ویژگی‌های معنویت ایمان‌گرا در سیره حضرت زهرا(س)

به گزارش ایکنا، مراسم بزرگداشت ولادت حضرت زهرا(س)، امروز دوشنبه 11 دی ماه در دانشگاه بین‌المللی اهل بیت(ع) برگزار شد.

آیت‌الله رضا رمضانی؛ دبیر کل مجمع جهانی اهل بیت(ع) در این مراسم به سخنرانی پرداخت که در ادامه می‌خوانید؛

 

موضوعی که به ذهنم رسیده در مورد آن صحبت کنم سه عنوان مشترک درباره زندگی حضرت زهرا(س) شامل معنویت، ایثار و ولایت‌پذیری است. منظور از معنویت، توجه به عالم معنا است که خصوصیات ماده را ندارد و انسان را متوجه یک حقیقت ماورایی، ملکوتی، گرایشات مقدس و امور فطری می‌کند. بدون شک انسان، موجودی معناگراست هرچند گاهی غباری بر روی این معناگرایی می‌نشیند اما نه تنها انسان بلکه همه عالم هستی به حق ایجاد شده و هیچ چیزی بر اساس باطل خلق نشده است. آیات متعددی هم به معنادار بودن خلقت انسان اشاره کرده‌اند از جمله در آیه 4 سوره تین آمده است: «لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ فِي أَحْسَنِ تَقْوِيمٍ؛ که ما انسان را در نیکوترین صورت (در مراتب وجود) بیافریدیم» 

 

همچنین در قرآن تأکید شده که انسان باید به حیات طیبه برسد و در همین راستا آمده است: «مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَىٰ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً ۖ وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ؛ هر کس از مرد و زن کار نیکی به شرط ایمان به خدا به جای آرد ما او را به زندگانی خوش و با سعادت زنده‌ابد می‌گردانیم و اجری بسیار بهتر از عمل نیکی که می‌کردند به آنان عطا می‌کنیم» (نحل/ 97) در جای دیگری آمده است که انسان می‌تواند محبوب شود. در همین زمینه در قرآن کریم آمده است: «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَيَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَٰنُ وُدًّا؛ همانا آنان که به خدا ایمان آوردند و نیکوکار شدند خدای رحمان آنها را (در نظر خلق و حق) محبوب می‌گرداند» در خصوص انسان، هم در خود سوره انسان و هم آیات دیگر تأکید شده که انسان در یک نظام حکیمانه خلق شده و اساسا خداوند حکیم مطلق است و کاری بیهوده از او صادر نمی‌شود. در قرآن کریم آمده است آیا شما گمان می‌‌کنید بیهوده خلق شده‌اید و به سوی ما بازگشت نخواهید داشت؟ بنابراین از نظر قرآن کریم، انسان معنادار و معناگرا است.

 

مباحث زیادی در زمینه معنویت وجود دارد که باید مورد بررسی قرار دهیم. گاهی معنویت‌گرایی بر پایه ایمان و گاهی بر پایه چیزی غیر از ایمان است. معنویت‌ِ ایمان‌گرا بر اساس ایمان به خدا، آخرت، کتب آسمانی، پیامبران الهی و وحی بنا نهاده می‌شود. خداوند این ایمان را بنا نهاده تا گرایش مقدسی که در انسان موجود است به عرصه تحقق برسد اما گاهی معنویت بر پایه ایمان نیست و مخصوصا امروزه در جهان غرب و لیبرالیسم و سکولاریسم، معنویت به این معنا مطرح نیست بلکه معنویت به شکل مطلق مطرح شده و ضرورتی ندارد این معنویت بر اساس ایمان به خدا باشد و حتی بعضا آن را بر اساس انکار خدا مطرح می‌کنند اما مسئله این است که غربی‌‌ها هم گرایش معنوی را در انسان قبول دارند. در اروپا و آمریکا حتی عرفان‌های بدون خدا هم مطرح شده است. 

 

لزوم بررسی راه‌های رسیدن به معنویت توسط دانشجویان

اما آن معنویتی که با ساختار وجودی انسان تطابق دارد معنویت ایمان‌گرا است که انسان را مسئول بار می‌‌آورد. البته وقتی خود شخص چنین معنویتی داشته باشد به نوعی آرامش می‌رسد چراکه آرامش، گمشده بشر امروز است و برخی افراد با قرص‌‌های مُسکن دنبال آن هستند اما این آرامش تحقق پیدا نمی‌کند مگر اینکه انسان با خدای محبوب و معشوق انس بگیرد. در قرآن کریم هم آمده است: «الَّذِينَ آمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ اللَّهِ ۗ أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ؛ آنها که به خدا ایمان آورده و دلهاشان به یاد خدا آرام می‌گیرد، آگاه شوید که تنها یاد خدا آرام‌بخش دلهاست» (رعد/ 28) اگر خداوند را به خوبی و درستی یاد کنیم او هم ما را یاد می‌کند همانگونه که در قرآن کریم آمده است هرکس مرا یاد کند با او همنشین خواهم شد.

 

دانشجویان به میزان زیادی می‌توانند راه‌های رسیدن به آرامش را مورد بحث و بررسی قرار دهند. اساساً ادبیات یک شخص معنوی ایمان‌گرا، ادبیاتی ویژه است که در کردار، رفتار و گفتار او ظهور و بروز پیدا می‌کند. گاهی افراد بدون ایمان با کوچکترین اتفاقی مضطرب و گاهی افسرده و بی‌هویت می‌‌شوند اما معنویت ایمان‌گرا انسان را به هویت واقعی می‌رساند. خداوند همه بشریت را به این معنویت دعوت کرده است. خداوند از ما می‌خواهد قلبی که در وجود ما به امانت گذاشته شده است را سالم برگردانیم چون این قلب باید ایمان‌گرا و معنویت‌گرا باشد. حضرت فاطمه زهرا(س) هم در اوج معنویتِ ایمان‌گرا است و داشتن معنویتی بالاتر از این برای ما قابل تصور نیست.

 

در ارتباطی که حضرت زهرا(س) با خدای متعال دارد اوج این معنویت به خوبی برای ما قابل مشاهده است. بالاترین نقطه معنویت، مسئولیت‌پذیری و بالاترین نقطه مسئولیت‌پذیری، ایثار و از خودگذشتگی است که در این شرایط انسان، حتی آن چیزی که خودش نیاز دارد را هم در اختیار نیازمندان قرار می دهد. اوج ایثار در حضرت زهرا(س) وجود دارد. ما برای رسیدن به آن مقام باید به اسرار عبادات برسیم. احکام عبادی سه مرحله دارد که یکی شناخت احکام، دوم شناخت آداب این احکام و در نهایت اسرار عبادات است که اگر دو مرحله اول را به خوبی درک کنیم و به این زینت برسیم آنگاه به مرحله سوم یعنی اسرار عبادت خواهیم رسید.

 

حضرت زهرا(س) می‌‌فرمایند اگر می‌‌خواهید بندگی کنید باید در بندگی شما خلوص وجود داشته باشد چون در این‌صورت خدای متعال، بالاترین فضیلت‌ها را نصیب شما خواهد کرد. حضرت زهرا(س) می‌فرمایند خداوند ایمان را قرار داد تا ما مشرک نباشیم و در کنار خدای متعال، شخص دیگری را قرار ندهیم و عبادت فقط در راستای قرب الهی باشد. این همان معنویت ایمان‌گرا است. در تعبیر دیگری آمده که انسان نباید متکبر باشد لذا هرچه معرفت او بیشتر شود تواضع او هم افزایش خواهد یافت و صرفا به صفافت خداوند توجه می‌کند. مواردی همانند زکات و روزه هم برای تزکیه نفس قرار داده شده‌اند. 

 

حضرت زهرا(س) می‌فرمایند هرچه اخلاص انسان بیشتر باشد درجه وی هم بالاتر هم خواهد بود. ایشان می‌‌فرمایند جهاد باعث عزت برای مسلمانان و ذلت برای اهل کفر است. به صورت خلاصه می‌‌توان گفت که معنویت حضرت زهرا(س) بر پایه ایمان بوده و این معنویت در اوج است که آرامش و امنیت را برای انسان به دنبال دارد. حضرت زهرا(س) دغدغه هدایت دیگران، فقرزدایی، اسارت‌زدایی، مسکنت‌زدایی، دانش دینی افراد و امثالهم را داشته است. بارها فرموده‌اند علی جان؛ لحظه‌ای تو را تنها نمی‌گذارم. ما این نکته را به خوبی در زندگی ایشان مشاهده می‌کنیم. حضرت امام خمینی(ره) و حاج قاسم سلیمانی نیز این سه خصوصیت شامل معنویت ایمان‌گرا، ایثار و ولایت‌پذیری را دارا بودند. حاج قاسم ایثار کرده و خون پاک خود را هدیه کرد تا جامعه بشری از صلح و امنیت برخوردار باشد به همین دلیل است که نمونه تشییع جنازه حاج قاسم را در طول تاریخ سراغ نداریم. لذا ما به این شخصیت‌ها افتخار می‌کنیم.