فرهنگ ملی ایران را حفاظت کنیم

به گزارش خبرنگار ایکنا، مراسم رونمایی از بیست و پنجمین جلد دایره‌المعارف بزرگ اسلامی امروز، ۲۹ آذرماه با حضور اساتید و پژوهشگران در مرکز دایره‌المعارف اسلامی برگزار شد.

در ابتدای این مراسم، سیدکاظم موسوی بجنوردی، رئیس مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی طی سخنانی اظهار کرد: چهل سال است تلاش می‌کنیم دایره‌المعارف اسلامی را تدوین کرده و فرهنگ ملی ایرانی را بتوانیم نشان داده و از آن حفاظت کنیم. یکی از قدمای این مرکز به بنده گفت که ما به جز دایره‌المعارف نویسی چیزی بلد نیستم، اما بنده در پاسخ به ایشان گفتم که شما همه چیز می‌دانید. جا دارد از اساتیدی همچون باستانی پاریزی، احمد اقتداری، ایرج افشار، عربشاهی، قمر آریان، مریم کریمی، بدرالزمان قریب و ... که در این مرکز فعالیت کرده و از بین ما رفته‌اند یاد کنیم. هر یک از این عزیزان سهم تحسین‌برانگیزی در گردآوری دایره‌المعارف داشته‌اند.

از ایران حفاظت کنیم

وی بیان کرد: امروز در پیچ و خم‌های تو در تو و پر از مخاطراتی که وجود دارد در حال حرکت هستیم. با وجود گرانی و هجمه‌های داخلی و خارجی در شرایط خاصی قرار داریم. تک‌تک ما وظیفه داریم که از ایران خود حفاظت کنیم. بزرگترین سرمایه ما فرهنگ ملی ماست. ما ایرانیان پیش از اسلام نیز موحد بودیم و به همین دلیل نقش برجسته‌ای در شکوفایی تمدن اسلامی ایفا کردیم.

موسوی بجنوردی ادامه داد: اسلام که به ایران آمد، ایرانیان آن را پذیرفته و نقش پررنگی در شکوفایی اسلامی ایفا کردند. هر جلد از دایره‌المعارف حداقل ۲۰۰ مدخل و هر مدخل نیز حداقل ۱۰ بار گردش و ملاحظه دارد یعنی برای هر جلد حداقل دو هزار مدخل و گردش دارد و این باعث می‌شود چیزی به وجود آید که از شعر زیباتر است.

رئیس مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی در پایان تصریح کرد: مصمم هستیم در این مرکز اصول و فرهنگ ایرانی را حفظ کنیم. ما پاسدار فرهنگ ایرانی هستیم.

راه سختی در پیش داریم

در ادامه، احمد مسجدجامعی، قائم‌مقام مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی نیز در سخنانی بیان کرد: تمامی اساتید حاضر در جلسه از بزرگان فرهنگ و هنر این سرزمین هستند و ادامه کار ایشان راه ما را دشوار می‌کند و این پیشینه، چشم‌اندازی را برای ما ترسیم می‌کند که باید برای آن تلاش مضاعف کرد.
وی با بیان اینکه پیشینه دایره‌المعارف نویسی در کشور ما پس از انقلاب مشروطه با مرحوم دهخدا آغاز شد، گفت: هنوز مرجع ما در حوزه‌های ویرایش منبعی است که در مصائب ثبت و ضبط شده است. اگر بخواهیم نقطه‌های درخشان چهار دهه اخیر در کشور را نام ببریم، می‌توانیم به مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی اشاره کنیم که هم مسیر خود را درست تشخیص داد و هم در مسیر صیانت از فرهنگ ایرانی اسلامی قرار گرفت و از همه ظرفیت‌ها در این زمینه استفاده کرد.

مسجدجامعی با اشاره به اینکه البته ایده‌هایی در این زمینه مطرح شد، اما نیمه‌کاره ماند یا منحرف شد، اظهار کرد: در شرایطی مراکز دانشگاهی با قله‌های فرهنگ و هنر همکاری نداشتند، دایره‌المعارف بزرگ اسلامی از غیب آمد و با ایشان به همکاری پرداخت و آن‌ها را به سامان رساند و شرایط خلاقیت رشد علمی و بهره‌گیری از محضر این اساتید را فراهم کرد.
وی بیان کرد: ما امروز میراث سنگینی از این اساتید در اختیار داریم و جا پای ایشان گذاشتن بسیار سخت است. تاکنون به نیمی از حروف الفبا در دایره‌المعارف رسیده‌ایم و به پیش خواهیم رفت. این کار بسیار بزرگ و اثرگذار است و باید همچنان تا پایان حروف ادامه داشته باشد.

قائم‌مقام مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی افزود: ما امروز ادامه دهندگان راه استاد ایرج افشار، استاد زریاب خویی، استاد انوار و ... هستیم که در حوزه دغدغه‌های ملی و فراملی خود به اینجا نظر داشتند. به همین دلیل راه سختی را در پیش داریم و باید در قبال این پیشینیان، پدارن علم و فرهنگ و علم پاسخگو باشیم.
وی بیان کرد: در ورودی مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی اسامی افرادی وجود دارد که به رغم تنوع فکری، ویژگی‌های خانوادگی و ... آثار خود را به مرکز ارائه داده‌اند؛ چراکه معرفت و علم را در اینجا می‌بینند و دایره‌المعارف نیز به این مسئله پایبند است. رونمایی از کتاب بهانه‌ای برای دیدن یگدیگر و گفت‌وگو در رابطه با بزرگان است، اما جلد بیست و پنجم دایره‌المعارف ویژگی خاصی داشت. همکاران بنده در شرایط دشوار پابه‌پای مسائل و مشکلات آمده و در مقابل سختی‌های موجود ازجمله بیمار کرونا، کمبود اعتبارات و ... مقاومت کردند تا رسالت خود را به خوبی انجام دهند.

مسجدجامعی ادامه داد: این زمینه‌ای خواهد شد تا جلد‌های بعدی دایره‌المعارف را با سرعت بیشتری ارائه دهیم. ما نباید از ترازی که بزرگان پیشین برای مدخل‌های قبلی دایره‌المعارف ایجاد کردند، پایین‌تر بیاییم و باید افق بلندتری را در جلد‌های بعدی درنظر گرفته و افق ایرانی اسلامی را در این مداخل در نظر بگیریم. این دایره‌المعارف مورد توجه همگان قرار گرفته و لازم می‌دانم از همه همکاران خود در مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی که در زمینه تهیه جلد بیست و پنجم دایره‌المعارف بزرگ اسلامی تلاش کردند، قدردانی کنم. امروز دایره‌المعارف در حال انتخاب و پرورش نیرو‌های ویژه خود است.
وی با بیان اینکه نقطه مشترک همه همکاران در مرکز ایران و فرهنگ ایرانی است، تصریح کرد: ما در دایره‌المعارف افرادی را داریم که امروز پرده‌نشین بوده و چندان دیده نمی‌شوند. امروز مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی بدون اینکه متکی به منابع دیگر باشد، ظرفیت علمی خود را در سطح والا نگه داشته است که این مسئله بسیار مهم است. به دنبال این هستیم تا در مرکز مقالات برتر سال را نیز انتخاب و معرفی کنیم.

پروژه تاریخ شفاهی

در ادامه، حمیدرضا محمدی، مدیر روابط عمومی مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی نیز در سخنانی با اشاره به پروژه تاریخ شفاهی این مرکز بیان کرد: برنامه تاریخ شفاهی مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی در چهلمین سالگرد ایجاد این مرکز آغاز شد و اکنون با چند گفت‌وگوی دیگر پرونده آن بسته خواهد شد.
وی گفت: برخی مقالات در حال تایید از سوی گفت‌وگو شوندگان و برخی دیگر نیز در حال تدوین است. در این فرصت از همه همکاران خود در مرکز قدردانی می‌کنم و از همه دوستان تقاضا دارم تا این پروژه را همراهی کنند تا به ثمر برسد.

در ادامه، برنامه رونمایی از لوگوی چهل سالگی مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی با حضور کاظم موسوی بجنوردی، رئیس مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، احمد مسجدجامعی، قائم‌مقام مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی و چند نفر از اساتید حاضر در جلسه برگزار شد.
همچنین، رضا فرزان‌یار، طراح لوگوی چهل سالگی مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی نیز در سخنانی گفت: خیلی خوشبخت هستم‌ که از سال ۱۳۹۸ در این مرکز فخیمه و در کنار همکاران به پاسداری و حفظ فرهنگ ایران اسلامی می‌کوشیم. چهل و چهار هر دو عددی هستند که در ادبیات و فرهنگ ایرانی جایگاهی ویژه برای خود دارند به همین دلیل از این دو عدد برای طراحی لوگوی چهل سالگی مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی استفاده کردم.

وی بیان کرد: عدد ۴۰ فرمی دایره‌وار و تکرار شونده دارد که نمایشگر فعالیت فراوان همکاران در مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی است. خط بکار‌گرفته شده در این لوگو نیز برگرفته از قلم میرزا رضا غلامرضا اصفهانی است که تاثیرگذار است. همچنین، از رنگ فیرزوه‌ای و طلایی برای این کار استفاده شده که نشانگر طالع پیروز است.

در ادامه، علی‌اشرف صادقی، عضو هیئت علمی مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی نیز در این مراسم بیان کرد: باید اینجا از اساتیدی همچون مرحوم دکتر طباطبایی، دکتر داوری و ... نام ببرم تا یاد ایشان را گرامی داریم. در کشور ما از ۷۰ سال پیش به این سو شاهد بودیم که وقتی بزرگان فرهنگ و هنر این مرز و بوم از میان ما رفتند، کسی جایگزین و جانشینی برای ایشان نشد.
صادقی ادامه داد: در مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی نیز بزرگانی مانند مرحوم زریاب خویی، مرحوم زرین‌کوب، مرحوم قریب، مرحوم شرف، مرحوم گنجی، مرحوم آذرنوش و ... وجود داشتند که واقعا نظیر نداشتند. متاسفانه با وضعی که شاهد آن هستیم امیدی نیست که افرادی پیدا شده و به خاطر علم‌دوستی و عشق به ایران وارد رشته‌هایی شوند که هیج سود مادی برای آن‌ها ندارد.
وی اظهار کرد: با کوشش‌هایی که برای جذب بودجه در مرکز می‌شود، امیدواریم مرکز رونق گذشته خود را دوباره پیدا کند و به دوران اوج برسد. کرونا باعث شد که کار تهیه دایره‌المعارف کند شود که امیدواریم هر سال بتوانیم یک‌جلد را به پایان برسانیم و بتوانیم جوانان دانشمند کشور را در این مرکز جذب کنیم تا خون تازه‌ای در رگ‌های موسسه جاری شود.

صادقی با بیان اینکه دایره‌المعارف اسلامی تنها مجلد این مرکز نیست، گفت: تاکنون چندین دانشنامه دیگر نیز در این مرکز تهیه و چاپ شده است. دانشنامه ری و ... از جمله این کتاب‌ها است که بسیار ارزشمند هستند. امیدواریم انتشارات مرکز دچار وقفه نشده و بتوانیم کتاب‌های بهتری را به چاپ برسد.

فرهنگ و زبان ما رستم رستم‌هاست

در ادامه اصغر دادبه، مدیر بخش ادبیات و عضو هیئت علمی مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی نیز در سخنانی بیان کرد: امیدوارم با توجه به فاصله‌ای که بین انتشارات مجلدات افتاده است، مصداق بارز روز هجران و شب فرغت یار آخر شد، باشیم و این فاصله‌ها کاهش پیدا کند.

وی ادامه داد: کوشش زیادی برای تهیه دایره‌المعارف در ایران شده، اما برای اینکه بدانیم تا چه میزان از جهان عقب هستیم، کافی است بدانیم که اصحاب دایره‌المعارف فرانسه از قرن ۱۸ به این امر اقدام کردند.

دادبه با بیان اینکه در این زمینه دشمن کم نداریم، اظهار کرد: فرهنگ و زبان ما رستم رستم‌ها است و دشمنان ما شمشیر را از رو بسته‌اند؛ لذا باید با قدرت فراوان در راه حفظ فرهنگ ایرانی گام برداریم. امروز با میراثی که بزرگان برای ما به یادگار گذاشته‌اند، کار سختی در پیش داریم.
وی گفت: شاید یکی از نخستین بخش‌هایی که دست جوانان را در مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی گرفت، بخش ادبیات مرکز بود. جوانان امروز باید مقالات پخته و پرمحتوا ارائه دهند و مدیران نیز باید زمینه را برای این امر فراهم کنند. اگر بخواهیم با معیار‌های مادی زندگی خود را بسنجیم، راه به جایی نخواهیم برد.

عضو هیئت علمی مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی در پایان سخنان خود اظهار کرد: امروز مدیران مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی باید تلاش کنند تا جلد ۲۶ دایره‌المعارف بزرگ اسلامی تا پایان سال آماده و تهیه شود.

برخی فکر می‌کنند همه چیز را می‌دانند

در ادامه آیت‎‌الله سیدمصطفی محقق داماد، عضو شورای عالی دایره‌المعارف بزرگ اسلامی نیز در سخنانی گفت: شاعرانی مانند صائب تبریزی و سعدی شیرازی که در شعر‌های خود از جمله؛ همت بلند دار استفاده کرده‌اند، کلام خود را از بیان شیوای امیرالمومنین(ع) وام گرفته‌اند. امروز باید همگی همت خود را بلند داریم تا دایره‌المعارف به کار خود با تلاش مجدانه ادامه دهد.
وی بیان کرد: روز‌های ابتدایی که بنده در مرکز دایره‌المعارف حضور یافتم با اساتید بزرگی مواجه شدم که برای خود اقیانوسی در علم بودند. یکی از این اساتید، استاد کاظم موسوی بجنوردی بود که ایده دایره‌المعارف را بیان کرد.

در ادامه علی بهرامیان، معاون علمی مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی نیز در سخنانی بیان کرد: به یاد دارم که بنده بیش از ۳۰‌ سال پیش همزمان با رونمایی جلد سوم دایره‌المعارف بزرگ اسلامی وارد این مرکز شدم، اما تاکنون طی این سال‌ها هیچ‌کدام از مجلدات دایره‌المعارف مانند جلد بیست و پنجم با سختی و مشکلات فراوان مواجه نبود.
وی گفت: نکته مهم در مورد مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی این است که نیرو‌هایی که بتوانند از نظر علمی دایره‌المعارف را در سطح مقبول نگه دارند، تربیت شوند. امروز متاسفانه وضع تحصیلات جامعه از لحاظ علمی نازل شده است و باید این مسئله آسیب‌شناسی شود. فرهنگ ایرانی اسلامی به نوعی است که شاید فردی نتواند در آن تخصص کامل در همه ابعاد داشته باشد.

بهرامیان بیان کرد: امروز جامعیت در تخصص‌های علمی کاهش پیدا کرده است. امثال مرحوم زریاب خویی اساتید بسیار بزرگی بودند که در تخصص ویژه خود واقعا جامع بودند؛ لذا فرهنگ ایرانی اسلامی به نوعی است که برای تخصص در آن باید به زوایای مختلف این فرهنگ آشنایی کامل داشت. امروز متاسفانه افراد متخصص چندانی برای مداخل مختلف دایره‌المعارف وجود ندارند که در این زمینه باید به صورت ویژه فعالیت کرده و افراد متخصص را بیابیم. دایره‌المعارف برای تداوم کار نیازمند جامعیت نیرو‌ها است.

وی اظهار کرد: به سهم خود از همکاران گرامی در مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی قدردانی می‌کنم که با تمامی تلاش خود در میدان هستند و امیدوارم مجلدات بعدی دایره‌المعارف بزرگ اسلامی در اسرع وقت تهیه شده و به سرانجام برسند.

در ادامه، نصرالله پورجوادی، عضو شورای عالی مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی نیز در سخنانی گفت: بنده در طول این سال‌ها همواره شاهد همت و عزم جزم استاد بجنوردی در رابطه با تهیه دایره‌المعارف بودیم. در چهل سال فعالیت مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی مشکلات و بحران‌های زیادی وجود داشت، اما این مرکز توانست به خوبی از سختی‌ها عبور کند.
وی در پایان تصریح کرد: امیدوارم همچنان این فعالیت‌ها در مرکز ادامه داشته باشد و مجلدات دیگر دایره‌المعارف نیز به زودی تهیه شود.

یادآور می‌شود، در پایان برگزاری این مراسم و با حضور کاظم موسوی بجنوردی، رئیس مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، احمد مسجدجامعی، قائم‌مقام مرکز و دیگر مدیران و اساتید حاضر در مراسم از بیست و پنجمین جلد دایره‌المعارف بزرگ اسلامی رونمایی شد.