هدف اصلی اجلاس نقب، موازنه قدرت با ایران است

هشتم فروردین‌ماه جاری برابر با 28 مارس 2022، اجلاسی با حضور وزرای خارجه آمریکا، اسرائیل، امارات متحده عربی، بحرین، مصر و مراکش در منطقه نقب واقع در جنوب فلسطین اشغالی برگزار شد. یائیر لاپید، وزیر امور خارجه اسرائیل، این اجلاس را معماری جدیدی برای مرعوب ساختن دشمنان مشترک خواند که به زعم او، نخستین و مهم‌ترین آنها، ایران و گروه‌های نیابتی این کشور هستند. در عین حال، سامح شکری، وزیر امور خارجه مصر در نشست خبری مشترک با همتای قطری خود اعلام کرد که شرکت قاهره در این اجلاس برای ایجاد ائتلاف علیه هیچ طرفی نیست و با هدف تلاش برای دستیابی به صلح و رسیدگی به حقوق قانونی ملت فلسطین صورت گرفت. سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان نیز برگزاری این اجلاس را محکوم و آن را خیانت به آرمان آزادی فلسطین خواند و ضمن هشدار نسبت به تحرکات رژیم صهیونیستی، بر آمادگی جمهوری اسلامی ایران برای گسترش همکاری‌ها و روابط دوجانبه با کشورهای منطقه تأکید کرد.

نوذر شفیعی، عضو هیئت علمی گروه روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنای اصفهان، درباره اهداف برگزاری اجلاس نقب، اظهار کرد: صرف‌نظر از اهداف جزئی و پراکنده‌ای که برای این اجلاس مطرح می‌شود، هدف اصلی آن این است که با تجمیع قدرت کشورهایی که قبلاً عضو پیمان ابراهیم بودند، نوعی موازنه قدرت با ایران برقرار شود. البته در گذشته تلاش شده بود این اتفاق به‌طور غیرمستقیم رخ دهد، یعنی با اینکه رژیم صهیونیستی و کشورهای عربی در ظاهر با هم ارتباطی نداشتند، ایران را دشمنی مشترک قلمداد می‌کردند و دارای اهداف موازی در ارتباط با ایران بودند. منظور از اهداف موازی، اهدافی‌ست که دو کشور رقیب آن را دنبال می‌کنند، یعنی با اینکه اعراب و اسرائیل رقیب و دشمن یکدیگر بودند، ولی ایران را تهدیدی مشترک قلمداد می‌کردند. بنابراین، اصطلاح اهداف موازی در توصیف آن به‌کار می‌رود.

وی افزود: نکته حائز اهمیتی که باید به آن توجه کرد، اینکه آمریکا از یک طرف در شرق اروپا با روسیه و از طرف دیگر، با چین درگیر است و ضرورت داشت بخشی از انرژی‌اش را که تاکنون در حوزه خلیج فارس و خاورمیانه حبس شده بود، آزاد کند. برای اینکه این انرژی بتواند آزاد شود، باید جایگزینی داشته باشد، یعنی اگر آمریکا این منطقه را ترک کند، یک خلأ و حتی ممکن است ناآرامی بروز کند. بنابراین، برای اینکه بتواند با آسودگی خاطر به شرق اروپا و شرق آسیا بپردازد، تلاش کرد تا سازوکار موازنه قدرت را در منطقه خاورمیانه یا خلیج فارس ایجاد کند.

عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان تصریح کرد: پیمان ابراهیم و اکنون اجلاس نقب، این هدف کلی را دنبال می‌کند. اهداف جزئی‌تر آن ممکن است این باشد که با توجه به آسیب‌پذیری کشورهای عربی در مقابل نیروهای آزادی‌خواه و ضدسلطانی، دولت‌های این کشورها بقای خود را در خطر می‌بینند. به عبارت دیگر، حرکت کشورهای عربی به سمت اسرائیل الزاماً متأثر از نگرانی‌شان از جانب ایران نیست، بلکه بخشی از نگرانی دیگر آنها، ترس از رشد بی‌سابقه نیروهای انقلابی در این کشورهاست. بنابراین، تلاش می‌کنند با نزدیک شدن به سایر قدرت‌ها، این امکان را پیدا کنند که در سرکوب نیروهای انقلابی داخلی مؤثر باشند.

اسرائیل نگران بهبود مناسبات ایران و کشورهای عربی است

وی در پاسخ به این سؤال که آیا میان برگزاری این اجلاس و مذاکرات احیای برجام ارتباطی وجود دارد، گفت: متأثر از برجام، یک‌سری تحولات مثبت منطقه‌ای اتفاق خواهد افتاد، به این معنا که ممکن است رابطه ایران و کشورهای عربی خاورمیانه رو به بهبود رود و در این میان، آن که نگران به نظر می‌رسد، اسرائیل است. بنابراین، اسرائیلی‌ها نه تنها با مذاکرات احیای برجام مخالف‌اند، بلکه به‌دلیل پیامدهای مثبت آن برای ایران و کشورهای منطقه، سعی می‌کنند قبل از حصول توافق، دست کشورهای عربی را در یک توافق‌نامه بند کنند، تا در صورت بهبود مناسبات کشورهای عربی و ایران، این کشورها مجدداً به سمت ایران و علیه اسرائیل گرایش پیدا نکنند. شاید به همین دلیل باشد که اسرائیلی‌ها در دیدار با مقامات کشورهای مختلف، برجام را برای خود بسیار خطرناک توصیف می‌کنند، نه از این نظر که دست ایران در دانش هسته‌ای باز می‌شود، بلکه به این دلیل که فضای منطقه‌ای و بین‌المللی را به نفع ایران تغییر می‌دهد.

شفیعی درباره رویکرد ایران در قبال این تحرکات، بیان کرد: متأسفانه بخشی از گرایش کشورهای عربی به سمت اسرائیل، ناشی از اختلافاتی‌ است که با ایران پیدا کردند. بنابراین، قبل از اینکه گرایش این کشورها به سمت اسرائیل شکل می‌گرفت، باید به نوعی اختلافاتمان با آنها را حل می‌کردیم. از طرف دیگر، آن دسته از کشورهای عربی که اکنون با اسرائیل وارد تعامل شده‌اند، در موازنه قدرت منطقه‌ای زیاد مؤثر نیستند، بعضی از آنها کشورهای ذره‌ای و تعدادی دیگر، کشورهای کوچک هستند و فقط یکی از آنها یعنی عربستان به لحاظ سطح قدرت، متوسط محسوب می‌شود. بنابراین، آنچنان قدرتمند نیستند که به تنهایی تأثیر قابل ملاحظه‌ای بر پویش‌های امنیتی منطقه داشته باشند و به صورت یک اتحادیه تا حدی می‌توانند مؤثر باشند. این کشورها چند سال است که با تمام تجهیزات و تسلیحات به یمن حمله کرده‌اند، ولی دستاورد مهمی نداشته‌اند. لذا، بهتر بود که از طریق همکاری با آنها، از حرکتشان به سمت اسرائیل جلوگیری می‌کردیم، هر چند که ریشه اختلافاتشان با ایران، خود آنها بودند.

وی در پایان تأکید کرد: ورود این کشورها به اتحادها و ائتلاف‌ها، اگرچه بر معادلات قدرت در خاورمیانه بی‌تأثیر نیست، ولی برای ایران زیاد جای نگرانی ندارد. در نهایت نیز اگر مذاکرات احیای برجام به نتیجه رسید، ایران و کشورهای عربی باید از این فرصت استفاده کنند و به سمت همکاری با یکدیگر و تلقی اسرائیل به‌عنوان دشمن مشترک پیش بروند. اسرائیل اجلاس نقب را در سرزمینی برگزار کرده که در اصل، متعلق به فلسطینیان است و اشغال‌شده محسوب می‌شود.