شیوه اجرای برنامه تلویزیونی «افـق تـلاوت»

به گزارش ایکنا، شانزدهمین نشست تخصصی استادان، قاریان و حافظان ممتاز قرآن کریم، طی ۱۱ تا ۱۳ بهمن‌ماه ۱۴۰۰ به همت شورای عالی قرآن در تهران برگزار می‌شود. در نخستین شب نشست، طی جدول زمان‌بندی شده، چهار ایده حول موضوع «تلاوت قرآن و نغمه‌های دینی؛ رسانه ملی و فضای مجازی» در سه حوزه نغمات، آموزش و مسابقات رسانه‌ای ارائه شد. در ادامه چکیده محتوای ایده سیدعباس انجام(با مشارکت و مشاورت احمد ابوالقاسمی و داود نجفی) با موضوع برنامه تلویزیونی «افـق تـلاوت» را بخوانید؛

«یكی از مهمترین و در عین حال زیباترین هنرهای اسلامی، هنر تلاوت قرآن كریم است كه در تمام كشورهای اسلامی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. به طوری كه تبدیل به یكی از پر رونق‌ترین محافل بین‌المللی شده است. هنری كه با قرائت آهنگین سعی در ادای حق تلاوت دارد و باید دانست از عوامل مهم ارتقا و نیل به حق تلاوت، تلاوت معنامحور است كه بر پایه تدبر و تمعن در آیات الهی بنا شده است. آیات متعددی این موضوع را تأیید و تثبیت می‌كنند از جمله :«کتاب انزلناه الیک مبارک لیدّبّروا آیاته و لیتذکر اولواالالباب» تدبر وتذكر بدون درک معنی ممكن نیست.

تلاوت معنامحور، تلاوتی است كه بر اساس سیر معنا و مفهوم آیات تنظیم می‌گردد و تمام تكنیک‌های صوتی، لحنی و ادایی در خدمت به تصویر كشیدن آیات به خدمت گرفته می‌شوند. اگر چه امروزه به تلاوت قرآن به عنوان یک پدیده هنری و تخصصی نگریسته می‌شود اما باید توجه داشت كه بر اساس مستندات روایی و تاریخی فراوانی، رویكرد معنامحوری در تلاوت قرآن، اساس یک تلاوت مطلوب به شمار می‌آید. از این رو توجه و اهتمام هر چه بیشتر قاریان، حافظان و حتی اقشار عامه به این نوع نگاه، امری ضروری و مورد انتظار است كه منتهی به انس با قرآن در جامعه و در سطوح خاص و عام آن می‌گردد.

برنامه تلویزیونی «افق تلاوت» در راستای ترویج و تبیین این رویکرد مهم قصد دارد علاوه بر تبیین جایگاه و ضرورت معنامحوری در فن تلاوت قرآن کریم و معرفی شاخص‌های بارز آن، از قبیل تأثیرگذاری، خشوع و حضور قلب و آثار مترتب بر آن، احیای جایگاه حقیقی قاری، ایجاد فضای تفکر و تدبر به ابعاد فنی و هنری تلاوت و تأثیر آن در تلاوت قرآن کریم بپردازد.

اهداف برنامه:

- رونق تلاوت قرآن كریم و نشان دادن جذابیت‌ها و چشیدن حلاوت قرآن در بین اقشار مختلف و آشنایی و انس عمومی با قرآن كریم

- معرفی و ترویج تلاوت اصیل و معنامحور در بین جامعه قرآنی

- ارتقای سماع و استماع به تلاوت همراه با تدبر و تفكر.

مراحل و بخش‌های برنامه

* بخش كارشناسی: در این بخش كه به صورت میزگرد اجرا می‌شود، چهار كارشناس و یک مجری كارشناس حضور دارند و مباحث نظری و تئوری را در یک باكس 15 دقیقه‌ای مورد كنكاش و بررسی قرار می‌دهند. در هر برنامه دو كارشناس قرآنی حضور دارند و دو كارشناس دیگر، متناسب محتوا و مباحث مطروحه انتخاب می‌گردند كه طبق سرفصل‌های تعیین شده این كارشناسان از اصناف زیر خواهند بود: ‌
دوبلور، گوینده، بازیگر، خواننده، آهنگساز، روانشناس، جامعه‌شناس، شاعر و ادیب، سخنران و خطیب، آواشناس

* بخش كارگاهی: در این بخش 15 دقیقه‌ای كه با حضور كارشناس، حضار و قاری به صورت كارگاه آموزشی اجرا می‌گردد، یک موضوع مطرح و سپس توسط اعضاء به صورت عملی به بحث و اجرا گذارده می‌شود و هرجا نیاز به هدایت بحث و تصحیح باشد كارشناس ورود می‌كند. نمونه‌های مختلف صوتی از قاریان برجسته جهان اسلام چاشنی این بخش خواهد بود.
* بخش مسابقه: در این بخش 15 دقیقه‌ای چهارگروه چهار نفره حضور دارند، هر اجرایی 100 امتیاز توسط هر یک از داوران و مجموعاً 800 امتیاز خواهد داشت.
مشاركت‌كنندگان:
تعداد 96 نفر از قاریان منتخب مسابقات كشوری اوقاف در سال‌های گذشته در قالب 4 گروه چهار نفره به رقابت می‌پردازند. چهار گروه 4 نفره در چهار قسمت پی در پی به رقابت خواهند پرداخت و در هر قسمت یكی از افراد آن گروه در بخش مسابقه شركت خواهد كرد؛ در هر برنامه آیاتی جهت «بخش مسابقه» تعیین می‌گردد و 4 متسابقی كه در برنامه آن قسمت تلاوت خواهند داشت به اتاق قرنطینه رفته و یک یک برای اجرا به استودیو دعوت می‌شوند و سه همگروهی آنها (مجموعاً 12 نفر) در استودیو حضور خواهند داشت. داوران حضوری و غیر حضوری در پایان هر تلاوت امتیازهای خود را اعلام می‌كنند و در نهایت 16 متسابقی كه از 16 مسابقه مقدماتی بیشترین امتیاز را كسب كرده‌اند به مرحله نیمه نهایی راه پیدا می‌كنند و در چهار برنامه با هم به رقابت پرداخته و چهار نفر برتر به مسابقه نهایی می‌رسند كه به صورت انفرادی با یكدیگر مسابقه خواهند داد و در بخش گروهی نیز چهار آیه تعیین می‌گردد كه هر گروه با مشورت یكدیگر و توسط هر یک از اعضا به شكل جداگانه اجرا می‌گردد و برای هر اجرا 100 امتیاز فردی و 10 امتیاز برای گروه در نظر گرفته می‌شود و در پایان 16مسابقه مقدماتی، 4 گروه برتر انتخاب خواهند شد.
تلاوت برتر از نگاه بینندگان:
بینندگان برنامه می‌توانند از طریق سامانه پیامكی و اپلیكیشنی كه معرفی خواهد شد، تلاوت برتر هر قسمت را در دو بخش گروهی و انفرادی اعلام کنند. تلاوت گروه و قاریانی كه بیشترین رأی مردمی را كسب کنند به عنوان تلاوت برتر بینندگان انتخاب خواهد شد. این موضوع در رنكینگ امتیاز داوران تاثیری ندارد. به 5 بیننده‌ای كه نظر داده‌اند در پایان به قید قرعه جوایزی اختصاص خواهد یافت.
آیین‌نامه داوری:
* بخش صوت(40 امتیاز)
1ـ زیبایی ذاتی صوت قاری 2ـ استفاده از تكنیک‌های صوتی 3ـ استفاده تطبیقی رنگ صدا متناسب با مفهوم آیه 4ـ استفاده تطبیقی شدت صدا متناسب با مفهوم آیه
* بخش لحن(50 امتیاز)
1ـ انتخاب مقام متناسب با مفهوم آیه 2ـ زیبایی، جذابیت و تأثیرگذاری كلی نغمه به كار رفته در تلاوت قطعه
3ـ رعایت نبر صحیح و به جای كلمات و تطبیق صحیح نبر جملات 4ـ انتخاب پرده و درجه مناسب با مفهوم آیه 5ـ استفاده از تكنیک های مناسب لحنی (مواكبه، برجسته‌سازی و...)
* بخش اداء(10 امتیاز)
مدیریت صحیح اجرا و عدم اضطراب، حالت درونی متناسب با فضای آیه، وقار و متانت در اجرا
نحوه امتیازگیری:
1ـ امتیاز شركت كنندگان بصورت فردی و گروهی محاسبه خواهد شد.
2ـ امتیاز فردی: هر اجرا مجموعا 100 امتیاز خواهد داشت (میانگین 800 امتیاز 8 داور تقسیم بر 8)
3ـ امتیاز گروهی: مجموع امتیازات چهار شركت‌كننده در هر گروه در پایان برنامه، نمره گروه خواهد بود.
در پایان هر برنامه 4 قسمت مجموع امتیاز هر یک از اعضا گروه‌های چهارگانه بر اساس مجموع امتیازهای فردی و 10 درصد امتیاز گروهی مشخص خواهد شد. در نتیجه افراد در یک گروه تلاش خواهند كرد به موازات تلاوت خوب به صورت انفرادی، نسبت به ارتقای سطح كیفی تلاوت اعضا گروه خود نیز جدیت داشته باشند.
در پایان مسابقات مقدماتی، 16 نفری كه بیشترین امتیاز را ـ با احتساب امتیاز فردی و 10درصد امتیاز گروهی كسب نمایند به مرحله نیمه‌نهایی راه پیدا خواهند كرد.
در پایان مرحله مقدماتی، نفرات و گروه‌های برتر به شرح زیر انتخاب می‌گردند:
چهار گروهی كه در مرحله مقدماتی بیشترین امتیاز گروهی را كسب كرده‌اند.
16 نفری كه در مرحله مقدماتی بیشترین امتیاز را كسب كرده‌اند.
مرحله نهایی:
در این مرحله 16 نفری كه بیشترین امتیاز را كسب كرده‌اند بر اساس قرعه‌كشی و با قطع نظر از اینكه از كدام استان هستند در قالب 4 گروه 4 نفری جدید گروه‌بندی می‌شوند و در 4 برنامه متوالی به رقابت فردی و گروهی می‌پردازند.
برای رعایت تناسب و عدالت در گروهبندی مرحله نیمه‌نهایی، 4 نفری كه بالاترین رتبه را كسب كرده‌اند
به عنوان سرگروه مشخص می‌شوند، سپس 12 نفر بعدی به ترتیب و بر اساس امتیاز كسب شده از بالاترین امتیاز تا پایین‌ترین امتیاز به 3 دسته تقسیم می‌شوند. سپس بین افراد هر دسته قرعه‌كشی می‌شود تا در تركیب یكی از گروه‌های چهارگانه قرار گیرند.
امتیاز شركت‌كنندگان در این مرحله نیز مانند مرحله مقدماتی به دو صورت انفرادی و گروهی محاسبه می‌شود با این تفاوت كه رتبه هر یک از اعضای گروه بر اساس مجموع امتیاز فردی و 20 درصد امتیاز گروهی آنها مشخص خواهد شد و 4 نفر برتر به مرحله پایانی و نهایی راه پیدا خواهند كرد.
چند نكته مهم:
1. در تمامی مراحل سه‌گانه مسابقه، انتخاب نوع شروع تلاوت برای شركت‌كنندگان آزاد بوده و نیاز به شروع متداول از پرده‌های پایین صوتی نیست.
2. با توجه به یكسان بودن آیات منتخب در تمامی مراحل مسابقه از» مقدماتی «تا» نهایی «به جهت رعایت عدالت، قرائت شركت‌كنندگان به صورت قرنطینه‌ای پیش‌بینی شده است.
3. كل آیات مسابقه از قبل در اختیار تمامی شركت‌كنندگان قرار خواهد گرفت تا فرصت داشته باشند با مراجعه به ترجمه قرآن و متون تفسیری، نسبت به درک معنا و مفاهیم آیات و فنون تلاوت تحقیق و بررسی داشته باشند و با آمادگی بیشتر در مسابقه شركت کنند.»