آیت‌الله مصباح یزدی مدافع تفسیر علمی بدون تحمیل و تطبیق بود
حجت‌الاسلام محمدعلی رضایی اصفهانی ضمن تشریح نظریه آیت‌الله مصباح درباره تفسیر علمی قرآن، بیان کرد: ایشان معتقد بود که باید درصدد فهم قرآن باشیم نه اینکه پیشاپیش چیزی را بپذیریم و بعد بخواهیم همان را بر آیات تطبیق دهیم؛ خواه آن پیش‌داوری ناشی از مفاهیم فلسفی و عرفانی، علوم تجربی یا جامعه‌شناسی و خواه غیر آن باشد. این کار بسیار خطرناک است.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی رضایی‌اصفهانی، مترجم و مفسر قرآن کریم، در گفت‌وگو با ایکنا، به بیان توضیحاتی در مورد اندیشه‌ها و آثار قرآنی آیت‌الله مصباح یزدی پرداخت و بیان کرد: آیت‌الله مصباح از شاگردان علامه طباطبایی و از پیشگامان قرآنی در حوزه علمیه قم بودند. از مهم‌ترین آثار ارزشمند قرآنی ایشان می‌توان به مجموعه کتب آموزشی «معارف قرآن» با سرفصل‌های «خداشناسی»، «کیهان‌شناسی»، «انسان‌شناسی»، «قرآن‌شناسی» و همچنین کتاب‌های «اخلاق در قرآن» در سه جلد، «جامعه و تاریخ از نگاه قرآن»، «حقوق و سیاست در قرآن»، «جنگ و جهاد در قرآن» و «قرآن در آیینه نهج البلاغه» اشاره کرد.
نظر آیت‌الله مصباح درباره تحول در علوم انسانی
وی در پاسخ به این پرسش که نقش و نظر آیت‌الله مصباح برای تحول در علوم انسانی براساس قرآن چیست؟ گفت: آیت‌الله مصباح از پیشگامان تحول در علوم اسلامی براساس قرآن و عقل بود و در 30 سال اخیر در این باره بسیار تلاش کرد. همچنین در مؤسسه امام خمینی(ره) زیر نظر ایشان مطالعات میان‌رشته‌ای معارف اسلامی و سیاست، اقتصاد، تربیت، روان‌شناسی، جامعه‌شناسی و... راه‌اندازی شد و در این باره بسیار تدریس کرد که برخی به صورت کتاب منتشر شده است. دیدگاه ایشان این بود: «طبعاً علومی که در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود، در دو بخش علوم طبیعی و انسانی است که علوم طبیعی خطر کمتری دارد و نمی‌تواند مستقیماً در استحاله فرهنگی نقش داشته باشد، اما آنچه خطرناک است، علوم انسانی است که به صورت مستقیم در تغییر فرهنگ‌ها نقش دارد.»
این مترجم و مفسر قرآن بیان کرد: ایشان با اشاره به اینکه همه علوم انسانی آگاهانه یا ناآگاهانه مبتنی بر فلسفه‌های خاص هستند و اختلاف فلسفه‌هاست که تضاد بین نظریات علوم انسانی را تشکیل می‌دهد، به ذکر مثال‌هایی می‌پرداخت و می‌گفت: «به عنوان نمونه، کسی که فلسفه پوچ‌گرایی را پذیرفته به ارزش‌های انسانی بهایی نمی‌دهد و در جهت استفاده از فرصت‌ها برای لذت‌ها برمی‌آید و کسی که فلسفه ماتریالیستی را پذیرفته برای ارزش‌های ماورائی بهایی قائل نیست.»
رضایی‌اصفهانی تصریح کرد: آیت‌الله مصباح با ذکر اینکه فلسفه‌های الهی زمینه خوبی برای رشد ارزش‌های اسلامی و الهی هستند، معقتد بود که باید اهتمام خود را بر عرضه فلسفه‌های صحیح صرف کنیم، چون زیرساخت شخصیت علمی، فکری و فرهنگی انسان‌ها را تشکیل می‌دهد. هرچند مسائل فلسفی، انتزاعی و دور از زندگی انسان‌ها جلوه می‌کند، اما زیربنای زندگی انسان را تشکیل می‌دهد و تلاش در این جهت با راه‌های مختلف مانند همکاری دانشگاه‌ها در زمینه فلسفه، تبادل استاد و دانشجو و انتشار مجلات و کتاب‌هایی که بتواند افکار را برای دیگران روشن کند، امکان‌پذیر است.
دیدگاه آیت‌الله مصباح یزدی در تفسیر علمی قرآن
وی در پاسخ به این پرسش که دیدگاه آیت‌الله مصباح در مورد تفسیر علمی قرآن چیست؟ گفت: ایشان در کتاب معارف قرآن یعنی جهان‌شناسی و کیهان‌شناسی به تفسیر علمی در حوزه علوم طبیعی مانند کیهان‌شناسی پرداخت و در کتاب‌های دیگر مانند قرآن و سیاست، قرآن و اجتماع و ... به تفسیر علمی در حوزه علوم انسانی اقدام کرد.
رضایی‌اصفهانی در پایان اظهار کرد: ایشان در «کتاب معارف قرآن» نظریه شيوه تحميل و تطبيق را رد می‌کنند، ولی تفسير علمی بدون تحميل يا تطبيق را عملاً می‌‌پذيرند و می‌گویند: «رعایت این نکته بسیار مهم است که واقعاً درصدد فهم آیه باشیم، نه اینکه پیشاپیش چیزی را پذیرفته باشیم و بعد بخواهیم همان را بر آیات تطبیق دهیم و معنای دل‌خواه خود را بر قرآن تحمیل نماییم؛ خواه آن پیش‌داوری ناشی از مفاهیم فلسفی باشد یا عرفانی یا علوم تجربی یا جامعه‌شناسی و غیر آن. این کار بسیار خطرناک است.»
انتهای پیام
