بانک‌های خصوصی؛ ابزاری علیه تولید/ تسهیلات قرض‌الحسنه به حاشیه رفته‌ است

احمد انارکی محمدی، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با ایکنا، با بیان اینکه بانک‌ها پاشنه آشیل مسائل اقتصادی محسوب می‌شوند، گفت: بانک‌ها اتفاقات بسیار زیادی را برای کشور رقم زده‌اند که موجبات نارضایتی عمومی را به همراه داشته است. رشد قارچ‌گونه بانک‌های خصوصی در مقطعی از تاریخ نتیجه‌ای جز خسارت به اقتصاد کشور را در پی نداشته و امروز هم که بانک مرکزی درصدد مهار قدرت بانک‌های خصوصی برآمده با چالش‌ها و مشکلاتی مواجه است، به عبارت بهتر بانک‌های خصوصی از چنان قدرتی بهره می‌برند و چنان در اقتصاد ریشه دوانده‌اند که به راحتی توان مقابله با آن وجود ندارد.

وی افزود: بدهی بانک‌های خصوصی به بانک مرکزی روز به روز در حال تشدید است و با عدم پرداخت این بدهی‌ها ناترازی در نظام بانکی افزایش یافته است. بانک‌های خصوصی با جسارت می‌گویند بدهی‌هایمان را به بانک مرکزی پرداخت نمی‌کنیم و جریمه‌اش را می‌پردازیم.

انحراف منابع در بانک‌های خصوصی

عضو کمیسیون اقتصادی مجلس دهم با بیان اینکه بانک‌ها بیش از 50 درصد منابع مالی‌شان را نمی‌توانند وام پرداخت کنند، گفت: تسهیلاتی که بانک‌های خصوصی می‌پردازند غالباً بیش از 50 درصد منابع مالی‌شان است و بخش قابل توجهی از این تسهیلات هم به بنگاه‌های وابسته به بانک‌های خصوصی پرداخت می‎شود تا در بخش‌های غیرمولد اقتصادی سرمایه‌گذاری کنند. اصلاً فلسفه تشکیل بانک‌های خصوصی این بود که در خدمت تولید باشند و منابع خرد مردمی را به این سمت هدایت کنند ولی خودشان به ابزاری علیه تولید تبدیل شده‌اند.

انارکی محمدی اضافه کرد: اگر بانک‌های خصوصی بدهی‌هایشان به بانک مرکزی را تسویه نکنند، بانک مرکزی ناچار خواهد شد دست به خلق پول بزند و خلق پول هم تورم‌زاست. وقتی منابع بانک‌های خصوصی در بخش تولید هزینه نشده و در اقتصاد گردش ندارد خلق پول به منزله چاپ پول بدون پشتوانه تلقی می‌شود.

وی با تأکید بر این موضوع که سود تولید 20 درصد اما سود بنگاهداری بیش از 50 درصد است، گفت: بانک‌های خصوصی خودشان از مسببان اصلی تورم امروز محسوب می‌شوند و به سود تولید قانع نیستند و به دنبال شناسایی سودهایی بیش از این هستند، بنابراین به واسطه فاصله سود تسهیلات با تورم، در بخش‌های غیرمولد سرمایه‌گذاری می‌کنند.

انارکی محمدی حمایت از بانک مرکزی در فضای کنونی را مهم و ضروری دانست و در این رابطه گفت: اینکه بانک مرکزی می‌خواهد سروسامانی به وضعیت اسف‌بار نظام بانکی دهد را باید به فال نیک گرفت و نباید علیه آن موضع‌گیری کرد. باید بیماری را برای همیشه درمان کرد و  با مسکن فقط به طور موقت درد آرام می‌گیرد. بانک‌های خصوصی ناتراز برای اقتصاد ایران بیماری محسوب می‌شوند که هرچه سریع‌تر ریشه آن را باید خشکاند تا سایر شریان‌های اقتصاد کشور از شر این بیماری رهایی یابند.

وی با اشاره به عدم اجرای صحیح قانون بانکداری اسلامی در کشور گفت: از سال 61 که قانون بانکداری اسلامی به طور موقت نوشته شده ولی اقدامی در جهت اسلامی شدن نظام بانکی کشور صورت نپذیرفته است. هرچند پیشنهاد، طرح و لوایحی وجود داشته ولی هیچ یک از اینها به اسلامی شدن نظام بانکی ایران منجر نشده و خروجی از آنها شاهد نبودیم.

تسهیلات قرض‌الحسنه به انحراف کشانده شده‌اند

این کارشناس اقتصادی بیان کرد: ربوی بودن نظام بانکی تمام بخش‌های اقتصادی کشور را تحت تأثیر قرار داده و حتی امروزه تسهیلات قرض‌الحسنه را هم که به نوعی سود صفر دارد به انحراف رانده‌اند و دریافت سودهای 2، 4 و 6 درصد را شرعی می‌دانند!

انارکی اضافه کرد: وقتی تفکر اسلامی در بانک‌ها حاکم نباشد چگونه می‌توان انتظار داشت عملکردشان اسلامی باشد. در اسلام تولید از اهمیت بالایی برخوردار است اما کدام یک از بانک‌ها به این اصل مهم در اسلام پایبند هستند. بانک‌ها از همان اول طوری قرارداد را منعقد می‌کنند که خودشان را فقط در سود شریک می‌دانند نه در زیان ولی در اسلام شراکت به معنای شریک شدن در سود و زیان است نه فقط در سود ولی روحیه رباخواری سبب شده بانک‌ها صرفاً یک ضلع را ببینند.

فرار از نظارت

وی بانک‌های خصوصی را پدیده‌ای دانست که هم از نظارت فرار می‌کنند و هم به اصول بانکداری اسلامی اعتقادی ندارند، گفت: واقعاً بانک‌های خصوصی نظارت‌پذیر نیستند و تمام بار مالی تکالیف اضافه دولت بر دوش بانک‌های دولتی افتاده و بانک‌های خصوصی خود را ملزم به اجرای آن نمی‌دانند و همچنین راه‌های دور زدن قوانین را به خوبی فرا گرفته‌اند.

عضو کمیسیون اقتصادی مجلس دهم تأکید کرد: وقتی تکالیفی به بانک‌ها تحمیل می‌شوند تمام ظرفیت نظام بانکی باید به خدمت گرفته شود نه اینکه بانک‌های خصوصی را رها کنیم و بانک‌های دولتی را به میدان بیاوریم و نتیجه‌ای چنین اقدامی چیزی نیست جزء تورم و کاهش قدرت تسهیلات‌دهی بانک‌ها. اگر بانک‌های دولتی در پرداخت وام‌های قرض‌الحسنه و ازدواج مشکل دارند به خاطر کاهش قدرت وام‌دهی آنهاست ولی اگر این فشار به صورت عادلانه میان بانک‌های خصوصی و دولتی توزیع شود قطعاً شرایط بهتری رقم می‌خورد.

گفت‌وگو از سعید امینی