مراتب ولایت و جایگاه مردان در دیدگاه اسلامی

به گزارش خبرنگار افتخاری ایکنا؛ حجت‌الاسلام محمدمهدی ماندگاری، کارشناس دینی و استاد دانشگاه و حوزه در سخنرانی مجازی خود همزمان با دومین روز ماه مبارک رمضان از مسجد جامع غدیر خم در ادامه مطالب جلسه اول درباره اهمیت جایگاه خانواده در تحقق اهداف انقلاب اسلامی و در تربیت افراد و تشکیل جامعه و تمدن اسلامی، به بیان جایگاه تک تک افراد خانواده پرداخت.

وی بیان کرد: اولین فردی که در خانواده مطرح است جناب مرد است؛ مرد در خانواده نماینده تعبیر واژه ولایت است، «اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَالَّذِينَ كَفَرُوا أَوْلِيَاؤُهُمُ الطَّاغُوتُ يُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُمَاتِ أُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ» آیه 257 سوره مبارکه بقره می‌گوید خدا ولی است و مرتبه اول ولایت از آن خداوند است، مرتبه دوم ولایت از آن وجود نازنین پیغمبر خاتم رسول گرامی اسلام(ص) است «إِنَّما وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ» و مرتبه سوم از آن حضرت امیرالمؤمنین و اهل بیت(ع) است «وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ»(آیه 55 / سوره مائده).

این کارشناس دینی ادامه داد: در دعای ندبه هم تعبیر نورانی پیغمبر اکرم(ص) را می‌خوانیم «مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَهَذَا عَلِيٌّ مَوْلَاهُ اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ وَ انْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ وَ اخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ»؛ مرتبه چهارم ولایت، ولایت فقیه در عصر غیبت است که حضرت فرمودند «أَمَّا الْحَوَادِثُ‌ الْوَاقِعَةُ فَارْجِعُوا فِيهَا إِلَى رُوَاةِ حَدِيثِنَا» و بعد فرمودند «فَإِنَّهُمْ حُجَّتِي عَلَيْكُمْ وَ أَنَا حُجَّةُ اللَّهِ عَلَيْهِمْ»؛ فقها در عصر غیبت به‌ویژه ولی فقیه، حجت ما بر شماست همان‌طور که ما حجت خدا بر همه شما هستیم.

ماندگاری اضافه کرد: مرتبه پنجم هم ولایت مرد در حوزه خانواده است با این آیه 34 سوره مبارکه نسا «الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّسَاءِ»، این قائم بودن مرد برای خانواده یعنی ولی است، وقتی ما در دین‌مان بحث از ولایت می‌کنیم، وقتی امام باقر(ع) می‌فرماید «وَ لَمْ یُنَادَ بِشَیْ‏ءٍ کَمَا نُودِیَ بِالْوَلَایَهِ» برای هیچ چیزی در دین ما به اندازه ولایت فریاد زده نشده؛ وقتی امام رضا(ع) می‌فرماید شرط تحقق توحید ولایت است « کَلِمَةُ لا إلهَ إلّا اللّهُ حِصنی فَمَن دَخَلَ حِصنی اَمِنَ مِن عَذابی بِشُروطِها وَ أنَا مِن شُروطِها» یعنی اگر کسی ولایت نداشته باشد، توحیدش هم مشکل دارد.

استاد حوزه و دانشگاه اظهار کرد: در زمان مدرسه وقتی می‌گفتند کارنامه را ببرید ولی‌تان امضا کند، اولین کسی که به‌عنوان ولی به ذهن ما می‌رسید پدر بود یعنی اسم پدر در کلمه ولی، با خدا، پیغمبر و امامان مشترک است. حال اگر این پدر بزرگوار، این مرد خانه در تحقق و انجام وظایف خود و در جایگاه ولایت درست نقش‌آفرینی کند در واقع خانواده‌اش که متشکل از همسر، فرزندان، خواهر و برادر، پدر و مادر و بقیه افرادی که با او ارتباط دارند و کسانی که از این خانواده گزارش تهیه می‌کنند نسبت به مفهوم ولایت خدا، ائمه معصومین(ع) به‌ویژه امام زمان(عج)، پیغمبر اکرم(ص) و... حسن ظن پیدا می‌کنند.

ماندگاری گفت: اگر کسی حسن ظن بالله داشته باشد ایمان هم پیدا می‌کند، ایمان داشته باشد عمل صالح هم انجام می‌دهد، عمل صالح داشته باشد تواصی به حق و تواصی به صبر هم به دنبال دارد. اگر به خداوند و رسول الله حسن ظن داشته باشیم، حرف‌های پیغمبر(ص) را قبول می‌کنیم؛ الان چرا برخی از مردم سخنان پیغمبر(ص) را قبول نمی‌کنند در جایی که می‌فرماید فرزندانتان را زیاد کنید یا دختر و پسران خود را زود ازدواج بدهید به این دلیل است که مردم حسن ظن ندارند و با خود می‌گویند چه کسی مخارج بچه‌ها را می‌دهد یا در زمان پیغمبر(ص) که جهیزیه و شیربها و از این حرف‌ها نبود.

وی ادامه داد: اگر به خدا، رسول خدا(ص)، اهل بیت(ع) و ولی فقیه حسن ظن پیدا کنیم، دین را قشنگ می‌پذیریم. یک عامل حسن ظن به خدا و رسول خدا و اولیا خدا و ولی فقیه، عملکرد درست مردان در خانه است، عملکرد مهربانانه، مؤمنانه و دقیق مردان در خانه است ولی اگر خدای نکرده این مرد که نماینده واژه ولایت در خانه است نقش خود را درست ایفا نکند، یک نتیجه‌اش این است که خانواده او و لایه‌های بعدی یعنی خواهر و برادر و هر کسی که با او در ارتباط است، به خدا، پیغمبر(ص) امامان و ولی فقیه و به‌طور کلی به دین سوءظن پیدا می‌کند.

استاد حوزه و دانشگاه با تأکید بر فهم جایگاه مرد در تربیت خانواده، گفت: زمانی کسی می‌خواهد دکتر، مهندس، وزیر، وکیل، رئیس و... شود به تربیت خود توجه دارد و تمرین می‌کند، حال شما مردانی که می‌خواهید نماینده خدا و اولیای خدا در خانه شوید چقدر تمرین کردید و این جایگاه مرد است. خداوند سه امتیاز به مردان در خانه داده است و سه وظیفه هم از آنها انتظار دارد؛ اولین امتیازی که خداوند به مردان داده؛ قدرت است.
وی ادامه داد: هر ولی قدرت دارد، خدا خودش ولی است و قدرت دارد، پیغمبر قدرت دارد، امامان قدرت دارد، ولی فقیه قدرت دارد،  پدر هم در خانه نسبت به زن و فرزندانش قدرت دارد، اما وظیفه‌اش این است که این قدرت را با محبت عجین کند تا از این قدرت برداشت سوء نشود. خدایی که ارحم ‌الراحمین است در کنار قدرتش، پیغمری که رحمت للعالمین است در کنار قدرتش، اهل بیتی که رحمت المصوره است در کنار قدرتش، ولی فقیهی که اینقدر مهربان است در کنار قدرتش و دارند متهم می‌شوند، مرد اگر مهربان نباشد نیز متهم می‌شود.

ماندگاری بیان کرد: بنابراین وظیفه اول مرد عجین کردن محبت با قدرت است تا آن قدرت جاذبه درست کند نه دافعه؛ وقتی زن و فرزندان ببینند پدر خانواده هم قوی و هم مهربان است به او پناه می‌برند و این مرد می‌شود پناهگاه. لذا ما به خدا، اهل بیت(ع)، ائمه(ع) و ولی فقیه پناه می‌بریم. وظیفه دوم این است که خداوند حکومت خانه را به او داده است و این حکومت وظیفه‌ای دارد که آن عدالت است، یعنی هر چیزی جای خودش باشد و حق رعایت شود. اگر مرد حاکم خانه عادل هم باشد امام خانه می‌شود و همه به او اقتدا می‌کنند.

وی با اشاره به سومین جایگاه مرد در دیدگاه اسلامی اظهار کرد: بزرگ خانه، آقای خانه، صولت خانه برای مرد است، که مرد در این جایگاه باید اهل گذشت و سخاوت باشد. آقایی مرد به اضافه گذشت و سخاوتی که برای او درست می‌کند مرد را حلّال مشکلات می‌کند و پناهگاه همسر و فرزندان می‌شود. اگر این هر کدام از من و شما این جایگاه را درست انجام ندهیم موجب می‌شود زن و فرزندان‌مان به خدا و دین بدبین شوند و به دیگران پناه ببرند.

این کارشناس دینی با اشاره به وظایف زنان گفت: زن موجودی است که روحش لطیف، جسمش ظریف و باطنش نجیب است که با این روح لطیف باید مثل گُل رفتار شود. لذا، پیغمبر(ص) فرموده‌اند با همسران‌تان مانند گل رفتار کنید که البته خود زن هم باید حرمت این گل بودنش را نگه دارد. وظیفه زن برای اینکه گل بودنش حفظ  شود، حیا و عفت است. لذا قرآن می‌فرماید صالحات باشد. همچنین وظیفه زن برای اینکه ظرافت جسمش حفظ شود این است که باید مطیع مردش باشد و وظیفه سوم زن برای باطن نجیب خود رعایت محرم و نامحرم است.

مهسا اسفندیاری