تمایز دشمنان واقعی و غیرواقعی در اثر حرکت در مسیر عقلانیت

به گزارش ایکنا؛ جلسه درس اخلاق آیت‌الله محمدباقر تحریری، روز گذشته، 10 آبان‌ماه، در مدرسه علمیه معیر برگزار شد.

آیت‌الله تحریری در این جلسه به ادامه بحث درباره سفارش امام صادق(ع) به عبدالله بن جندب پرداخت و اظهار کرد: حضرت در ادامه سفارشات خود می‌فرمایند: «مَن أصبَحَ مَهموماً لِسوى فَكاكِ رَقَبَتِهِ، فقد هَوَّنَ عَلَيهِ الجَليلُ و رَغِبَ مِن رَبِّهِ فِي الرِّبحِ الحَقيرِ». حضرت می‌فرمایند: هر کس صبح کند و دغدغه‌ای غیر از نجات خودش از بدی‌ها داشته باشد، حتماً امر بزرگ بر او سبک شده و از پروردگارش دوری کرده است؛ یعنی برای به دست آوردن یک سود کوچکی از خداوند دور شده است. همّ و غم صرف به زندگی دنیا موجب می‌شود، انسان از عیوب نفسانی و آسیب‌های وجودش در جهت کمال غافل شود.

چهار خصلت دنیاطلب‌ها

وی افزود: انسان به خیال اینکه به یک زندگی مرفه محدود دنیایی برسد، از زندگانی حقیقی دائمی که رفاه واقعی در آن زندگی است، محروم می‌شود. به طور نمونه حضرت در ادامه فرمایشات خود، چهار خصلت از خصائل کسانی که فقط توجه به زندگی دنیا دارند و از صفات عمدتاً دنیاطلب‌هاست را متذکر می‌شود که اگر این صفات در وجود انسان بروز پیدا کند و انسان از آن دوری نکند، مبتلا به شقاوت ابدی می‌شود. ابتلا به این صفات برای همه ما محتمل است؛ چون دنیا برای همکان جلوه‌گری دارد. انسان در این جلوه‌گری‌ها محک زده می‌شود.

استاد اخلاق حوزه علمیه تصریح کرد: فرمایش حضرت چنین است: «من غشّ أخاه و حقّره و ناواه جعل اللّه النار مأواه و من حسد مؤمناً انماث الإیمان فی قلبه، کما ینماث الملح فی الماء». در رابطه با این اوصاف مباحثی عرض شد. توضیح دادیم که ملاک دشمنی انسان با دیگران چیست. عرض شد که این حالت به نوعی در فطرت انسان‌ها تعبیه شده است. یک حالت تنفر و دور شدن از امور ناملایم در وجود انسان و حتی حیوانات و گیاهان وجود دارد. انسان هر چیزی با وجودش ملائم نباشد را دشمن خود می‌داند.

توهم دشمنی به جهت غلبه توهم در وجود انسان

تولیت حوزه علمیه مروی ادامه داد: در حیوانات و گیاهان این درک واقعی است، ولی چون انسان دارای درک‌های مختلف است، لذا انسان گاهی میان دشمنی واقعی و دشمنی غیرواقعی خلط می‌کند؛ لذا می‌بینیم در جامعه انسانی، کسانی برای عده‌ای به صورت دشمن جلوه می‌کنند. این‌ها دشمن واقعی نیستند، اما برخی به توهم فکر می‌کنند، این‌ها دشمن هستند. کسانی که صرفاً می‌خواهند به زندگی دنیا برسند، کسانی که آن‌ها را به زندگی سعادتمند دنیوی و اخروی توجه می‌دهند را دشمن تلقی می‌کنند. این توهم دشمنی به جهت غلبه توهم در وجود انسان است. در مقابل، کسانی که در مسیر عقلانیت هستند و درک واقعی از عالم و خودشان دارند، این‌ها درکشان از دوستی‌ها و دشمنی‌ها درک‌های حقیقی است.