علامه طباطبایی تاریخ تفسیر را به قبل و بعد از خود تقسیم کرد

به گزارش ایکنا، ابوالفضل خوش‌منش، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، شامگاه اول آذرماه در نشست «علامه طباطبایی؛ شمس‌الوحی تبریزی» که از سوی انجمن‌های علمی «علوم قرآن و حدیث» و «فلسفه و حکمت اسلامی» دانشگاه تهران به مناسبت بزرگداشت علامه طباطبایی برگزار شد، گفت: فرد روشنفکرمسلکی، علامه را با برخی از علمای معاصر خودش مقایسه می‌کرد و می‌گفت که عالمان دوران ایشان جاه و جبروتی داشتند ولی وقتی از دنیا رفتند فراموش شدند ولی علامه با ظاهری بسیار ساده رفت و آمد داشت و نام او ماندگار شده است و خواهد ماند.

وی با بیان اینکه او بدون امکانات و خدم و حشم توانست حرکت عظیم اصلاحی را انجام دهد، افزود: کسانی ایشان را مورد آماج هجمه‌ها قرار دادند ولی هر روز عظمت قرآنی ایشان بیش از پیش می‌شود. ایشان در راه خدا مجاهدت کرد و مصداق آیه شریفه «وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا ۚ وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ» شد.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران تصریح کرد: الان هم کسانی در گوشه و کنار به ایشان اسائه ادب می‌کنند و او را غیر انقلابی می‌دانند ولی او چرا غیرانقلابی است در حالی که شاگردان ایشان بنیانگذاران فکری انقلاب شدند و در جریان پیروزی انقلاب هم مجاهدت کردند؛ این مرد بزرگ، انقلاب اسلامی را از بعد فکری و نظریه‌پردازی مورد حمایت قرار داد.

خوش‌منش با بیان اینکه علامه فردی کم هزینه و پرخدمت بود و تاریخ تفسیرنگاری را به قبل و بعد از خود تقسیم کرد، اظهار کرد: مردم احساس می‌کردند که فرزند امام حسین(ع) و امام مجتبی(ع) در بین آنان زندگی می‌کند. مرد عالمی به بنده گفت خداوند به سادات طباطبایی به خاطر مظلومیت امام مجتبی(ع) عنایات خاصی داده است. در نوآوری او همین بس که به دنیای پرشر و شور قرن 20 و جنگ‌های جهانی فهماند می‌توان به قرآن پرسش بدهی و از آن پاسخ بگیری.

استاد دانشگاه تهران افزود: در روزگار بعد از جنگ جهانی دوم در دنیا چه خبر بود؟ کمونیسم و سوسیالیسم و مارکسیسم بر عقول میلیاردها انسان سلطه داشتند و مارکسیسم و ماتریالیسم معادل علم بود و سیدی با این بضاعت اندک به قم آمد و در منزلی اجاره‌ای با قلم خود به اصلاح‌گری پرداخت و جهاد علمی و جهاد تبیینی کرد. او برای تفسیر خود عنوان متواضعی به نام المیزان در تفسیر القرآن باالقرآن را برگزید که به معنای تلاش برای ایجاد سنجه برای فهم قرآن به قرآن است. عنوان المیزان را با عناوینی مانند الکشاف عن حقائق ...زمخشری یا روح‌المعانی فی تفسیر قرآن العظیم ... مقایسه کنید.

ماجرای علامه طباطبایی و بحارالانوار

خوش‌منش با بیان اینکه معروف است که المیزان تفسیر ترتیبی، عقلی و اجتهادی است ولی چون نیک بنگریم تفسیری ترتیبی، موضوعی، قرآنی و روایی، عقلی و اجتهادی است، تصریح کرد: ایشان روایات شیعه و سنی را از نظر گذراندند و بعد سراغ تفسیر رفتند و تعلیقاتی بر بحارالانوار نوشتند که سر و صدا ایجاد کرد؛ گفته شد سیدی در قم از یکطرف اسفار درس می‌دهد و از طرفی بر بحار تعلیقه می‌زند و حتی کار به جایی رسید که خواستند شهریه طلابی را که نزد ایشان می‌آمدند قطع کنند و البته مصالحاتی صورت گرفت و مسئله برطرف شد. 

وی افزود: علامه طباطبایی سر تا پا، ادب و احترام و خضوع بود و قصدی بر اسائه ادب به علامه مجلسی نداشت و فرمود: علامه مجلسی برای ما عزیز است ولی امام صادق(ع) برای ما عزیزتر است. چیزهایی در بحار وجود دارد که نیازمند اصلاح و تعلیقه و ... است ولی در هر صورت با فشار برخی افراد نتوانستند آن کار را ادامه دهند.

خوش‌منش بیان کرد: آقای صادقی تهرانی تفسیری را در 30 جلد نوشتند که «الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنه» نام داشت و تعریض مؤدبانه و علمی به المیزان بود؛ در مقدمه آن هم نامه علامه طباطبایی به خودشان را که با خط نستعلیق نوشته شده بود آوردند. علامه آورده بود که من جلد اول این کار ارزشمند را دیدم و خوشحال شدم و این کار ارزشمند را حتماً ادامه بدهید. آقای صادقی تهرانی که مجتهد و مفسر و اصولی و مجاهد و از رفقای امام موسی صدر بود، گفته است که علامه طباطبایی در تمامی علوم، استاد علامه مجلسی بوده است.

خوش‌منش اظهار کرد: کدام انسانی است که زبان مادری او ترکی و زبان علمی او عربی آن هم در این سطح باشد(و فکر نکنم کسی بتواند نصف یک جلد المیزان را اینطور بنویسد)، زبان محاوره او هم فارسی سره و اشعار فارسی و عربی عراقی داشته باشد. علامه خیلی از دانسته‌ها و داشته‌های خود را در المیزان بیان نکرده است. در مورد علامه محمد قزوینی و علامه دهخدا گفته شده است که همه داشته‌های خود را روی میز گذاشته‌اند ولی علامه طباطبایی این کار را نکرده است و استاد لسانی فشارکی فرمودند با مقایسه المیزان با برخی تفاسیر دیگر می‌توانیم بفهمیم چیزهایی بوده که علامه نگفته است.

وی ادامه داد: اگر سیر تفسیری علامه را از آیات 213 بقره تا 200 آل عمران بنگریم، مطالب منسجمی در مورد مباحث اجتماعی و ... بیان کرده است.