عدالت مالیاتی پیش‌شرط تحقق گفتمان مالیات است

عزت‌الله یوسفیان، کارشناس اقتصادی و عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس دهم در گفت‌وگو با ایکنا، بهینه‌سازی و نهادینه کردن عدالت مالیاتی را یکی از پیش‌شرط‌های مهم در فراگیری گفتمان مالیاتی عنوان و اظهار کرد: در کشور آنهایی که کمترین درآمد را دارند مالیات پرداخت می‌کنند ولی وقتی چند پله بالاتر می‌آییم و با افرادی که از درآمد بالاتری برخوردارند مواجه می‌شویم، فرارهای مالیاتی شدت می‌یابد.

وی افزود: متأسفانه شرایط مالیاتی در ایران خیلی عادلانه نیست و باید نظام مالیاتی کشور به عدالت نزدیک‌تر شود. از سوی دیگر اقدامات حمایتی از اقشار ضعیف به حدی کم و حتی ناکارآمد است که برای حمایت از آنها فقط معافیت‌ مالیات‌های مستقیم در نظر گرفته شده، درصورتی که مبحثی به نام مالیات‌های غیرمستقیم هم وجود دارد و برای حمایت از اقشار ضعیف و آسیب‌پذیر باید تدابیری اندیشیده شود تا هزینه‌های مالیات‌های غیرمستقیم در سبد خانواره‌ها محروم و آسیب‌پذیر کاهش پیدا کند.

کارشناس اقتصادی بیان کرد: چون عدالت مالیاتی در دریافت مالیات رعایت نمی‌شود، ضعیف‌ترین قشر جامعه بیشترین مالیات را پرداخت می‌کند و حتی ریالی هم نمی‌تواند فرار مالیاتی داشته باشد چون پیش از آنکه حقوق و دستمزدش را دریافت کند مالیاتش را پرداخت کرده و از سوی دیگر مالیات غیرمستقیم هم می‌پردازد.

تبدیل نظام مالیاتی به نظام رفاقتی

یوسفیان با بیان اینکه نظام مالیاتی ایران به نظام رفاقتی تبدیل شده است، گفت: بارها اتفاق افتاده یک تاجر به اندازه ده‌ها کارمند و کارگر باید مالیات بپردازد ولی چون ضعف‌های نظام مالیاتی کشور را به خوبی استخراج کرده و به آن پی برده و از رانت‌هایی هم برخوردار است، از زیر بار پرداخت مالیات‎های مستقیم و غیرمستقیم شانه خالی می‌کند.

وی با بیان اینکه خیلی از کشورها با درآمدهای مالیاتی اداره می‌شوند، افزود: مالیات در این کشورها نقش مهمی دارد و دولت برای اینکه از هدررفت درآمدهای مالیاتی جلوگیری کند آن را برای همه به صورت حساب‌شده و منطقی هزینه می‌کند و از سوی دیگر مالیات صرف ارائه خدمات دولتی به مردم شده و به شدت بر محل هزینه‌کرد آن نظارت می‌شود. وقتی مردم به صورت ملموس و محسوس می‌بینند مالیاتی را که پرداخت می‌کنند تأثیری در ارتقای کیفیت زندگی آنها دارد در آنها شور جدیت بیشتری در قبال پرداخت مالیات به وجود می‌آید. پس در ایران اگر دولت می‌خواهد گفتمان مالیات را به گفتمان فراگیر تبدیل کند حتماً باید کیفیت خدمات را افزایش دهد و مردم تأثیر پرداخت مالیات را حس و لمس کنند.

کارشناس اقتصادی بیان کرد: وقتی عدالت مالیاتی برقرار شود مردم به راحتی شرایط را تحمل می‌کنند و با قوانین و  تصمیمات دولتی همراه می‌شوند، چون می‌دانند همه با هم برابرند و تبعیضی میانشان نیست. گفتمان مالیات ارتباط تنگاتنگی با عدالت مالیاتی دارد و بدون عدالت نمی‌توان گفتمان مالیات را ترویج و توسعه بخشید.

مقابله با فرارهای مالیاتی؛ افتخار مدیران

یوسفیان ادامه داد: آنقدر فرارهای مالیاتی در کشور وجود دارد، وقتی مدیری بر سر کار می‌آید کاهش فرارهای مالیاتی را افتخار برای خود تلقی می‌کند و آن را توفیق می‌داند. چرا اصلاً باید فرار مالیاتی وجود داشته باشد که هزینه‌های سنگینی هم صرف مقابله با آن شود؟ در کجا اشتباه شده که فرارهای مالیاتی شدت پیدا کرده است؟ همه اینها پرسش‌هایی هستند که پاسخ آنها در نوع نظام مالیاتی ایران نهفته است. درواقع ضرورت دارد نوع نظام مالیاتی اصلاح شود، سامانه‌های مالیاتی ارتقا یابند، در معافیت‌های مالیاتی بازبینی شود و آنهایی که مستحق معافیت هستند را شناسایی و معرفی کرد.

وی با بیان اینکه هر کاری باید انجام داد تا به عدالت مالیاتی نزدیک‌تر شویم، گفت: هرچقدر نظام مالیاتی ایران شفاف‌تر، به‌روزتر و کارآمدتر شود قطعاً عدالت مالیاتی دست‌یافتنی خواهد بود و به تبع آن به فراگیری و همه‌‍شمول بودن گفتمان مالیات کمک می‌کند.

دوری از برخوردهای سلیقه‌ای در شیوه هزینه‌کرد درآمدهای مالیاتی

عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس دهم تأکید کرد: مطلب دیگر و مهم این است، برخی از مدیران در نوع هزینه‌کرد درآمدهای مالیاتی سلیقه‌ای برخورد می‌کنند و یا درآمدهای مالیاتی را برای برگزاری همایش و سمینارها و تأمین نیازهای شرکت و سازمان مربوطه بکار می‌گیرند. در هیچ کشوری مالیات اینگونه خرج نمی‌شود بلکه صرف ارائه خدمات و بهبود کیفیت خدمات شده و از این طریق اسباب رضایت و راحتی شهروندان فراهم می‌شود. حتی در کشورهای توسعه‌یافته درآمدهای مالیاتی در بخش زیرساختی هزینه نمی‌شوند و منابع مورد نیاز این بخش در دیگر ردیف‌های بودجه شناسایی شده‌اند.

یوسفیان در این رابطه افزود: البته ناگفته نماند خدمات دولتی هم باید دسته‌بندی و اولویت‌بندی شوند؛ یعنی دولت بررسی کند در کدام بخش از خدمات خلأ وجود دارد و درآمدهای مالیاتی را برای برطرف کردن آن خلأها بکار گیرد. اگر هزینه‌کردها طبق اولویت‌بندی‌ها و به عبارتی اهم و مهم نشوند قطعاً هدررفت منابع را به دنبال دارد. یک موضوع دیگر که اشاره به آن ضروری است و آن نظارت در هزینه‌کردهاست تا از این طریق مالیات‌ها در مسیر درست هزینه شوند.

گفت‌وگو از سعید امینی