عدد به اعتقاد کارشناسان با افزایش جمعیت و با توجه به اهداف انقلاب اسلامی چندان متناسب نبوده است.
در حال حاضر طبق آمارهای رسمی حدود 62 هزار مسجد شیعه و 10 هزار مسجد سنی در کشور وجود دارد؛ یعنی، به ازای هر 1112 شیعه، یک مسجد شیعی و به ازای هر 525 نفر اهل تسنن، یک مسجد سنی.
معروفترین مساجد ایران
مسجد گوهرشاد: در مشهد مقدس نمادی از حضور زن در عرصه اجتماع است.
مسجد شیخ لطفالله و مسجد امام اصفهان: دو مسجد مهم از نظر معماری و زیباییشناختی در دو سوی یک میدان مهم در اصفهان قرار گرفتهاند. مساجدی که در عین حال مدرسه هم بودهاند و نمادی از بههم پیوستگی چهار نهاد مهم اجتماعی یعنی مدرسه، مسجد، بازار و حکومت هستند.
مسجد اعظم و مسجد جمکران در قم: مسجد جمکران در نزدیکی قم مسجدی منتسب به حضرت صاحبالزمان(عج) است که بهخصوص در روزهای سهشنبه و جمعه مورد توجه مردم قرار میگیرد. مسجد اعظم هم مسجدی است که حدود ۵۵ سال پیش در جوار حرم حضرت معصومه(س) ساخته شده است. این مسجد از حیث برگزاری مراسم انقلابی پیش از انقلاب و نیز برگزاری مراسم یادبود بزرگان حوزه و نیز تدریس بزرگانی چون آیتالله وحید خراسانی و مکارم شیرازی مورد توجه قرار دارد.
مسجد جامع خرمشهر: مسجدی که قلب مقاومت ملت ایران بوده و بهعنوان نخستین اثر ملی دفاع مقدس به ثبت رسیده است. این مسجد در دوران دفاع مقدس قلب حماسه و ایستادگی ملت ایران در برابر دشمن بود.
مساجد انقلابی ایران:
مسجد امام خمینی(ره): در قلب بازار تهران، که قدمت آن به دوره قاجار باز میگردد. این مسجد مأمنی برای سخنرانیهای آتشین محمدتقی فلسفی در دوران پیش از انقلاب اسلامی بود.
مسجد قبا: در خیابان شریعتی، به عنوان پایگاه شهید مفتح
مسجد هدایت: در قلب تهران، به عنوان پایگاه آیتآلله طالقانی
مسجدالجواد(ع): در میدان هفت تیر، به عنوان مأمنی برای انقلابیون در جریان مبارزات علیه رژیم پهلوی
مسجد کرامت در مشهد: محلی برای تدریس مقاممعظم رهبری، آیتاللهالعظمی سیدعلی خامنهای(مدظلهالعالی) در دوران مبارزات پیش از انقلاب اسلامی
اما مساجد تهران
تعداد مساجد در تهران به عنوان پایتخت حدود 2000 باب گزارش شده است.
پراکندگی مساجد در پایتخت: بیشترین دسترسی به مساجد در نواحی واقع در مرکز و مرکزی جنوب و شرق شهر تهران و به ویژه مناطق 4، 8، 10، 11، 12، 13، 14،17 و 20 است؛ ولی در نواحی حاشیهای شرقی، غربی و جنوبغربی دسترسی به مساجد چندان مناسب نیست.
مساجد اهل تسنن در تهران: در حال حاضر اهل تسنن در تهران حداقل ٩ مسجد فعال دارند که عبارتند از: ١- مسجد صادقیه، واقع در فلکه دوم صادقیه ٢- مسجد تهرانپارس، واقع در خیابان دلاوران ٣- مسجد شهر قدس واقع در کیلومتر٢٠ جاده قدیم ٤- مسجد خلیج فارس، واقع در بزرگراه فتح ٥- مسجدالنبی(ص)، واقع در شهرک دانش ٦- مسجد هفتجوب، واقع در جاده ملارد ٧- مسجد وحیدیه، واقع در شهریار ٨- مسجد نسیمشهر، واقع در اکبرآباد ٩- مسجد رضیآباد، واقع در سهراه شهریار.
اهمیت مساجد در کلام امام و رهبری
امام خمینی(ره) فرمودند: «اینها(دشمن) از مسجد میترسند، من تکلیفم را باید ادا کنم به شما بگویم، شما دانشگاهیها ، شما دانشجوها، همهتان مساجد را بروید پر کنید، سنگر هست اینجا، سنگرها را باید پر کرد.»(صحیفه امام؛ جلد 12 ص393)
مقام معظم رهبری نیز در سخنانی عنوان کردند: «فراموش نکنیم که "روز مسجد" اساساً یک روز انقلابی است؛ یعنی تشکیل این روز و تعیین این روز که به خواست و مطالبه جمهوری اسلامی بود و در سازمان کنفرانس اسلامی بهعنوان روز مسجد تصویب شد، بهمناسبت آتشزدن مسجدالاقصی است؛ بهمناسبت مقابله با دشمن صهیونیست است؛ اساس این روز یک چنین اساسی است؛ با این نگاه به روز مسجد نگاه کنید و حرکت را در این مسیر قرار دهید». (بیانات در دیدار ائمه جماعات مساجد استان تهران؛ 31 مرداد 1395)
کاردکردهای مساجد:
خط مشترک داعش و رژیم صهیونیستی در تخریب مساجد
مسجد در اسلام، قلب تپنده حیات این دین حنیف و جایگاه پیوند آسمان و زمین است و انسان به عنوان اشرف مخلوقات در آن رشد و تکامل مییابد. بدون شک، دشمنان اسلام از هر نماد و نهادی که سبب اجماع و تقویت مسلمانان شود هراس دارند؛ از این رو حمله به مساجد یکی از ترفندهای اخیر دشمنان از جمله داعش و صهیونیستها محسوب میشود.
آنچه از نتیجه اقدامات رژیم اشغالگر صیهونیستی و داعش برمیآید این است که اولین مکانهایی که در حمله داعش و رژیم اشغالگر قدس آسیب دیدهاند؛ مساجد هستند. ضمن اینکه دلایل این هجوم همه جانبه به مساجد قابل تأمل است.
ارتش رژیم صهیونیستی تنها در جنگ ٥١ روزه علیه غزه ٢٧٠ مسجد را تخریب کرد. در این حملات ٧٣ مسجد بهطور کامل و ١٩٧ مسجد نیز بهطور جزئی تخریب شد. این رژیم در مقابله با مسلمانان یک هزار و 200 مسجد را تاکنون تخریب کرده است.
گروهک تروریستی داعش نیز بیش از 1200 مسجد را در کشورهای عراق، سوریه، یمن و سایر کشورها تخریب کرده است.
ضرورت پاسداشت این پایگاه اجتماعی
قرآن کریم و مسجد از آغاز شکلگیری اسلام تا به امروز دو رکن جداییناپذیر و مکمل یکدیگر بودهاند و همواره به عنوان دو عامل مهم و مؤلفه بسیار تأثیرگذار در بسط و ترویج فرهنگ و معارف ناب اسلامی نقش بسیار مؤثر و عمیقی را ایفاء کردهاند.
در سایه این تعامل مثبت و خدمات متقابل آن دو به یکدیگر بوده است که شاهد گسترش و نهادینهسازی ارزشهای اسلامی و الهی در جوامع اسلامی هستیم. به همین خاطر افزایش بازده برنامههای معنوی در گرو تقویت ارتباط مسجد و قرآن بوده و نیز مسجد مکانی مهم برای ترویج فرهنگ قرآنی و قرآن موجب بسط و گسترش فعالیتهای مساجد است. این ارتباط لازم و ملزوم یکدیگر و غیر قابل حذف و انکار هستند.
ابوبصیر در روایتی میگوید از امام صادق(علیه السلام) علت تعظیم مساجد را پرسیدم، فرمودند: «به این دلیل به تعظیم مساجد امر شده که آنها خانههای خدا در زمیناند». در این باره، روایت دیگری از پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) بیان شده که حضرت فرمودند: «خداوند تبارک و تعالی فرموده است: «مساجد خانههای من در زمین بهشمار میآیند؛ آنها برای اهل آسمان میدرخشند، همان طور که ستارگان برای اهل زمین درخشش دارند».
پریا سبزمحمدی
انتهای پیام