عادی‌سازی روابط لیبی و رژیم صهیونیستی در راه است؟

به گزارش ایکنا به نقل از رصیف 22، این وب‌سایت در گزارشی اختصاصی به موضوع احتمال عادی‌سازی روابط تل‌آویو و طرابلس پرداخته و نوشته است: دیدار اخیر نجلا منقوش، وزیر امور خارجه لیبی و همتای اسرائیلی وی، تفاوت چندانی با پیامدهای انفجار هسته‌ای نداشت و تبعات آن همچنان ادامه دارد.

تنها حضور دو ساعته در رم، پایتخت ایتالیا، کافی بود تا اخبار مربوط به لیبی در سرتاسر جهان خبرساز شود. با این حال، در میان همه گمانه‌زنی‌ها، دو سؤال اساسی مطرح می‌شود: آیا جزئیات و انگیزه‌های این دیدار فاش شده است؟ آیا دولت عبدالحمید دبیبه آنقدر ساده‌لوح است که عواقب احتمالی این امر بر مردم لیبی را نادیده بگیرد؟ پاسخ صریح خیر است.

عبدالحمید دبیبه، رئیس حکومت وحدت ملی لیبی، از عواقب اقدامات خود غافل نیست. او حتی خود را به خوبی برای اعتراضات، خشم عمومی و حتی عدم تأیید متحدان بین‌المللی، مانند ایالات متحده که دبیبه را یکی از مهره‌های خود در غرب لیبی می‌داند، آماده کرده است.

با این حال، در این مقطع حساس برای لیبی، آنچه برای دبیبه اهمیت زیادی دارد، معامله با ارتشبد خلیفه حفتر (مورد حمایت عربستان سعودی) است. هدف نهایی او اطمینان از رضایت ایالات متحده است که از طریق یک سری جلسات عادی‌سازی تأمین می‌شود.

این امر با عقب‌نشینی نماینده سازمان ملل از موضع منفی خود در مورد دولت دبیبه در سخنرانی اخیر خود در شورای امنیت تأیید می‌شود. پس از چند روز، فرستاده سنگال در مورد رئیس دولت وحدت ملی اظهاراتی در حمایت از وی بیان کرد. بیایید ریشه‌های این داستان پیچیده را با استفاده از منابع معتبر و آگاه بررسی کنیم.

مقامات لیبی عمیقاً درگیر توافق عادی‌سازی هستند

تلاش‌ها برای هماهنگی (مقدمات عادی‌سازی روابط با تل‌آویو) از چهار ماه قبل آغاز شده بود. بازیگران کلیدی شامل ابراهیم دبیبه، برادرزاده نخست‌وزیر و مذاکره‌کننده ارشد و به نوعی به عنوان دست راست عمویش، ولید اللفی (Walid Al-Lafi)، وزیر ارتباطات و ناظر ارشد رسانه‌ای در غرب لیبی بودند. در کنار آنها عبدالباسط البدری، سفیر لیبی در اردن، رمضان بوجنا، معاون نخست‌وزیر دولت وحدت ملی و عبدالمجید الملیقطه(Abdel-Majid Meligta)، تاجر در بخش خصوصی لیبی حضور داشتند.

آنها با هم به صورت مخفیانه با معاون رئیس موساد در اردن و با کمک عبدالباسط البدری، سفیر لیبی در اردن تشکیل جلسه دادند. در این نشست محرمانه، توافقنامه‌ای منعقد شد که در آن غرامتی که دولت دبیبه به یهودیان لیبی خواهد داد، مقدمات بازگشت آنها به لیبی را مشخص می‌کرد. در مقابل، رژیم اسرائیل از نفوذ خود برای تحت تأثیر قرار دادن جامعه بین‌المللی و میانجیگری ایالات متحده برای تمدید دوره حکومت وحدت ملی استفاده خواهد کرد.

جلسات محرمانه‌ای که قبل از نشست رم برگزار شد

نشست اردن بدون به دست آوردن نتیجه، قطعنامه‌ای ملموس یا حتی تعهد برای عادی‌سازی روابط از طرف لیبی به پایان رسید. قرار بود دو ماه و نیم بعد در یونان این نشست دوباره برگزار شود، همانطور که واقعاً اتفاق افتاد.

در این جلسه نماینده وزارت خارجه اسرائیل و معاون موساد حضور داشتند. عمر اکرامی که اتفاقاً داماد عبدالحمید دبیبه است به هیئت لیبیایی پیوست. به طور قابل توجهی، هماهنگی برای این دیدار ایتالیایی بدون اطلاع یا مشورت قبلی نجلا منقوش انجام شد.

نشست رم بین منقوش و کوهن 23 آگوست (یکم شهریور) برگزار شد. اگر تحولات سریعی که در پایتخت لیبی رخ داد و مشکلاتی که دبیبه خود را در آن گرفتار می‌دید نبود، این نشست رخ نمی‌داد. دبیبه نه تنها جایگاه سیاسی خود را از دست داد، بلکه هاله اقتدار خود را نیز زمانی از دست داد که چهره‌های با نفوذ مصراته (سومین شهر لیبی و از حامیان دبیبه) علیه او گرد هم آمدند. این افراد سرشناس در جلسه‌ای که تشکیل داده بودند، خواستار استعفای دبیبه و برخورد قاطع با وی شدند. آنها فساد گسترده‌ای را که مدت‌ها است در لیبی ادامه دارد به شدت محکوم کردند. علاوه بر این، این افراد تأکید کردند که پرونده حقوق بشر لیبی با توجه به رفتارهای دولت و سرکوب صداهایی که در نهایت حیثیت، آزادی‌ها و حقوق مردم لیبی را نقض می‌کند، بسیار سنگین شده و نمی‌توان آن را نادیده گرفت.

آنها پا را فراتر گذاشتند و دبیبه را به خاطر اعمال و عملکرد دولتش مقصر دانستند و اظهار داشتند که دولت دبیبه نماینده آنها نیست، بلکه بر نقاط خاصی حکومت می‌کند و در حال حاضر گروه‌های شبه نظامی در حال گسترش در لیبی هستند.

درگیری بین دبیبه و صالح در مصراته شدت گرفته است

اهمیت و نماد سیاسی مصراته در لیبی برای هر کسی که از نزدیک مسائل لیبی را دنبال می‌کند، آشکار است. این ضربه شدیدی به دبیبه وارد و او تلاش کرد با سازماندهی یک رژه نظامی در مصراته، درست یک روز پس از اعتراضات علیه او، با آن مقابله کند.

 اما زمانی که نیروهای بازدارنده به هواپیمای وی در فرودگاه حمله و محمود حمزه، فرمانده تیپ 444 ارتش لیبی را از صندلی کنار نخست‌وزیری ربودند، غافلگیر شد. دبیبه بدون توسل به اعتراض رها شد و به سفر خود ادامه داد. دبیبه در عین حال فاجعه‌ای را پشت سر گذاشت که باعث درگیری بین نیروهای بازدارنده و تیپ 444 شد. این درگیری به کشته شدن 50 نفر از لیبیایی‌ها منجر شد و در عین حال این دومین ضربه‌ای بود که باعث شد دبیبه علی‌رغم انکار شدید دست داشتن در این حادثه؛ اعتماد عمومی، حمایت سیاسی و حمایت رسانه‌ای را از دست بدهد.

به دنبال این تحولات، عبدالحمید دبیبه به‌طور فزاینده‌ای خود را در جبهه داخلی منزوی می‌بیند، به‌ویژه در شرایطی که عقیله صالح(Aguila Saleh)، رئیس مجلس نمایندگان به‌طور مخفیانه با شخصیت‌های برجسته مصراته برای تشکیل دولت جدید به عنوان جایگزینی برای دولت کنونی جلساتی برگزار می‌کند. در همین مقطع بود که ابراهیم دبیبه، مذاکره کننده ارشد و مغز متفکر عموی خود، به سرعت با وزیر امور خارجه اسرائیل ملاقاتی ترتیب داد و کارزار متقاعدکننده‌ای را برای وارد کردن نجلا منقوش به راه انداخت. با وجود اینکه وزیر اسرائیلی در ابتدا این خواسته را رد کرد اما وقتی آنها او را متقاعد کردند که این یک ملاقات سریع و محتاطانه خواهد بود، به این کار رضایت داد.

چرا اللافی جزئیات نشست رم را فاش کرد؟

کوهن به هیئت لیبیایی وعده هیچ نتیجه فوری در دیدارشان نداد. آنها هم‌عقیده بودند که این دیدار گامی اولیه برای عادی‌سازی بوده و او قول داد که حمایت از دولت دبیبه و متقاعد ساختن جامعه جهانی را مد نظر قرار دهد و بعداً پاسخ دهد. ابراهیم دبیبه تصمیم گرفت جزئیات جلسه را فاش کند و این کار را به ولید اللافی سپرد. اللافی آن را به طور مؤثر اجرا کرد و باعث ایجاد غوغا و شعله‌ور شدن اعتراضات در طرابلس شد.

در ابتدا، ممکن است به نظر برسد که حکومت وحدت ملی بازی را باخته و به نوعی میخ نهایی را به تابوت خود زده است. با این حال، در پشت صحنه، وضعیت کاملاً متفاوت است. علی‌رغم ناامیدی عمومی از واشنگتن، مواضع متزلزل رژیم اسرائیل و خشم مردم لیبی، واقعیت کاملاً برعکس است.

 دبیبه مورد تأیید قرار گرفت و با یک تیر دو نشان زد. برخی از مقامات حکومت وحدت ملی فاش کرده‌اند که حذف نجلا از مدتی پیش برنامه‌ریزی شده بود. عبدالباسط البدری، سفیر لیبی در اردن که اهل شهر الرجمه است، به عنوان جانشین وی منصوب می‌شود. این تصمیم به ابراهیم دبیبه اجازه می‌دهد تا توافق خود با خلیفه حفتر را حفظ کند. پس از تعیین فتحی بن قدوره، یکی از وفاداران به حفتر، برای ریاست شرکت ملی نفت لیبی، انتصاب الرجمه به عنوان وزیر امور خارجه اقدام بعدی مورد انتظار است.

علی‌رغم این توافقات و ترتیبات محرمانه، دولت اخیراً تصمیم گرفت اخطار اخراج نجلا را از وب‌سایت رسمی دولت حذف و اعلام کند که وی زیر نظر بوده و در حال حاضر از مقامش تعلیق شده است که این امر نشان‌دهنده مداخله جناح‌های طرفدار نجلا که احتمالاً از واشنگتن هستند است و از روند عادی‌سازی روابط با تل‌آویو حمایت می‌کنند.

یهودیان لیبی؛ گروه فراموش شده

برای دبیبه، مسئله یهودیان لیبی هرگز در اولویت نبوده است. در عوض، هر زمان که به دنبال جلب رضایت بین‌المللی است، از آن به عنوان یک مانور استراتژیک استفاده می‌کند. رافائل لوزون (Raphael Luzon)، رهبر اتحادیه یهودیان لیبی، با این دیدگاه موافق است و در این باره می‌گوید: شک دارم که دبیبه به دلیل نگرانی برای رفاه یهودیان لیبی با اسرائیلی‌ها درگیر شده باشد. این صحبت‌ها برای این است که او در برابر افکار عمومی بهانه‌ای برای ملاقات با نمایندگان تل‌آویو فراهم کند.

لوزون ادامه می‌دهد: چندین بار تلاش کرده‌ایم تا با او تماس بگیریم، اما او به طور مداوم ما را نپذیرفت. او هرگز تمایلی برای رسیدگی به مسائل پیش روی یهودیان لیبی از خود نشان نداد. این به ما، یعنی جامعه یهودی لیبی مربوط است که به جای دخالت دادن اسرائیل، مستقیماً با مقامات لیبی در مورد نگرانی‌های خود صحبت کنیم.

جلسات محرمانه و هماهنگی روزانه با اسرائیل

ایوب کارا(Ayoob Kara)، وزیر سابق ارتباطات رژیم صهیونیستی، بحث قبلی این گزارش را در مورد دیدارهای محرمانه بین مقامات اسرائیلی و همتایان لیبیایی آنها تأیید می‌کند. کارا توضیح می‌دهد: ما تعاملات روزانه را با افراد کلیدی از لیبی حفظ و معمولاً از افشای جزئیات خاص مانند نام یا انگیزه فرد خودداری می‌کنیم، زیرا در حال حاضر هیچ منفعتی برای انجام این کار وجود ندارد.

 وی در ادامه تأکید کرد: منتظر یک دولت دائمی برای همکاری خواهیم بود، اما منافع اسرائیل جای دیگری است؛ این دبیبه است که مشتاق تعامل با ما است.

کارا در پایان می‌گوید: همه مقامات لیبیایی که من ملاقات کرده‌ام و نام آنها را به دلیل اینکه مشهور هستند، ذکر نمی‌کنم در کشور خود تضمین داده‌اند، اگر در انتخابات آینده پیروز شوند، از جمله کسانی هستند که از همکاری اقتصادی با اسرائیل حمایت می‌کنند. درست همانطور که پیش‌تر در مورد امارات، سودان و مراکش دیده‌ بودیم.

پیگیری بی‌وقفه عادی‌سازی توسط دولت‌های لیبی چیزی نیست جز یک تاکتیک سیاسی برای ماندن در قدرت و تداوم بحران به نفع عده معدودی که دارای اقتدار و ثروت هستند. این گزارش فقط گوشه‌ای از وقایع پیش از دیدار کوهن و منقوش را که اخیراً خبرساز شد، ارائه کرده است. این مذاکرات مدت‌ها پیش آغاز شد، به‌ویژه زمانی که ویلیام برنز، مدیر آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا(CIA) اوایل سال جاری از لیبی بازدید کرد. وی با عبدالحمید دبیبه در طرابلس دیدار و سپس به الرجمه رفت و در آنجا با ارتشبد خلیفه حفتر دیدار کرد.

برنز عادی‌سازی را به دبیبه پیشنهاد نکرد، منابع خبری نشان می‌دهند که این دبیبه بود که گفت‌وگو را آغاز کرد. با این حال، برنز پاسخی فوری ارائه نکرد. این زمانی بود که گرو‌ه‌های میانجی‌گری در سطح بین‌المللی وارد صحنه سیاسی لیبی شد و دبیبه از آن برای هماهنگی مذاکرات عادی‌سازی در بالاترین سطح کمک خواست.

این امر تا جلسه اخیر ادامه داشت که خشم عمومی را برانگیخت و دولت دبیبه را بر سر دوراهی قرار داد. اکنون، او با یک انتخاب اساسی روبرو است: یا با موفقیت در طوفان سیاسی حرکت کند، حمایت بین‌المللی (به ویژه از سوی کاخ سفید) را تضمین  و توافق خود را با ارتشبد حفتر و پسرانش حفظ کند که این کار به تقسیم بودجه دولت و حفظ امنیت بستگی دارد. یا اینکه وضعیت فعلی کشور و فشار مردم و رقبای سیاسی، منجر به سقوط دولت خواهد شد. این امر راه را برای یک دولت سراسری جدید که قادر به نظارت بر انتخابات آینده هست باز می‌کند؛ انتخاباتی که نزدیک به دو سال است که به دلایل مختلف متوقف شده است.