دلیل اقبال مسیحیان به زیارت اماکن مقدس و قبور شهدا
استاد دانشگاه مطهری ضمن اشاره به جایگاه ویژه زیارت در تمام ادیان ابراهیمی و غیر ابراهیمی، توضیح داد که چرا زیارت اماکن مقدسه برای مسیحیان از ارزش و اهمیت بالایی برخودار است.
به گزارش خبرنگار ایکنا، نخستین پیش‌نشست همایش بین‌المللی الهیات زیارت، صبح امروز 30 اردیبهشت، در مدرسه عالی شهید مطهری برگزار شد.
در ابتدای نشست سیدرضا قائمی، استاد دانشگاه شهید مطهری با موضوع «تبارشناسی زیارت در مسیحیت کاتولیک» سخنرانی کرد که گزیده آن را در ادامه می‌خوانید؛
ادیان مختلف خصوصا مسیحیت کاتولیک مسئله زیارت را جدی می‌گیرند و در این مسئله تفاوتی میان ادیان ابراهیمی و غیر ابراهیمی وجود ندارد. شما همین میزان استفاده از مکان‌های مقدس را در هندوها و حتی در میان بودایی‌ها مشاهده می‌کنید. یهودیان نیز تا پیش از، از بین رفتن معبد سلیمان موظف بودند سه روز مشخص حتما برای زیارت هیکل سلیمان به اورشلیم بروند. جالب است یهودیانی که ساکن ایران بودند وقتی برای زیارت بیت المقدس می‌رفتند، مسلمان‌ها مثل سفر کرده به مسجد الحرام با آنها برخورد می‌کردند و به آنها لقب حاجی می‌دادند و حتی یهودیانی که بیت المقدس را زیارت کرده بودند را با لقب حاجی صدا می‌کردند.
جن‌گیری مسیحیان به تبعیت از مسیح
یک مسیحی خودش را موظف می‌داند هرچه مسیح انجام می‌داد انجام دهد و به همین جهت است که در مسیحیت آیین‌های مقدس متعدد داریم. به عبارت دیگر هرآنچه بازتاب‌دهنده زندگی مسیح باشد باید از آنها سر بزند. مثلا چرا یک کشیش مسیحی دست به جن‌گیری می‌زند؟ چون در کتاب مقدس نقل شده مسیح جن‌گیری می‌کرده لذا آنها خود را موظف می‌دانند این کار را انجام دهند. آیا مسیح زیارت می‌کرد؟ بله، در چند جای کتاب مقدس این مسئله را داریم. در چهلمین روز ولادت، پدر و مادرش او را برای زیارت به بیت المقدس بردند. بعدها خود عیسی با حواریون به زیارت هیکل سلیمان رفتند لذا امروز یک مسیحی بر اساس این عملکرد خودش را موظف به زیارت اماکن مقدسه می‌داند.
در راس این اماکن مقدس اورشلیم است. زیارت کردن معبد اورشلیم برای یک مسیحی از اولویت اول برخوردار است. آیا مسیحیان با همان ادبیاتی که یهودیان به زیارت می‌روند، برای زیارت اقدام می‌کنند؟ نه، میان این دو متفاوت است چون یک مسیحی به جهت اینکه عیسی این کار را کرده این عمل را انجام می‌دهد. همانطور که در اسلام یک نگاه ظاهری و باطنی به زیارت وجود دارد در مسیحیان هم چنین نگاهی وجود دارد. وقتی یک مومن مسیحی به زیارت می‌رود نگاه اولیه او مسئله توسل، قرار گرفتن در فضای معنوی و شفاعت و آمرزش گناهان است. طبیعی است در کنار این نگاه، یک نگاه باطنی هم به زیارت وجود داشته باشد.
گفتیم که در زیارت کردن یک مسیحی مهمترین مکان اورشلیم است. اورشلیم همین معبد و مکان مقدس است که به جهت اتفاقاتی که در آن رخ داده است ارزشمند است و تبرک جستن به این مکان حائز اهمیت است. یک خیابانی در اورشلیم به نام خیابان آلام و دردها وجود دارد. می‌گویند ابتدای این خیابان دادگاه رومیان بوده و پس از پایان دادگاه، صلیب را بر دوش عیسی گذاشتند و ایشان مسیری را طی کرده تا به کلیسای مقبره مقدس رسیده است و در آنجا به صلیب کشیده شده است. امروزه مسیحیان این مسیر را طی می‌کنند و برایشان جنبه تقویت ایمان دارد.
تبرک جستن به قبور شهدا در آیین مسیحیت
علاوه بر زیارت کردن اورشلیم، بعد از مدتی زیارت کردن قبور شهدا یعنی افرادی که در مسیر تبلیغ دین مسیحیت کشته شده بودند بین مسیحیان باب شد. مسیحیان اعتقادشان بر این بود شهدا بی‌درنگ نزد خدا می‌روند که شبیه اعتقاد ما است لذا قبور شهدا برای آنها ارزشمند بود چون می‌توانستند واسطه بین آنها با خداوند باشند. این مسئله در قرون بعدی منجر به رقابت شد و چون افراد اعتقاد داشتند اماکن قبور مقدس است تجارت اجزای قبور این بزرگان در میان مسیحیان باب شد حتی نقل شده است جسد یک قدیس را تکه‌تکه کردند و هر کلیسا یک تکه از آن را به همراه خودش برد. نهایتا در شورای کلیسا گفته شد این دعواهای زیارتخانه ساختن نادرست است و دزدی کردن اشیای مقدس صحیح نیست.
ارتباط زیارت و زیبایی‌شناسی
در ادامه نشست هادی ربیعی، استاد دانشگاه هنر با موضوع «ارتباط زیارت و زیبایی‌شناسی در الهیات مسیحی» سخنرانی کرد که گزیده آن را در ادامه می‌خوانید؛
من می‌خواهم مهمترین وجوه ارتباط میان زیارت آنچنان که در متون الهیاتی مسیحی آمده و هنر و زیبایی‌شناسی مسیحی را بیان کنم. ابتدا درباره زیارت در الهیات مسیحی صحبت کنم. ما حداقل از چهار حیث می‌توانیم زیارت را در الهیات مسیحی بررسی کنیم که از هر چهار حیث زیارت با زیبایی‌شناسی ارتباط دارد. من این چهار حیث را عرض می‌کنم؛ اول زیارت به مثابه نوعی سفر یعنی وقتی زیارت می‌گوییم منظورمان سفر زیارتی است. دوم زیارت به مثابه خواندن ادعیه و اورادی خاص یعنی متونی باشد که شخص زائر آنها را بخواند.
سومین حیثیت بحث زیارت در الهایت مسیحی، بحث از متعلق زیارت است یعنی آنچه مورد زیارت واقع می‌شود و اینکه آیا رواست آن شخص مورد زیارت قرار بگیرد یا روا نیست و اساسا زیارت چه نحوه‌ای است یعنی امر مقدسی که مورد زیارت قرار می‌گیرد، مورد عبادت قرار می‌گیرد یا تقدیس می‌شود. گاهی هم زیارت از حیث خودش مورد بررسی قرار می‌گیرد و اینکه آیا معنای باطنی یا نمادین دارد یا نه.
من اصطلاح زیباشناسی را هم توضیح دهم. این بحث شاخه مستقلی از فلسفه است که اواسط قرن هجدهم تاسیس شد و فیلسوفان مختلف درباره آن صحبت کردند و امروز کلمه فلسفه هنر را معادل آن ذکر می‌کنند. این دانش، دانش مدرنی است اما وقتی به آثار متالهان مسیحی در قرون وسطی مراجعه می‌کنیم می‌بینیم مباحثی در آن وجود دارد که امروز ذیل زیبایی‌شناسی قرار می‌گیرد. بنابراین زیبایی‌شناسی درباره هنر، زیبایی و تجربه زیبایی‌شناختی است و در لابلای آثار متفکران مسیحی سخنانی می‌بینیم که می‌شود گفت سخنانی از سنخ مباحث زیبایی‌شناسی است.
مسیرهای زیارتی شکل گرفت
با این مقدمه به بررسی وجوه ارتباط میان زیارت و هنر و زیبایی‌شناسی می‌رسیم. در هر چهار جهت میان الهیات و هنر ارتباط وجود دارد. اولین وجهی که اشاره کردم زیارت از حیث سفر زیارتی است. رابطه بسیار مهمی میان سفرهای زیارتی با خلق آثار هنری به ویژه در حوزه معماری، نقاشی، هنرهای تزیینی و کتاب‌آرایی وجود دارد. در مورد مسیحیت باید توجه داشته باشیم در سه قرن اول مسیحیت آثار هنری بزرگی نداریم چون مسیحیت دین رسمی تلقی نمی‌شد ولی تعدادی آثار باقی مانده است که آن آثار در مقبره‌ها وجود دارد. جالب است که روی آن هیچ تصویری از مسیح وجود ندارد و عمدتا تصاویر از عهد عتیق است که معنای تفسیری دارد. طبیعتا مراجعه مسیحیان به این آثار بوده و علاوه بر اینکه زیارت می‌کردند این آثار را مشاهده می‌کردند.
در قرون بعدی زیارت رنگ بیشتری گرفت. در قرون وسطی مسیرهای زیارتی شکل گرفت و چند مسیر مهم وجود داشت از جمله اورشلیم چون مسیح آنجا زندگی کرده و به صلیب کشیده شده است. مسیر دوم واتیکان بود به دلیل اینکه اولین پاپ آنجا به شهادت رسید. منطقه‌ای هم در شمال اسپانیا بود که هر ساله تعداد زیادی از افراد برای زیارت یکی از حواریون به آنجا می‌رفتند. رفته رفته آثاری نگاشته شد تا درباره مسیر زیارت توضیح بدهد. همچنین در این مسیر کلیساهایی وجود داشت که خود این کلیساها رفته رفته معماری‌شان عوض شد و طرح زیارت به خودش گرفت.
انتهای پیام
