نیازمند تحول در علوم انسانی و فقه هستیم

به گزارش ایکنا، حمیدرضا مظاهری سیف؛ رئیس مؤسسه بهداشت معنوی، 18 دی ماه در نشست علمی «چیستی و چرایی مطالعات معنوی» که از سوی معاونت پژوهش حوزه‌های علمیه در نمایشگاه دستاوردهای معاونت پژوهش برگزار شد با بیان اینکه دانش معنویت دانش نوپدیدی است و دانشمندان درگیر این هستند که آن را جزء اخلاق و روان‌شناسی قلمداد کنند یا خیر، گفت: ما با مراجعه به متون خودمان به راحتی می‌توانیم قلمرو آن را در قلمرو آگاهی و معرفت تعریف کنیم؛ قرآن کریم فرموده است که انسان‌ها با چشم و گوش باز و با فطرت سالم به دنیا می‌آیند و خیلی باید زحمت بکشند و خود را در سیر تاریکی بیندازند تا به مرتبه «ختم الله علی قلوبهم و علی سمعهم ...» برسند. مراد از این چشم و گوش مسلما چشم و گوش ظاهری نیست زیرا انسان‌های ملحد و کافر هم به خوبی از چشم و گوش خودشان استفاده می‌کنند ولی در قیامت به خاطر کوری قلب، کور محشور خواهند شد.

مظاهری سیف با بیان اینکه خداوند این دستگاه معرفتی باطنی را به صورت کامل به ما معرفی کرده است، ادامه داد: مثلا ساحران زمان موسی(ع) همراه با فرعون بودند و وعده مال و منال و موقعیت از فرعون می‌خواستند ولی وقتی با معجزه موسی روبرو شدند حقیقت بر آنان شکوفا شد و آن‌ها ایمان آوردند و حتی وقتی فرعون گفت که من دست و پای شما را به صورت چپ و راست قطع کرده و خواهم کشت باز هم زیر بار حرف او نرفتند.

استاد حوزه و دانشگاه افزود: مگر مردم کم از این نوع معجزات را دیدند؟ مگر فرعون و سایر مردم هم معجزات موسی را ندیدند؟ بنابراین ماجرا فقط دیدن صحنه حسی نیست بلکه شهود حقیقت عظیمی است که در برابر کشته‌شدن و قطع‌شدن دست و پا هم کوتاه نمی‌آید و معنای مرگ و زندگی در نظر آنان تغییر یافته بود.

مظاهری سیف با بیان اینکه ما حقایق عظیمی را می‌بینیم و وقتی به صورت عمیق با آن مواجه شویم همه ظواهر را کنار می‌گذاریم و رنج‌های زندگی در برابر ما حقیر می‌شود، اضافه کرد: این مسئله نتیجه دیدن نور و رحمت بی‌پایان خداوند در وجود و زندگی و جهان هستی است. قرآن فرموده است: افلم ینظروا ملکوت السموات و الارض؛ چقدر در قرآن داریم «الم تر ان الله»، «الم یروا ان الله». آیا اینها مرا نمی‌بینند؟ پیامبر(ص) هیچ رسالتی نداشت جز اینکه به ما بگوید شما همه چیز را می‌دانید و فقط تذکر به ما می‌دهد ولی ما خود را سرگرم یکسری ظواهر کرده‌ایم.

آگاهی درونی

رئیس مؤسسه بهداشت معنوی با بیان اینکه ما دائما در زندگی حضور خدا را حس می‌کنیم ولی گاهی از آن غافلیم، اضافه کرد: آگاهی درونی در وجود همه انسان‌ها هست؛ ممکن است گفته شود که عرفان و دانش عرفان در این مسئله کار کرده است و ما دانشی به نام مطالعات معنوی نداریم؛ عرفان روی قله آگاهی می‌ایستد که افراد خاصی با سیر و سلوک و ریاضت و ... به آن می‌رسند و مباحثی چون فنای فی الله و ... مطرح می‌شود ولی مطالعات معنوی روی دامنه عرفان می‌ایستد تا همه افراد بتوانند از آن برخوردار شوند. عرفان نیازمند تعلیم و تربیت خاص است ولی معنویت در ابتدا نیازی به اینها ندارد.

وی با بیان اینکه انسان همیشه بین دو جاذبه زندگی دنیوی و معنوی قرار دارد، تصریح کرد: خداوند خود را نشان می‌دهد تا انسان ایمان بیاورد؛ از حضرت علی(ع) سؤال می‌کنند که آیا تو خدا را دیده‌ای؟ ایشان با عتاب فرمودند من خدایی را که نبینم عبادت نمی‌کنم. چرا امام(ع) با عتاب جواب دادند زیرا شناخت خدا مخصوص یکسری افراد خاص و ائمه(ع) و نیست بلکه قابل شناخت برای همه انسان‌هاست.

استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه ابوبصیر هم شبیه این را از امام صادق(ع) پرسید که آیا مؤمنین، خدا را در قیامت می‌بینند و ایشان جواب دادند بله؛ سپس مکث قابل توجهی کردند و فرمودند قبل از روز قیامت هم دیده‌اند؛ ابوبصیر متعجب شد و گفت کی دیده‌اند؟ فرمودند: در موقع «الست بربکم قالوا بلی»؛ آیا تو الان خدا را نمی‌بینی؟ مگر می‌شود اصلا انسان، خدا را نبیند زیرا هر چه در هستی ببیند قبل از آن خدا را می‌بیند.

مظاهری سیف با بیان اینکه ما چون گرفتار یکسری ادراکات حسی هستیم لذا خدا را فراموش می‌کنیم و با تاکید بر فراگیری مهارت‌های معنوی، ادامه داد: اولین دسته این مهارت‌ها خودکاوی معنوی است یعنی افراد ابتدا باید قلمرو آگاهی را در خودشان کشف کنند، البته خداوند این را قرار کرده است ولی دائما ما از آن اعراض می‌‌کنیم و به زندگی عادی خودمان برمی‌گردیم.

وی افزود: پیامبر(ص) از روز اول که مبعوث شدند نفرمودند ای مردم روزی این قدر نماز باید بخوانید و عبادت کنید و ...؛ نماز در سال دهم بعثت واجب شد و در این مدت فقط مردم را به سوی خدا دعوت می‌فرمودند؛ ما اصل و فرع را گم کرده‌ایم؛ اولین چیزی که باید به مکلف گفته شود، ایمان به خدا و باور قلبی و زبانی به توحید است.

جوانان، عاشق خدا هستند نه دین‌گریز

مظاهری سیف بیان کرد: آیا ما الان به نسل جوان گفته‌ایم اول ایمان واجب است و بعد نماز؟ ما چون قیف را از سر گشادش گرفته‌ایم و بعد عده‌ای می‌گویند جوانان دین‌گریز هستند؛ به نظر بنده این‌ها عاشق خدا هستند و وقتی ایمان و حب خدا را درک کردند گمشده خود را در نماز خواهند یافت ولی متاسفانه اینها در ابواب فقهی ما وجود ندارد.

رئیس مؤسسه بهداشت معنوی با بیان اینکه اگر این مسیر را اینگونه پیش ببریم در فقه هم تاثیرات تحول‌آفرینی خواهیم داشت، اظهار کرد: در این صورت، فقه ما فقهی خواهد شد که خدا و پیامبر(ص) راضی هستند نه فقهی که تعداد زیادی فروعات غیر لازم دارد که معلوم نیست چندبار در زندگی به آنها مبتلا شویم و اصل اساسی یعنی ایمان در آن جایگاهی ندارد. آیا باب توبه در فقه داریم؟ صاحب عروه در ابواب طهارت گفته است که توبه از افعال واجب است و حتی گفتن ذکر استغفرالله هم ملاک نیست بلکه باید توبه قلبی باشد.

مظاهری سیف ادامه داد: مطالعات معنوی باید وارد این مقولات شود تا شیرینی و جذابیت فقه را برای مردم بازگو کند؛ دانش مطالعات معنوی برای فقه، موضوع‌شناسی می‌کند، موضوعاتی که مانند توبوا الی الله و یا ایها الذین آمنوا... امر به ما شده است؛ توکل علی الله داریم یا در قرآن امر به تبتل(توجه با همه قلب به خداوند) شده است. باید این عادت فقهی را که از دیات شروع کرده و وارد سایر ابواب می‌شویم بشکنیم. مطالعات معنوی به نظر بنده ظرفیت بسیار بالایی دارد.

غرب با کنار زدن دین فروپاشیده

وی افزود: بشر امروز وقتی دین را حذف کرد دید فقط یکسری تکالیف شاق و سختگیرانه کلیسا را کنار نگذاشته است بلکه از درون فروریخت و دید چیزی را گم کرده است لذا دنبال معنویت رفته است ولی در مورد چیستی آن سرگردان است لذا برخی می‌روند گوشه‌ای می‌نشینند و نفس عمیق می‌کشند و با کسی حرف نمی‌زنند و یکسری حرکات ورزشی و نرمشی انجام می‌دهند تا به زعم خودشان معنوی شوند تا از ناکامی و اضطراب بیرون بروند. اینها معنویت سکولار و به دردنخور است.

مظاهری سیف با بیان اینکه زندگی ما وقتی پر از اضطراب و فشار روانی است که از یاد خدا برگردیم، گفت: این کاری است که پیامبران کرده‌اند تا این گنجینه یاد خدا و توجه به قرآن و معارف پیامبران دفن نشود زیرا بسیاری هستند که به دنیا آمدند و رفتند و این گنجینه دست نخورده باقی ماند؛ از این رو به عقیده بنده برای این مسئله باید تحول در علوم اسلامی و انسانی و به خصوص در فقه ما ایجاد شود و باید با رجوع مجدد به منابع بازنگری شود از این رو از ضرورت‌های مطالعات معنوی، احیای شریعت است؛ اگر معنویت صحیح اسلامی روی میز بیاید معنویات انحرافی چندش‌آور خواهد شد. 

وی با بیان اینکه وقتی این نوع معنویت فراگیر شود شیعه هم قوی خواهد شد، اظهار کرد: در مطالعات معنوی یک نقطه قوی وجود دارد که همه چیز را تحت تاثیر قرار می‌دهد و آن دعاست زیرا انسان در هنگام دعا روی مرز جهان مرئی و نامرئی قرار می‌گیرد و با خدا سخن می‌گوید. در هیچ مکتب و فرهنگ و سنت و آئینی ما به اندازه مکتب اهل بیت(ع) دعا نداریم و آن هم چه دعاهایی؛ انی صبرت علی عذابک فکیف اصبر عن النظر الی کرامتک. 

وی با بیان اینکه دنیای امروز تشنه صلح و آرامش است، گفت: امروز هیچ راهی جز معنویت برای تحقق این مسئله وجود ندارد. اگر قوانین فراوانی برای حفظ حقوق دیگران ایجاد شود ولی چه کسی است که عمل کند؟ فقط اخلاق و معنویت است که می‌تواند باعث حفظ حقوق دیگران شود و مردم دور گناه و فساد و خون‌ریزی و ... نروند.