مرحوم هاشمی رفسنجانی تغییرات در راه را می‌دید

به گزارش ایکنا، مراسم بزرگداشت سالگرد ارتحال آیت‌الله هاشمی رفسنجانی ظهر امروز 15 دی‌ با سخنرانی حجت‌الاسلام و المسلمین محمد سروش محلاتی در سرای فرهنگ و قرآن برگزار شد.

متن این سخرانی به شرح زیر است:

«موضوع صحبت حکمرانی عقلانی است و من به یکی از جنبه‌های آن می‌پردازم. عقلانیت شاخص‌های مختلف دارد و یکی از شاخص‌های آن آینده‌نگری است که اختصاص به حکمرانی ندارد و هر فعالیت موفقی نیازمند نگاه روشن به آینده است. قبل از اینکه وارد بحث نسبت به مرحوم هاشمی رفسنجانی شوم این موضوع را از نظر مبانی و کلیات از منظر امیرالمومنین(ع) بررسی می‌کنم.

در بیانات امیرالمومنین(ع) چند نکته در این زمینه دیده می‌شود از جمله اینکه انسان‌های عادی وقتی حادثه اتفاق افتاد می‌توانند آن را تحلیل کنند در حالی که انسان‌های زیرک و عاقل حوادث را پیشاپیش می‌بینند و ارزیابی می‌کنند. حضرت بر اساس این قاعده بارها آینده را پیش‌بینی کردند و به مردم متذکر شدند، پیش‌بینی‌ای که بر اساس عقلانیت بود و دو رکن داشت یکی شناخت دقیق واقعیت‌ها و دوم، آگاهی از سنت‌ها و قوانین الهی در تحولات اجتماعی و سیاسی. در کلمات امیرالمومنین(ع) این نوع نگاه عقلانی به آینده دیده می‌شود.

به عنوان مثال حضرت در بیانی می‌فرمایند مهمترین نگرانی من نسبت به آینده فتنه بنی امیه است و دقیقا خصوصیات آینده را برای آن نسل بیان می‌کنند. بخشی از کلمات امیرالمومنین(ع) در نهج البلاغه همین آینده‌نگری است و حضرت با نشان دادن آینده درصدد این بود شاید مردم اقدام کنند و جلوی این خطرات را بگیرند تا حوادث تلخ در آینده اتفاق نیفتد. اینجا است که آینده‌نگری با تکلیف ارتباط برقرار می‌کند. ما امروز چه تکلیفی داریم؟ کسی می‌تواند به این سوال پاسخ دهد که بداند جریان حوادث در آینده چگونه رقم خواهد خورد.

پایه حکمرانی تحلیل عاقلانه آینده است

حکمرانی پایه و اساسش نگاه روشن و تحلیل عاقلانه از حوادث آینده است. مرحوم هاشمی در این جهت یک شخصیت برجسته بود و می‌توان او را نفر اول به حساب آورد. یکی از اتهامات مرحوم هاشمی این بود که آدم‌ها را زود می‌شناخت و آنهایی که دیر می‌شناختند نمی‌توانستند با ایشان همراهی کنند. در جریان انقلاب افراد مختلفی مطرح شدند. دیدگاه‌های آقای هاشمی را درباره این افراد بررسی کنید و با نظرات دیگر افراد مقایسه کنید. ببیینید در نظرات آقای هاشمی نوسانی که در نظرات سایرین در مورد این شخصیت‌ها مشاهده می‌شود، دیده می‌شود؟ مشکل آقای هاشمی این بود که زود می‌فهمید و اصلا جرمش همین بود. کما اینکه امیرالمومنین(ع) می‌فرمایند: «وَ أَصَابَ الْبَلَاءُ مَنْ أَبْصَرَ فِيهَا وَ أَخْطَأَ الْبَلَاءُ مَنْ عَمِيَ عَنْهَا».

زمینه دیگر آینده‌نگری ایشان نسبت به تغییر و تحولات جامعه بود. آقای هاشمی امروز را می‌دید، منظورم از امروز حوادث تلخی بود که پاییز امسال در جامعه اتفاق افتاد. ایشان در صحبتی که با گروهی از روحانیون حوزه در سال 94 داشتند فقط درباره آینده صحبت کردند؛ اینکه در آینده چه اتفاقی می‌افتد و چه علل و عواملی وجود دارد. ایشان در آن صحبت بیان می‌کنند که «تا امروز، مردم تعدبا ما را می‌پذیرند، انقلاب را دوست دارند و می‌دانند روحانیت نقش بزرگی ایفا کرد تا نظام شاهنشاهی به یک نظام مردمی تبدیل شود. به نظر می‌رسد در نگاه نسل حاضر به تبع نسل قبلی، روحانیت و حکومت دینی خوب است. اما واقعا نگران هستم که نسل جدیدی که کم کم در حال به وجود آمدن است چه نظری دارد.

بالاخره اگر می‌خواهیم در همین حدی که قانون اساسی گفته انتخابات باشد و مردم در حکومت نظر بدهند باید کارهای بنیادین کنیم. به نظر نمی‌رسد نسل‌های آینده در مدت‌های طولانی به آنچه که ما الان داریم رای دهند حتما به چیز دیگری رای می‌دهند، افراد دیگری را برای مجلس و ریاست جمهوری انتخاب می‌کنند. حتی اگر بخواهیم انتخابات خبرگان را در همین فضا انجام دهیم، نتیجه به همانجا ختم می‌شود. اکثریت نسل جدید و آینده مطمئنا به خاطر گسترش روزافزون ارتباطات به گونه دیگری فکر می‌کنند. هنوز خیلی از خانواده‌ها با شرایط گذشته انس دارند و یک مقدار فرزندان خود را کنترل می‌کنند. با این شرایط که ما به نام دین داریم کار می‌کنیم و به مقتضیات زمانی توجه نمی‌کنیم، به نظرم جواب نمی‌دهد.

هشدار هاشمی نسبت به آینده

فعلا تا زمانی که نیروهایی که در انقلاب بودند در راس کار هستند، انقلاب را حفظ می‌کنند اما در آینده نه خیلی دور تاثیر اینها کم می‌شود. من برای آینده نه خیلی دور به طور جدی دغدغه دارم که می‌دانم مسائلی با توجه به جامعه اتفاق می‌افتد. من همان شرایطی که برای کلیسا در قرون وسطی اتفاق افتاد را پیش‌بینی می‌کنم با این تفاوت که در اروپای قرون وسطی، تحول و تغییر به تدریج اتفاق افتاد و اینجا سریع اتفاق می‌افتد و دلیل آن هم این ایت که ابزارهای رسانه‌ای امروز در گذشته نبوده است.

فکر می‌کنم در این شرایط باید فکری کرد که چگونه با حفظ اصول دین و حفظ معیارهای اسلام و قرآن و اهل بیت(ع)، انقلاب را نگاه داریم». ایشان اینها را می‌دید. ایشان این تغییرات که در جامعه در حال شکل‌گیری بود را می‌دید و می‌گفت و درصدد بود ریشه‌های آن را نشان دهد.

ایشان تاکید می‌کنند در این شرایط باید فکر کرد چگونه با حفظ اصول دین انقلاب را نگه داریم. اول می‌فرمایند وضع جامعه این است، بعد می‌فرمایند آیا عقلای قوم می‌توانند فکری بیندیشند یا نه. این وضعی است که ما امروز داریم. بله، آقای هاشمی حوادث پاییز امسال را دیده بود.»